یکی از روش‌های متداول برای تسکین درد در هنگام زایمان، تعداد از جراحی‌ها و برخی دردهای مزمن تزریق اپیدورال است. این روش تزریق به تسکین درد گردن، بازو، کمر و پا هم کمک خواهد کرد. اگرچه تزریق به‌صورت کلی بسیار ایمن است و حتی مزایایی هم برای فرد دارد؛ اما برخی از خطرات و عوارض جانبی احتمالی وجود دارد. به احتمال زیاد سوالات زیادی در مورد این نوع تزریق در ذهن شما وجود داشته باشد.
در این مطلب از نیاوران کلینیک قصد داریم توضیح دهیم که تزریق اپیدورال چیست و توضیحات کاملی در مورد روش خاص آن یعنی تزریق استروئید اپیدورال ارائه دهیم. لطفا تا پایان مقاله همراه ما باشید.
تزریق اپیدورال چگونه انجام می شود: مراحل تزریق ESI
تزریق استروئید اپیدورال «Epidural steroid injection» روشی است که به صورت تزریق یک دارو، اعم از یک بی‌حس‌کننده یا استروئید، به فضای اطراف اعصاب نخاعی به نام فضای اپیدورال انجام می‌شود که اغلب برای مدیریت یا درمان درد مزمن کاربرد دارد. با توجه به علت درد، پزشک اپیدورال را در محلی در امتداد ستون فقرات فرد تزریق می‌کند. در ادامه مراحل کلی روش تزریق اپیدورال آمده است:
- بیمار روی شکم یا پهلو دراز می‌کشد.
- پزشک قسمتی از پشت که اپیدورال را در آن قرار می‌دهد، کاملا تمیز می‌کند تا خطر عفونت را به حداقل برساند.
- پزشک بی‌حسی موضعی را با یک سوزن کوچک در نزدیکی ناحیه‌ای که اپیدورال را وارد خواهد کرد، تزریق می‌کند. این کار به این دلیل است که فرد هنگام وارد کردن سوزن اپیدورال که بزرگ‌تر از سوزن شات معمولی است، درد زیادی احساس نکند.
- هنگامی که ناحیه بی‌حس شد، پزشک شما به احتمال زیاد از یک دستگاه تصویربرداری مانند تجهیزات فلوروسکوپی یا سی‌تی‌اسکن استفاده می‌کند تا سوزن اپیدورال را دقیقا به موقعیت مناسب هدایت کند.
- هنگامی که سوزن در فضای اپیدورال اطراف نخاع قرار می‌گیرد، پزشک ماده حاجب (کنتراست‌زا) را تزریق می‌کند. تزریق این ماده، دیدن ناحیه مورد نظر توسط پزشک را در صفحه دستگاه تصویربرداری آسان‌تر می‌کند.
- سپس پزشک به آرامی دارو را که یک داروی ضد التهابی مانند استروئید یا کورتیکواستروئید است، تزریق خواهد کرد. برخی از پزشکان ممکن است مخلوطی از یک کورتیکواستروئید و یک بی‌حس‌کننده با مدت اثر طولانی را تزریق کنند.
- هنگامی که تزریق تمام شد، دوباره ناحیه تمیز می‌شود و یک پانسمان روی محل قرار می‌گیرد. برای چند دقیقه تا یک ساعت به یک صندلی یا تخت می‌روید. این کار بدین دلیل است که پزشک مطمئن شود، قبل از رفتن به خانه هیچ واکنشی به دارو ندارید.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی درمان سیاتیک
کاربرد تزریق اپیدورال
اپیدورال یک روش رایج است و از آن به‌عنوان محبوب‌ترین روش تسکین درد در حین زایمان نام برده می‌شود. بیش از 50 درصد از افرادی که در بیمارستان زایمان می‌کنند، بی دردی با اپیدورال را بهترین انتخاب می‌دانند. همچنین تزریق استروئید (ESI) یکی از رایج‌ترین روش‌های تسکین درد است. پس بر این اساس کاربرد، این نوع تزریق را می‌توان به چهار دسته زیر تقسیم کرد:
- برای تسکین درد (بی دردی) برای زایمان
- ارائه بیهوشی برای جراحی‌های خاص به‌عنوان جایگزینی برای بیهوشی عمومی
- برای تسکین درد پس از جراحی‌های خاص
- برای مدیریت علل خاص کمردرد و سایر اشکال درد مزمن
کاندیدا های مناسب تزریق ESI چه کسانی هستند؟
تزریق استروئید می‌تواند به تسکین گردن درد، بازو، کمر درد و پا درد ناشی از التهاب اعصاب نخاعی به دلیل شرایط یا آسیب‌های خاص، کمک کند. تسکین درد ناشی از تزریق ESI ممکن است چند روز یا حتی سال‌ها طول بکشد. بیماران مبتلا به درد در ناحیه گردن، بازو، کمر یا ساق پا (سیاتیک) ممکن است از اپیدورال ESI برایشان انجام شود. به‌طور خاص این تزریق برای کسانی که شرایط زیر را دارند، انجام می‌شود:
- تنگی کانال نخاعی: تنگی کانال نخاعی و کانال ریشه عصبی می‌تواند باعث درد کمر و پا به‌ویژه هنگام راه رفتن، شود.
- لغزش مهره: اگر مهره به سمت جلو بلغزد، می‌تواند ریشه‌های عصبی را فشرده کند و باعث درد شود.
- فتق دیسک: مواد ژل مانند داخل دیسک می‌توانند از طریق یک ناحیه ضعیف در دیواره اطراف، برآمده یا پاره شوند. زمانیکه این ماده فشرده شود و با عصب نخاعی تماس پیدا کند، باعث تحریک، درد و تورم می‌شود.
- دیسک دژنراتیو: شکستگی یا پیری دیسک بین مهره‌ای، باعث فروپاشی فضای دیسک، پارگی حلقوی و رشد خارهای استخوانی می‌شود.
- سیاتیک: دردی که در امتداد عصب سیاتیک در باسن و پایین پاها ایجاد می‌شود. این درد معمولا در اثر فشردگی عصب پنج کمری یا اول ساکرال نخاعی ایجاد می‌شود.
مطالعه بیشتر: دژنراتیو چیست
تحقیق‌های مختلف ثابت کرده است که تزریق اپیدورال ESI برای برخی از بیماران در درمان شرایط التهابی دردناک مفید است. همچنین این نوع تزریق می‌تواند برای تعیین اینکه آیا جراحی ممکن است برای درد همراه با فتق دیسک مفید باشد یا خیر، کمک کند. زمانیکه علائم درد با تمرین‌های توانبخشی تداخل داشته باشد، تزریق اپیدورال، درد را کمتر می‌کند تا بیمار بتواند فیزیوتراپی خودش را انجام دهد.
تزریق نباید در افرادی که عفونت یا مشکلات خونریزی دارند، انجام شود؛ احتمالا کمی سطح قند خون را در بیماران دیابتی افزایش دهد. همچنین ممکن است به طور موقت، فشار خون و فشار چشم را برای بیماران مبتلا به گلوکوم بالا ببرد. بیمار باید این مشکل را با پزشک در میان بگذارد.
انواع روش های تزریق اپیدورال
تزریق اپیدورال به چند روش مختلف انجام می‌شود که براساس عوامل خاصی، طبقه‌بندی شده‌اند. این تزریق ممکن است براساس محل آن شامل گردن، قفسه سینه، یا کمر و مسیر سوزن، طبقه‌بندی شود. در ادامه، تکنیک‌های مختلف تزریق اپیدورال براساس مسیر سوزن شامل اینترلامینار، ترانس فورامینال و کودال را بررسی خواهیم کرد.
- تزریق اینترلامینار: در این روش در حالتی که بیمار دراز کشیده است و در وضعیت مناسب قرار دارد، فضای بین لایه‌ای بین دو مهره به‌هم پیوسته، شناسایی می‌شود. سپس به پوست و بافت زیرین با بی‌حس‌کننده موضعی مثلا لیدوکائین یا بوپیواکائین تزریق می‌شود. سپس با استفاده از خط وسط، یک سوزن نخاعی اپیدورال به محل تزریق مورد نظر وارد می‌شود.
- تزریق ترانس فورامینال: در حالتی که بیمار دراز کشیده است، فضای سوراخ جانبی بین دو مهره به هم پیوسته از طریق یک نمای مایل در عکس فلوروسکوپی مشخص می‌شود. هنگامی که محل تزریق تعیین شد، به پوست و بافت زیرین با بی‌حس‌کننده موضعی تزریق خواهد شد. سپس یک سوزن نخاعی اپیدورال وارد شده و به زیر پایک مهره‌های فوقانی، هدایت می‌شود.
- تزریق کودال: بعد از اینکه بیمار دراز کشید و در وضعیت مناسب قرار گرفت، شکاف ساکرال به کمک اشعه ایکس فلوروسکوپی شناسایی می‌شود. زمانیکه محل تزریق مناسب مشخص شد، به پوست و بافت زیرین با بی‌حس‌کننده موضعی تزریق خواهد شد. سپس یک سوزن نخاعی اپیدورال وارد و از طریق شکاف ساکرال هدایت می‌شود.
اقدامات و آمادگی قبل از تزریق استروئید اپیدورال
پزشکی که تزریق استروئید اپیدورال را انجام می‌دهد، سابقه پزشکی و تصویربرداری قبلی را بررسی می‌کند. همچنین پزشک دستورالعمل‌های خاصی را در مورد کارهایی که باید انجام دهید تا برای اپیدورال خود آماده شوید، ارائه می‌دهد. حتما دستورالعمل‌های پزشک را دنبال کنید. شما در این شرایط باید برای پرسیدن هرگونه سوال آماده باشید.
همچنین بیمار هم می‌تواند سوالاتی از پزشک داشته باشد. سوالاتی که ممکن است قبل از انجام تزریق مفید باشد، عبارت‌اند از:
- هر چند وقت یکبار اپیدورال انجام می‌دهید؟
- برای آماده شدن برای اپیدورال چه کاری باید انجام دهم؟
- خطرات اپیدورال چیست؟
- اپیدورال من چه حسی خواهد داشت؟
- اپیدورال من چقدر طول خواهد کشید؟
- چه مدت طول می‌کشد تا پس از اپیدورال بهبود پیدا کنم؟
بیمارانی که از داروهای رقیق‌کننده خون مانند کومادین، پلاویکس و… استفاده می‌کنند، احتمالا چند روز قبل از تزریق باید مصرف آن را قطع کنند. پس لازم است هر دارویی را که مصرف می‌کنید با پزشک خودتان در میان بگذارید.
مطالعه بیشتر: علت درد کمر و پا همزمان چیست؟
مراقبت های پس از تزریق اپیدورال
بیشتر افراد می‌توانند بلافاصله پس از تزریق راه بروند. فرد بعد از تزریق به مدت کوتاهی تحت نظارت است و پس از آن می‌تواند مرکز درمانی را ترک کند. البته خیلی نادر است که ضعف موقت یا بی‌حسیِ پا رخ دهد؛ بنابراین کسی باید بیمار را به خانه برساند. در شرایط عادی، بیماران روز بعد، فعالیت کامل خود را از سر می‌گیرند. درد ناشی از تزریق احتمالا با استفاده از یخ و مصرف یک مسکن خفیف مانند تیلنول (استامینوفن) بهبود پیدا کند.
با از بین رفتن اثر داروی بی‌حس‌کننده، ممکن است متوجه افزایش جزئی درد، بی حسی یا ضعف شوید؛ چراکه اثر درمانی تزریق استروئید اپیدورال در عرض دو تا هفت روز شروع به کار می‌کند و تسکین درد می‌تواند چندین روز یا بیشتر طول بکشد. بیماران باید یک قرار ملاقات بعدی را با پزشک ارجاع دهنده یا معالج پس از عمل تعیین کنند. در این مراجعه اثربخشی تزریق مستند می‌شود. همچنین هر گونه نگرانی که ممکن است بیمار در مورد درمان‌ها و انتظارات بعدی داشته باشد، برطرف خواهد شد.
عوارض تزریق اپیدورال؛ چه کسانی نباید تزریق ESI را انجام دهند؟
تزریق اپیدورال معمولا بی‌خطر است؛ اما ممکن است در برخی موارد با عوارض جانبی و خاصی همراه باشد. اگرچه عوارض بسیار نادر است؛ ولی خطرات و عوارضی که ممکن برای همه انواع تزریق ایجاد شود، عبارت‌اند از:
- داشتن فشار خون پایین که می‌تواند باعث ایجاد احساس سبکی در فرد شود.
- احتمال تجربه سردرد شدید ناشی از نشت مایع نخاعی وجود دارد. البته کمتر از یک درصد افراد این عارضه جانبی را تجربه می‌کنند.
- احتمال ابتلا به عفونت ناشی از تزریق مانند آبسه اپیدورال، دیسک، استئومیلیت یا مننژیت وجود دارد.
- احتمال واکنش منفی به داروها، مانند گرگرفتگی یا بثورات پوستی وجود دارد.
- اگر یک رگ خونی به‌طور تصادفی در طول تزریق آسیب ببیند، ممکن است خونریزی را تجربه کنید که می‌تواند باعث ایجاد هماتوم یا لخته خون شود.
- احتمال آسیب به اعصاب در محل تزریق وجود دارد.
- شاید به‌طور موقت کنترل مثانه و روده خود را از دست دهید. احتمالا برای کمک به دفع ادرار به یک کاتتر (لوله کوچک) در مثانه نیاز داشته باشید.
چه کسانی نباید تزریق ESI را انجام دهند؟
به دلیل شرایط خاص پزشکی، همه افراد نمی‌توانند اپیدورال انجام دهند. به همین دلیل، مهم است که با پزشک در مورد سابقه پزشکی خودتان و هرگونه سوالی که دارید، صحبت کنید. اگر هر یک از شرایط زیر را دارید، احتمالا نتوانید اپیدورال انجام دهید:
- حساسیت به داروهای بیهوشی
- مشکلات لخته شدن خون
- عفونت
- دیابت
اگر نمی‌توانید تحت اپیدورال قرار بگیرید، احتمالا پزشک نوع دیگری از تسکین درد یا بیهوشی را برای شما توصیه کند، یا ممکن است در صورت امکان از شما بخواهد تا زمان بهتری برای انجام جراحی خود صبر کنید. البته این روش تزریق می‌تواند عوارض جانبی دیگری داشته باشد. همان‌طور که گفته شد، بروز عوارض بسیار نادر است؛ اما انجام تزریق ESI می‌تواند منجر به برخی از عوارض طولانی‌مدت شود، از جمله:
- نقص عصبی دائمی ناشی از آسیب نخاع یا ریشه عصبی ناشی از تزریق اپیدورال
- درد مزمن ناشی از آسیب نخاع یا ریشه عصبی ناشی از تزریق اپیدورال
- فلج دائمی ناشی از یک هماتوم «hematoma» و زمانی رخ می‌دهد که خون بین دورا ماتر «dura mater» و نخاع جمع شود.
مزایا و فواید تزریق اپیدورال چیست؟
با توجه به دلیل انجام اپیدورال، مزایای مختلفی برای تزریق وجود دارد. در ادامه به مزایای این نوع تزریق در سه شرایط مختلف اشاره شده است. مزایای تزریق اپیدورال در حین زایمان عبارت‌اند از:
- برای به حداقل رساندن درد در هنگام زایمان، بسیار موثر است.
- به‌طور کلی بسیار امن است.
- اغلب هم می‌توانید در رختخواب خود حرکت کنید.
- اگر زایمان طولانی‌مدت را تجربه می‌کنید، انجام اپیدورال به شما کمک می‌کند تا بتوانید بخوابید و توان خود را بازیابی کنید.
- اگر در حال انجام زایمان سزارین هستید، می‌توانید در طول زایمان بیدار بمانید و همسرتان نیز می‌تواند در آنجا باشد.
- در هر زمانی از زایمان می‌توان تزریق را انجام داد.
مزایای اپیدورال برای جراحی عبارت‌اند از:
- احتمالا نسبت به بیهوشی عمومی حالت تهوع و استفراغ کمتر را تجربه خواهید کرد.
- پس از جراحی نسبت به بیهوشی عمومی بهبودی سریع‌تری خواهید داشت.
- ممکن است خطر ایجاد لخته خون در یکی از وریدهای پای خود (ترومبوز ورید عمقی یا DVT) کمتر از زمانی باشد که بیهوشی عمومی دارید.
مزایای تزریق استروئید اپیدورال عبارت‌اند از:
- تسکین درد را به‌صورت موقت یا طولانی مدت تجربه خواهید کرد.
- کیفیت زندگی بهتری خواهید داشت و توانایی بهبودی زودتر برای انجام فعالیت‌های روزانه بدون محدودیت‌های قبلی ناشی از درد را خواهید یافت.
- تزریق ممکن است به اثبات منشا درد کمک کند. البته این مزیت در افرادی که بیش از یک علت احتمالی درد دارند، مشکل خواهد بود.
- تزریق نیاز به روش‌های تهاجمی‌تر برای مدیریت درد را کاهش دهد.
سخن پایانی
احتمالا بیشترین چیزی که در مورد تزریق اپیدورال شنیده باشید این است که یک تسکین‌دنده درد برای خانم‌های باردار هنگام زایمان است؛ اما کاربردهای دیگری نیز دارد. پزشکان از اپیدورال برای تسکین درد حین و بعد از جراحی و همچنین مدیریت درد مزمن استفاده می‌کنند. این روش برای هر مشکلی ایده‌آل نیست؛ اما اگر برای تسکین دردی باشد که به دوز کمتری نسبت به داروهای مشابه دیگر نیاز است، پزشک آن را انجام می‌دهد. در نتیجه عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌شود. اپیدورال حتی ممکن است به تسکین درد طولانی‌تر افراد نیز کمک کند.
