آرتریت یک بیماری بسیار شایع است که انواع مختلفی دارد، شایع‌ترین آن‌ها آرتروز و روماتیسم مفصلی است. روماتیسم مفصلی یک اختلال التهابی مزمن است که مفاصل را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در برخی از افراد، این بیماری می‌تواند به طیف گسترده‌ای از سیستم‌های بدن از جمله پوست، چشم‌ها، ریه‌ها، قلب و رگ‌های خونی آسیب برساند.
روماتیسم مفصلی که با عنوان آرتریت روماتوئید نیز شناخته می‌شود، یک اختلال خود‌ایمنی است. اختلال خود‌ایمنی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه بافت‌های بدن را مورد حمله قرار می‌دهد. روماتیسم پوشش مفاصل را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و باعث بروز تورم دردناکی می‌شود. در‌نهایت استخوان هم دچار فرسایش شده و مفصل بدشکل می‌شود.
در حالی که انواع جدید داروها درمان این بیماری را به طور چشمگیری بهبود بخشیده‌اند، آرتریت روماتوئید شدید همچنان می‌تواند باعث ناتوانی‌های جسمی شود. اگر روماتیسم مفصلی در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان آن نتیجه‌ی بهتری خواهد داشت، بنابراین بسیار مهم است که علائم و علل بروز این بیماری را بدانید. برای آشنایی با علائم، علت‌ها و روش‌های درمان روماتیسم مفصلی این مقاله از سایت نیاوران را مطالعه کنید.
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چیست؟
همان‌طور که گفتیم آرتریت روماتوئید یک بیماری خود‌ایمنی است که سبب بروز درد مفاصل، التهاب و آسیب در سراسر بدن می‌شود. آسیب مفصلی ناشی از این بیماری معمولاً در هر دو طرف بدن بروز می‌یابد. بنابراین اگر مفصلی در یک بازو یا پا تحت‌تأثیر روماتیسم قرار گیرد، احتمالاً همان مفصل در بازو یا پای دیگر نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت. این راهی است که پزشکان روماتیسم مفصلی را از سایر انواع آرتریت، مانند آرتروز تشخیص می‌دهند. اگر آرتریت روماتوئید درمان نشود، مفصل آسیب می‌بیند، شکل و تراز خود را از دست داده و در‌نهایت از بین می‌رود.
قبل از پرداختن به علت بروز این بیماری، لازم است بدانید مراحل بیماری روماتیسم مفصلی چیست؛ این بیماری شامل دو مرحله کلی است:
- مراحل اولیه بیماری که مفصل‌های کوچک مانند مفاصل انگشت‌ها و مچ دست و پا دچار درد و التهاب می‌شوند و کم‌کم مفاصل بزرگتری مانند آرنج و زانو درگیر می‌شوند.
- در مراحل پیشرفته بیماری مفصل‌های بزرگ بدن مانند مفصل شانه و ستون فقرات درگیر روماتیسم می‌شوند.
مطالعه بیشتر: آرتروز یا ساییدگی مچ دست و درمان
علت ابتلا به روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی در نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم بروز می‌یابد. اما علت‌ها یا محرک‌های خاص این بیماری هنوز شناخته نشده است. عوامل ژنتیکی و محیطی متعددی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهند.
در فرایند بیماری روماتیسم، سیستم ایمنی بدن با استفاده از آنتی‌بادی‌ها به لایه داخلی غشای مفصل که سینوویال نام دارد، حمله می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها، تقسیم سلولی سلول‌های سینوویال را فعال می‌کنند. این اتفاق باعث افزایش مایع مفصلی و در‌نهایت بروز التهاب می‌شود. در طی این فرآیند، موادی شیمیایی آزاد می‌شوند که می‌توانند به استخوان‌ها، غضروف، تاندون‌ها و رباط‌های مجاور آسیب برسانند. به طور کلی عواملی که خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می‌دهند، شامل موارد زیر می‌شود:
- سن: با افزایش سن خطر ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد. روماتیسم در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است.
- جنسیت: احتمال ابتلا به آرتریت روماتوئید در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان است.
- ژنتیک: بعضی از افراد به دلیل داشتن ژن‌های خاصی بیشتر مستعد ابتلا به روماتیسم هستند.
- زایمان: افرادی که تجربه زایمان نداشتند، ممکن است بیشتر از افرادی که این تجربه را داشته‌اند در معرض خطر ابتلا به روماتیسم باشند.
- مصرف سیگار: تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که سیگار می‌کشند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
- چاقی: چاقی و اضافه وزن نیز می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
- رژیم غذایی: مصرف زیاد سدیم، شکر به ویژه فروکتوز، گوشت قرمز و آهن با افزایش خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید مرتبط است.
علائم روماتیسم مفصلی چیست؟
روماتیسم مفصلی یک بیماری مزمن است که مهم‌ترین علائم آن التهاب و درد در مفاصل را شامل می‌شود. علائم آرتریت روماتوئید معمولاً مفاصل دست، مچ دست و زانو را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، اما می‌توانند بافت‌ها و اندام‌های سراسر بدن از جمله ریه، قلب و چشم‌ها را نیز درگیر کنند. علائم به‌طورکلی شامل موارد زیر می‌شود:
- درد مزمن
- سفتی، حساسیت و تورم
- علائم مشترک یکسان در هر دو طرف بدن
- از دست دادن عملکرد و تغییر شکل مفصل
- خستگی و ضعف
- تب خفیف
- کم‌اشتهایی و بی‌اشتهایی
شدت علائم ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد. نکته مهم این است که حتی اگر علائم مقطعی هستند، آن‌ها را نادیده نگیرید.
مطالعه بیشتر: آرتروز زانو چیست؛ علت، انواع و درمان ساییدگی زانو
تشخیص روماتیسم مفصلی چگونه است؟
ابتدا پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سؤالاتی می‌پرسد. سپس ارزیابی فیزیکی مفاصل را انجام می‌دهد که شامل موارد زیر خواهد بود:
- بررسی تورم، التهاب و قرمزی
- بررسی عملکرد مفصل و دامنه‌ی حرکتی آن
- لمس مفاصل آسیب‌دیده برای بررسی گرما و حساسیت
- بررسی برجستگی‌های پوستی
- تست رفلکس و قدرت عضلانی
پس از این مرحله اگر پزشک مشکوک به روماتیسم مفصلی باشد، شما را به یک روماتولوژیست ارجاع می‌دهد. برای تشخیص دقیق، پس از ارزیابی فیزیکی که توسط پزشک انجام می‌شود، نیاز است بیمار آزمایش‌های دیگری نیز انجام دهد. روماتولوژیست ممکن است انواعی از آزمایش‌های مختلف را استفاده کند. احتمالاً آزمایش خون را برای بررسی آنتی‌بادی‌ها یا واکنش‌دهنده‌های فاز حاد که در زمان التهاب افزایش پیدا می‌کنند، تجویز می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند سونوگرافی، رادیولوژی یا ام‌آر‌آی را نیز تجویز کند. عکس روماتیسم مفصلی، وجود آسیب مفصلی و شدت آن را مشخص می‌کند.
عوارض ناشی از روماتیسم مفصلی
در صورت ابتلا به آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به موارد زیر در شما افزایش می‌یابد:
پوکی استخوان: روماتیسم مفصلی همراه با برخی داروهایی که برای درمان آن استفاده می‌شود، می‌توانند منجر به بروز پوکی استخوان شوند. پوکی استخوان وضعیتی است که باعث می‌شود استخوان‌ها ضعیف و مستعد شکستگی شوند.
برآمدگی‌های روماتوئید: بر‌آمدگی روماتوئید، برجستگی‌های بافتی سفتی هستند که معمولاً در اطراف نقاط فشار مثل آرنج به وجود می‌آیند. ممکن است این برجستگی‌ها در اندام‌هایی مثل قلب و ریه هم ایجاد شوند.
خشکی چشم و دهان: افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، بسیار بیشتر از سایر افراد شانس ابتلا به سندرم شوگرن را دارند، اختلالی که میزان رطوبت چشم و دهان را کاهش می‌دهد.
عفونت: روماتیسم و بسیاری از داروهایی که برای درمان آن استفاده می‌شوند، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند و منجر به افزایش عفونت‌ها در بدن می‌شوند.
سندرم تونل کارپال: اگر آرتریت روماتوئید مچ دست شما را تحت‌تأثیر قرار دهد، التهاب می‌تواند عصبی را که از تونل کارپال در مچ دست عبور می‌کند، تحت‌فشار قرار دهد. به این وضعیت سندرم تونل کارپال می‌گویند.
مشکلات قلبی: آرتریت روماتوئید می‌تواند خطر سفت شدن، انسداد شریان‌ها و همچنین التهاب کیسه‌ای که قلب را در برمی‌گیرد، افزایش دهد.
مشکلات ریوی: افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی در معرض افزایش خطر التهاب و اسکار بافت‌های ریه هستند که می‌تواند منجر به تنگی نفس پیشرونده شود.
روش‌های درمان روماتیسم مفصلی
هیچ روش درمانی قطعی برای روماتیسم مفصلی وجود ندارد، اما می‌توان با استفاده از داروهای ضد روماتیسمی و فیزیوتراپی شدت علائم را کاهش داد و درد روماتیسم مفصلی را کنترل کرد.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی درد
داروها
داروهایی که پزشک تجویز می‌کند به شدت علائم و مدت زمانی که به این بیماری مبتلا بوده‌اید، بستگی دارد. داروی روماتیسم مفصلی شامل موارد زیر می‌شود:
- داروهای غیراستروئیدی: داروهای ضد‌التهابی غیراستروئیدی درد و التهاب را کاهش می‌دهند. انواع بدون نسخه آن‌ها ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم هستند و داروهای قوی‌تر با نسخه هم در دسترس هستند. عوارض جانبی داروهای غیراستروئیدی شامل تحریک معده، مشکلات قلبی و آسیب کلیه است.
- داروهای استروئیدی: داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزولون، التهاب، درد و آسیب مفاصل را کاهش می‌دهند. عوارض جانبی این داروها شامل نازک شدن استخوان‌ها، افزایش وزن و دیابت است. پزشکان اغلب داروهای استروئیدی را برای تسکین سریع علائم تجویز می‌کنند.
- داروهای DMARD: داروهای DMARD پیشرفت روماتیسم مفصلی را کند می‌کنند. در نتیجه مفاصل و سایر بافت‌ها را از آسیب دائمی نجات می‌دهند. عوارض جانبی این داروها ممکن است شامل آسیب کبدی و عفونت شدید ریه باشد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست، تمرینات و حرکاتی را به شما آموزش می‌دهد و در انجام آن‌ها به شما کمک می‌کند. این تمرین‌ها انعطاف‌پذیری مفاصل را افزایش و درد را کاهش می‌دهند. علاوه بر تمرین‌ها و حرکات اصلاحی در فیزیوتراپی از اولتراسوند، الکتروتراپی و ماساژ نیز استفاده می‌شود.
جراحی
در مواردی که روماتیسم مفصلی حاد است و مصرف دارو و فیزیوتراپی نمی‌توانند سرعت تخریب مفاصل را کاهش دهند، ممکن است برای ترمیم مفاصل آسیب‌دیده نیاز به انجام جراحی باشد. جراحی به بازیابی توانایی استفاده از مفصل کمک می‌کند، همچنین درد را کاهش می‌دهد و عملکرد مفاصل را بهبود می‌بخشد. جراحی آرتریت روماتوئید شامل یک یا چند روش زیر است:
- سینووکتومی: جراحی برای برداشتن پوشش ملتهب مفصل یا سینوویوم، سینووکتومی نام دارد. این جراحی به کاهش درد و بهبود انعطاف‌پذیری مفصل کمک می‌کند؛ زیرا با برداشتن این پوشش، مایع مفصلی که عامل اصلی التهاب است، کاهش می‌یابد.
- ترمیم تاندون: التهاب و آسیب مفصل ممکن است باعث شل شدن یا پارگی تاندون‌های اطراف مفصل شود. در این عمل، جراح تلاش می‌کند تاندون‌های اطراف مفصل را ترمیم کند.
- تعویض کامل مفصل: در طی جراحی تعویض مفصل، جراح قسمت‌های آسیب‌دیده مفصل را برمی‌دارد و یک پروتز ساخته‌شده از فلز و پلاستیک را به جای آن قرار می‌دهد.
جمع‌بندی
روماتیسم مفصلی بیماری بسیار شایعی است که افراد میانسال را درگیر می‌کند. این بیماری در زنان بیشتر دیده می‌شود. اگر علائم روماتیسم را در خودتان مشاهده می‌کنید، می‌توانید با مراجعه به کلینیک نیاوران برای تشخیص دقیق و درمان آن اقدام کنید.
سوالات متداول درباره روماتیسم مفصلی
آیا رماتیسم مفصلی درمان قطعی دارد؟
هیچ روش درمانی قطعی برای روماتیسم مفصلی وجود ندارد، اما درد آن با دارو و فیزیوتراپی قابل کنترل است.
داروی رماتیسم مفصلی چیست؟
داروهای ضد التهابی استروئیدی داروهای کورتیکواستروئیدی داروهای DMARD
علائم اولیه رماتیسم مفصلی چیست؟
در مراحل اولیه بیماری مفصل‌های کوچک مانند مفاصل انگشت‌ها و مچ دست و پا دچار درد و التهاب می‌شوند و کم‌کم مفاصل بزرگتری مانند آرنج و زانو درگیر می‌شوند.
