تزریق داخل مفصلی یکی از فرایندهای بسیار مؤثر درمانی است که در آن با تزریق مواد استروئیدی یا غیراستروئیدی به مفاصل، درد و التهاب بیماران را کاهش می‌دهند. گرچه این راهکار پزشکی بدون عوارض جانبی نیست، ولی به‌عنوان یک روش درمانی ایمن و کم‌خطر شناخته می‌شود و تا حد زیادی به تسکین درد، سفتی و تورم مفاصل و همچنین بهبود دامنه حرکتی بیماران کمک می‌کند.
انواع تزریقات داخل مفصلی کدامند؟
گرچه تزریقات داخل مفصل غالباً برای تسکین و آرام‌کردن دردهای زانو، لگن، شانه و سایر مفاصل بیماران مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما کاربرد آنها در دنیای پزشکی بسیار وسیع‌تر بوده و مواردی نظیر درمان عفونت‌های قارچی و شیمی‌درمانی را نیز شامل می‌شود. تزریق داخل مفصلی را بسته به داروی خاصی که به داخل مفاصل تزریق می‌شود، به گروه‌های زیر تقسیم می‌کنند:
کورتیکواستروئیدها
هنگامی‌که مفاصل در پاسخ به آسیب‌های شدید و مزمن به‌طور طبیعی سلول‌های التهابی تولید می‌کند، این گروه از داروها با مهار عملکرد خودایمنی مفاصل، درد را کاهش می‌دهند. رایج‌ترین بیماری‌هایی که با این داروها تسکین می‌یابند، نقرس و استئوآرتریت لگن و زانو هستند. پیش‌ازاین تصور می‌شد که استفاده بلندمدت از کورتیکواستروئیدها به مفاصل آسیب می‌رساند، ولی یافته‌های جدید پزشکی فرضیه‌های پیشین را زیر سؤال برده است. تزریق داخل مفصلی با این داروها در بازه‌های زمانی ۳ تا ۵ هفته‌ای انجام می‌شود و مدت تأثیر آن به نوع دارو بستگی دارد.
هیالورونان یا اسید هیالورونیک
این ماده به‌صورت طبیعی در مایع مفصلی بدن شما وجود دارد و به‌عنوان یک ماده روان‌کننده و جاذب شوک در مفاصل عمل می‌کند. بازتزریق این دارو درد و التهاب بیماری‌هایی نظیر آرتروز خفیف تا متوسط را کاهش می‌دهد و عملکرد حرکتی مفاصل را نیز تسهیل می‌کند. استفاده مکرر از این تزریق برای درمان بلندمدت توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است به مشکلاتی مانند عفونت و تغییر ساختار مفاصل منجر شود. ژل زانو نیز مبتنی بر اسید هیالورونیک ساخته می‌شود و تأثیر آن معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماه محسوس خواهد بود. بسیاری از اوقات پزشکان برای بیمارانی که ترجیح می‌دهند عمل آرتروپلاستی یا جایگزینی مفاصل را به تعویق بیندازند، از این نوع تزریق داخل مفصلی استفاده می‌کنند.
بوتولونیوم یا بوتاکس
تزریق بوتاکس در شرایط خاص برای بهبود درد زانو مورداستفاده قرار می‌گیرد و طبق آخرین گزارش‌های پزشکی، نباید از این دارو برای مشکلات لگن استفاده کرد. اثرات درمانی این دارو در برخی افراد تا ۴ هفته و در برخی دیگر حتی تا ۱۲ هفته ادامه دارد.
پرولوتراپی
در این نوع از تزریقات داخل مفصل، داروی اصلی بر پایه آب‌قند غلیظ یا دکستروز ساخته می‌شود و در کاهش درد مفاصل، رباط و تاندون نقش مؤثری ایفا می‌کند.
ارتوبیلوژیکس
در این روش تزریق داخل مفصلی، داروی احیاکننده از خون یا بافت بدن بیمار گرفته می‌شود و برخی پزشکان معتقدند که می‌توان آن را به همه مفاصل مختلف بدن نظیر مچ پا، لگن، زانو، شانه، آرنج یا مچ دست تزریق کرد.
تزریق پی آر پی و پلاکت درمانی
یکی از بهترین و مؤثرترین زیرشاخه‌های ارتوبیلوژیکس پلاسمای غنی از پلاکت یا پی‌آرپی است. فرایند تزریق در مرحله اول با خون‌گیری از بیمار شروع می‌شود. سپس پلاکت‌ها جداسازی و متمرکز شده و در آخرین مرحله نیز میلیاردها پلاکت به مفصل، رباط یا تاندون شما تزریق می‌شوند.
سلول‌درمانی
در یکی از روش‌های جدید ارتوبیلوژیکس، سلول‌ها از بافت‌های چربی یا مغز استخوان بیمار جمع‌آوری می‌شوند و پس از پالایش لازم به‌دقت به مفصل، رباط یا تاندون تزریق می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که سلول درمانی در بهبود التهابات مزمن تأثیر قابل‌توجهی دارد.
به یاد داشته باشید که تزریقات داخل مفصل می‌توانند بخش مهمی از برنامه درمانی شما را به خود اختصاص دهند، ولی نباید آنها را راه‌حل نهایی بیماری‌هایی مانند آرتروز و روماتیسم مفصلی دانست. همچنین تفاوت اصلی این مواد تزریقی، به مدت‌زمان و میزان اثربخشی آنها برمی‌گردد. بسیاری از بیمارانی که تزریق پلاکت یا پرولوتراپی را تجربه کرده‌اند، تأثیر مثبت آن را حتی تا چندین سال حس می‌کنند.
مطالعه بیشتر: مراقبتهای بعد از تزریق اپیدورال
تزریق داخل مفصلی در درمان چه بیماری هایی کاربرد دارد؟
تزریقات داخل مفصل به کاهش التهاب و درد بیماری‌ها و اختلالات زیر کمک می‌کند:
- آرتروز: ازبین‌رفتن تدریجی غضروف‌های مفاصل که نه‌تنها در زانو، بلکه دست، پا، زانو و گردن نیز رخ می‌دهد
- آرتریت یا التهاب مفاصل: این بیماری با علایمی مانند تورم و درد مفاصل و محدودیت حرکت شناخته می‌شود
- روماتیسم: متداول‌ترین بیماری التهابی و خودایمنی مفاصل که به‌مرورزمان می‌تواند گسترش یابد و بافت‌ها و اندام‌های اطراف را نیز درگیر کند
علاوه بر بیماری‌های ذکر شده، برای کاهش التهاب تاندونیت یا التهاب تاندون، دژنراتیو و بورسیت یا التهاب بورس نیز از تزریقات داخل مفصل کمک می‌گیرند که در ادامه هر کدام را توضیح داده‌ایم.
- تاندونیت یا التهاب تاندون که ممکن است برای هر تاندونی در بدن اتفاق بیفتد. این بیماری مشکلات دیگری مانند تورم، درد و ناراحتی را نیز به دنبال خواهد داشت
- دژنراتیو: در این بیماری معمولاً دیسک‌های ستون فقرات فرسوده و ساییده می‌شوند و گردن درد یا کمردرد شدیدی ایجاد می‌کنند
- بورسیت یا التهاب بورس: بورس‌ها کیسه‌هایی پر از مایع‌اند و مانند بالشتک برای کاهش ساییدگی و اصطکاک بین بافت‌ها عمل می‌کنند. این کیسه‌ها معمولاً کنار تاندون‌ها و در نزدیکی مفاصل بزرگ مانند شانه‌ها، آرنج‌ها، لگن و زانو قرار دارند
مطالعه بیشتر: بورسیت سپتیک چیست؟
مزایای تزریق داخل مفصلی کدامند؟
معمولاً پزشکان پس از اینکه برای بیمار شرح دادند تزریق داخل مفصلی چیست، مزایای زیر را برای این فرایند درمانی عنوان می‌کنند:
- تزریقات داخل مفصل جایگزین ایمن‌تری نسبت به عمل‌های جراحی استخوان و مفاصل نظیر استئوتومی محسوب می‌شوند و رویه ساده‌تری دارند.
- تزریق داخل مفصلی آسیب کمی به بافت‌ها و اعصاب اطراف نقاط تزریق وارد می‌کند.
- با این نوع درمان بیمار به مدت ۳ تا ۴ ماه از درد راحت خواهد بود.
- تزریقات داخل مفصل نیاز بیمار به داروهای خوراکی را به حداقل می‌رسانند.
- این درمان به‌خوبی توسط سلول‌های بدن تحمل می‌شود و به لحاظ مالی نیز مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
نحوه انجام تزریق داخل مفصل
پیش از انجام تزریق داخل مفصلی، پزشک علایم بالینی و سوابق درمانی شما را بررسی می‌کند. شما باید هرگونه آلرژی یا سابقه حساسیتی را که داشته‌اید، به او اطلاع دهید. احتمالاً متخصص یا درمانگر به‌تناسب بیماری و شرایط خاصی که دارید، دستورالعمل‌هایی به شما ارائه می‌کند که باید قبل از تزریق انجام دهید. معمولاً فرایند تزریق در مراحل زیر اجرا می‌شود:
- پزشک مفصل دردناک یا ملتهب را معاینه کرده و محل تزریق را مشخص می‌کند
- به‌منظور جلوگیری از عفونت، کل ناحیه تزریق و اطراف آن با محلول ضدعفونی تمیز می‌شود
- با استفاده از یک داروی بی‌حسی موضعی، پوست روی مفصل شما را بی‌حس می‌کنند
- در این مرحله یک سوزن به بافت نرم زیر پوست وارد می‌شود و به سمت مفصل حرکت می‌کند. سپس دارو در محل مفصل آزاد می‌شود
- ممکن است پزشک شما از ابزارهای تصویربرداری مانند اولتراسوند یا فلوروسکوپی برای هدایت سوزن استفاده کند
- پس از پایان کار، محل تزریق را فشار می‌دهند و پانسمان می‌کنند
این فرایند حدوداً بین ۱۵ تا ۲۰ طول می‌کشد. شما در مدت تزریق هوشیار هستید و شاید هم‌زمان مانیتور دستگاه تصویربرداری را مشاهده کنید.
زمان مناسب برای تزریق داخل مفصلی
تزریق داخل مفصلی معمولاً زمانی توصیه می‌شود که درمان‌های معمول مانند داروهای مسکن و آرام‌بخش، داروهای ضدالتهاب خوراکی و فیزیوتراپی در کنترل درد بیمار مؤثر نبوده‌اند.
بهترین زمان برای انجام تزریقات داخل مفصل، به نوع بیماری و میزان پیشرفته بودن آن بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال در درمان بیماری آرتروز، تزریقات یک یا دو بار در هفته و به مدت چندین هفته ادامه خواهد داشت. اما بیماری آرتریت روماتوئید، احتمالاً به تعداد تزریقات بیشتر و بازه زمانی طولانی‌تری نیاز خواهد بود.
به‌طورکلی تزریقات داخل مفاصل زمانی تأثیر بیشتری دارند که در اوایل دوره بیماری انجام شوند. در این صورت داروهای فوق می‌توانند به کند کردن روند پیشرفت بیماری و جلوگیری از آسیب بیشتر مفاصل کمک کنند.
تزریق داخل مفصل چه عوارضی را به همراه دارد؟
هنگامی‌که پزشک متخصص برای شما توضیح می‌دهد تزریق داخل مفصلی چیست، احتمالاً به برخی از عوارض و ریسک‌های این روش درمانی نیز اشاره می‌کند. لازم به ذکر است که هیچ دارو یا راهکار درمانی بدون عارضه‌جانبی نیست. در این بخش فهرستی از این علایم احتمالی را به شما معرفی می‌کنیم:
- عفونت: عفونت یک عارضه نادر اما جدی تزریق داخل مفصلی است و با علائمی نظیر تب و لرز، قرمزی یا کبودی، گرما و تورم در اطراف محل تزریق شناخته می‌شود. طبق آخرین تحقیقات انجام عمل آرتروسکوپی هم‌زمان با تزریقات استروئیدی، ریسک عفونت مفاصل را افزایش می‌دهد
- تشدید درد: گاهی اوقات پوشش مفصل توسط کریستال‌های موجود در محلول استروئیدی تحریک می‌شود و بیمار پس از تزریق درد شدیدتری را تجربه می‌کند
- آسیب جزئی به بافت‌های نرم: تزریق داخل مفصلی می‌تواند آسیب اندکی به بافت‌های نرم ِمحل تزریق وارد کند که منجر به کبودی، تورم و حساسیت به لمس خواهد شد
- واکنش‌های آلرژیک: این عارضه جانبی نادر زمانی رخ می‌دهد که بیمار نسبت به داروی تزریق شده حساسیت نشان دهد. علائم واکنش آلرژیک عبارت‌اند از کهیر، خارش، مشکل در تنفس و تورم صورت
- افزایش سطح قند خون: کورتیکواستروئیدهای مورداستفاده در تزریق داخل مفصلی می‌توانند سطح قند خون را در افراد مبتلا به دیابت افزایش دهند
مراقبت های پس از تزریق داخلی مفصلی
پس از اینکه تزریق داخل مفصلی شما به پایان رسید، باید مجموعه‌ای از مراقبتهای خانگی را مدنظر قرار دهید:
- محل تزریق را کاملا خشک و تمیز نگه دارید
- در صورت تأیید پزشک برای جلوگیری از تورم یک کیسه یخ روی محل تزریق قرار دهید
- برای درگیر نگه‌داشتن مفاصل و بازیابی دامنه حرکتی خود، فعالیت‌های ساده‌ای مانند پیاده‌روی و کشش‌های ملایم را از سر بگیرید
- بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تزریقات داخل مفصل، از انجام فعالیت‌هایی که وزن زیادی به شما تحمیل می‌کنند خودداری کنید
جمع‌بندی
در این مقاله سعی کردیم اطلاعاتی جامع در مورد تزریق داخل مفصلی ارائه دهیم و در کنار معرفی فواید استفاده از این روش، به بررسی عوارض احتمالی آن نیز بپردازیم. از اینکه تا انتها همراه ما بودید و نیاوران کلینیک را انتخاب کردید، صمیمانه سپاسگزاریم.
