پارگی رباط صلیبی یک آسیب شایع است که می‌تواند زندگی ورزشی یا حتی اوقات روزمره شما را درگیر کند. این آسیب اغلب در ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، اسکی و والیبال رخ می‌دهد. زانو یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن انسان است. این مفصل از استخوان‌ها، غضروف‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها تشکیل شده است و ساختارهای محکمی هستند که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند. در ادامه این مطلب به آسیب رباط صلیبی می‌پردازیم و راه‌های درمانی آن را بررسی می‌کنیم.
رباط صلیبی چیست؟
رباط صلیبی یکی از چهار رباط اصلی مفصل زانو است. این رباط از جنس فیبرهای کلاژن متراکم و مقاوم در برابر کشش بوده و سبب اتصال دو استخوان در محل مفصل می شود. Anterior Cruciate Ligament وسط مفصل زانو قرار دارد و از حرکت بیش از حد جلویی استخوان درشت‌نی نسبت به استخوان ران جلوگیری می‌کند.
انواع رباط صلیبی زانو کدامند؟
دو رباط صلیبی زانو در مفصل زانو وجود دارد که به نام‌های رباط صلیبی قدامی (ACL) و رباط صلیبی خلفی (PCL) شناخته می‌شوند. این دو رباط از تاندون‌های مختلف تشکیل شده‌اند و در جهت‌های مخالف یکدیگر قرار دارند.
ACL از قسمت داخلی کندیل خارجی استخوان ران شروع شده و به قسمت جلویی درشت‌نی در زانو امتداد می‌یابد. این رباط مانع از حرکت زانو به عقب می‌شود. PCL از قسمت خارجی کندیل داخلی استخوان ران شروع شده و به قسمت پشتی درشت‌نی در زانو امتداد می‌یابد. این رباط نیز مانع از حرکت زانو به جلو می‌شود.
علائم پارگی رباط صلیبی کدامند؟
پارگی رباط صلیبی یکی از چالش‌های پرتکرار و شایع است. در ادامه نشانه‌هایی که به شما اعلام‌خطر می‌کنند را معرفی و بررسی می‌کنیم.
- درد: درد شدید یکی از اولین و شایع‌ترین علائم پارگی در قسمت رباط صلیبی است. این درد معمولاً بلافاصله پس از آسیب رخ می‌دهد و می‌تواند به طور مداوم احساس شود یا فقط در هنگام حرکت زانو ایجاد شود و ممکن است در قسمت جلویی، پشتی، یا داخل زانو احساس شود
- تورم: تورم زانو یکی دیگر از علائم است. این التهاب معمولاً در عرض چند ساعت پس از آسیب ایجاد می‌شود و می‌تواند به‌تدریج بدتر شود. همچنین ممکن است باعث شود زانو سفت و متورم شود و حرکت آن دشوار باشد
- کبودی: کبودی اطراف زانو هم می‌تواند یکی از علائم آسیب ACL باشد. این نشانه معمولاً چند روز پس از آسیب ایجاد می‌شود و می‌تواند به‌تدریج گسترش یابد
- بی‌ثباتی: این یکی از نشانه‌های مهم است. رباط صلیبی نقش اصلی را در حفظ ثبات زانو دارد. در صورت پارگی رباط، زانو ممکن است احساس بی‌ثباتی کرده یا به‌راحتی به سمت جلو یا عقب حرکت کند
- کاهش دامنه حرکتی: رباط صلیبی به حرکت نرم و روان زانو کمک می‌کند. در صورت پارگی، ممکن است زانو در خم‌شدن یا باز شدن کامل مشکل داشته باشد
- سایر علائم: در برخی موارد، ممکن است افراد مبتلا به پارگی رباط صلیبی علائم دیگری نیز داشته باشند، که می‌توان به احساس کلیک یا ترکیدن در زانو در هنگام آسیب؛ احساس ضعف یا سستی در زانو و کاهش قدرت زانو اشاره کرد
علت پارگی رباط صلیبی چیست؟
| عامل | توضیح |
| ضربه مستقیم | ضربه مستقیم به زانو، مانند تکل فوتبال |
| حرکات چرخشی | حرکات چرخشی سریع زانو، مانند تغییر جهت ناگهانی در حین دویدن |
| کشیدگی بیش از حد | کشش بیش از حد رباط صلیبی، مانند فرود نادرست از پرش |
| ضعف عضلات اطراف زانو | ضعف عضلات اطراف زانو، مانند عضلات چهارسر ران |
| سابقه خانوادگی | سابقه خانوادگی پارگی رباط صلیبی |
پارگی رباط زانو بیشتر در افراد جوان به‌ویژه مردان و افرادی که ورزش‌های پرتحرک انجام می‌دهند، رخ می‌دهد و شایع‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- توقف ناگهانی، کاهش سرعت یا تغییر جهت سریع در حین دویدن
- پریدن یا فرود نادرست
- صدمات تماسی
احتمال پارگی رباط صلیبی در چه افرادی بیشتر است؟
احتمال پارگی رباط صلیبی در افراد زیر بیشتر است:
- ورزشکاران: پارگی رباط یک آسیب رایج در ورزشکارانی است که در ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال، بسکتبال، هندبال، والیبال، ژیمناستیک و اسکی شرکت می‌کنند. در این فعالیت‌ها، افراد اغلب با تغییر جهت ناگهانی، پریدن و فرودآمدن و برخورد با سایر بازیکنان یا اجسام مواجه می‌شوند که می‌تواند باعث مشکل شود
- زنان: زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض آسیب رباط صلیبی هستند. علت این امر هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما ممکن است به دلیل تفاوت‌های آناتومیکی بین زنان و مردان، مانند زاویه کمتر زانو در زنان، باشد
- افراد چاق: اضافه‌وزن می‌تواند باعث افزایش فشار بر مفاصل زانو شود و خطر آسیب‌دیدگی را افزایش دهد
- افراد مبتلا به اختلالات ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند خطر پارگی رباط را بیشتر می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، افراد مبتلا به سندرم مارفان که یک اختلال ژنتیکی است که باعث ضعف بافت هم‌بند می‌شود، بیشتر در معرض این آسیب هستند
پارگی رباط صلیبی چگونه تشخیص داده می شود؟
این تشخیص معمولاً بر اساس علائم بیمار و معاینه فیزیکی توسط دکتر فوق تخصص زانو انجام می‌شود. پزشک در معاینه فیزیکی، به دنبال نشانه‌هایی مانند درد، تورم، حساسیت و کاهش دامنه حرکتی در زانو خواهد بود. همچنین، ممکن است برخی از آزمایش‌های خاص را برای تأیید تشخیص انجام دهد.
آزمایش‌های تصویربرداری که می‌توانند برای تشخیص پارگی رباط صلیبی استفاده شوند عبارت‌اند از:
- رادیوگرافی
- سی‌تی‌اسکن
- ام آر آی
مراقبت های اولیه پارگی رباط صلیبی
اگر فکر می‌کنید که دچار پارگی رباط صلیبی شده‌اید و علائم آن را دارید، مهم است که مراقبت‌های اولیه را انجام دهید تا از آسیب بیشتر به زانو جلوگیری کنید. زانو را تاحدامکان استراحت دهید و از راه‌رفتن یا انجام فعالیت‌های دیگر که باعث درد یا تورم می شود، خودداری کنید. کمپرس یخ را به مدت ۲۰ دقیقه در هر ساعت روی زانو قرار دهید. این کار به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. زانو را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید تا از تورم جلوگیری کنید. اگر درد شما شدید است، می‌توانید از داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کنید.
روش های درمان پارگی رباط صلیبی
درمان شما به عوامل مختلفی از جمله شدت پارگی، سن و فعالیت‌های فرد بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است بتوان با درمان های غیرجراحی مانند مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی، درد و بی‌ثباتی زانو را کنترل کرد. بااین‌حال، در اکثر موارد، جراحی برای ترمیم رباط صلیبی پاره شده ضروری است.
درمان غیر جراحی آسیب رباط صلیبی
درمان‌های غیرجراحی معمولاً شامل مواردی همچون استراحت، یخ، کمپرس، بالا نگه‌داشتن زانو، داروهای مسکن و فیزیوتراپی است.
عمل جراحی پارگی رباط صلیبی
جراحی معمولاً برای درمان پارگی کامل رباط صلیبی، آسیب در افرادی که به فعالیت‌های ورزشی سنگین مانند فوتبال یا بسکتبال مشغول هستند یا درد و بی‌ثباتی زانو را نمی‌توان با درمان‌های غیرجراحی کنترل کرد، انجام می‌شود. جراحی معمولاً از طریق عمل آرتروسکوپی انجام می‌شود. در این روش، جراح از طریق برش‌های کوچکی در زانو، مفصل را مشاهده می‌کند و رباط صلیبی پاره شده را با یک پیوند مصنوعی یا پیوند از تاندون دیگری در بدن جایگزین می‌کند.
مراقبت های پس از عمل رباط صلیبی
- هفته‌های اول: در این بازه تمرکز بر کاهش درد و تورم و بهبود دامنه حرکتی محدود زانو است. معمولاً در این مدت، نیاز به استفاده از عصا یا واکر برای راه‌رفتن دارید. همچنین باید از یخ درمانی و کمپرس استفاده کنید و داروهای مسکن را طبق دستور پزشک مصرف کنید. فیزیوتراپی معمولاً در هفته دوم یا سوم پس از جراحی شروع می‌شود
- هفته‌های بعدی: در هفته‌های بعدی، تمرکز بر تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی کامل زانو است. فیزیوتراپی در این مدت نقش مهمی دارد. همچنین باید از فعالیت‌های سنگین زانو خودداری کنید
- بازگشت به فعالیت‌های عادی: بازگشت به شرایط روتین معمولاً ۶ تا ۱۲ ماه پس از جراحی طول می‌کشد. بااین‌حال، این مدت زمان بسته به‌شدت پارگی و میزان پیروی شما از برنامه درمانی ممکن است متفاوت باشد
ریسک های عمل جراحی رباط صلیبی
عوارض عمل جراحی رباط صلیبی به‌طورکلی نادر هستند، اما می توانند شامل موارد زیر باشند:
- لخته‌شدن خون (ترومبوز ورید عمقی): لخته‌شدن خون می‌تواند در هر قسمت از بدن رخ دهد، اما در پاها شایع‌تر است. لختگی ممکن است خطرناک باشد، زیرا می تواند به ریه‌ها یا قلب منتقل شود
- عفونت: عفونت در محل جراحی می‌تواند باعث درد، تورم و قرمزی شود. عفونت ممکن است جدی باشد و به جراحی مجدد نیاز داشته باشد
- خونریزی: این عارضه به‌طورمعمول با داروهای مسکن و استراحت درمان می‌شود
- آسیب به تاندون یا عصب: در حین جراحی، ممکن است به تاندون یا عصب آسیب وارد شود و منجر به انحراف زانو شود. این موضوع می‌تواند باعث درد، ضعف یا بی‌حسی شود
- پارگی مجدد ACL: این یک چالش جدی است و گاه نیاز به جراحی مجدد دارید
مدت زمان ترمیم رباط صلیبی چقدر است؟
مدت زمان ترمیم پارگی رباط صلیبی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله اینکه بیماران جوان معمولاً زمان بهبودی سریع‌تری نسبت به بیماران مسن دارند. از سویی افراد که فعالیت بدنی بالایی دارند، نیاز به دوره بهبودی طولانی‌تری دارند. همچنین نیازمند دوره نقاهت بیشتری هستند. در نهایت تکنیک‌های جراحی کم تهاجمی معمولاً زمان بهبودی کوتاه‌تری نسبت به تکنیک‌های جراحی باز دارند.
چگونه از آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو پیشگیری کنیم؟
در ادامه چند نکته برای پیشگیری از آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو را مطرح می‌کنیم:
- برنامه تمرینی مناسب داشته باشید
- بدنتان را به‌درستی گرم کنید
- تکنیک‌های صحیح ورزشی را بیاموزید و انجام دهید
- از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کنید
جمع‌بندی
زانو یکی از حساس‌ترین نقاط بدن است که مشکلاتی مانند، مینیسک زانو، خار استخوانی، دررفتگی کشکک زانو، آرتروز زانو را تجربه می‌کند. یکی از پرتکرارترین حوادث برای این عضو، پارگی رباط صلیبی است. در این مطب به علائم، استراحت‌های لازم و درمان‌های این مشکل پرداختیم. اگر با علائمی مانند زانو درد مواجه شدید خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید.
