خار‌های استخوانی، برجستگی‌های استخوانی هستند که به دلایل متفاوتی از جمله ضربه، التهاب تاندون یا التهاب کپسول‌های مفصلی به وجود می‌آیند. اغلب این خارها درد ایجاد نمی‌کنند. بنابراین افراد قادر خواهند بود با وجود آن‌ها کار‌های خود را به راحتی انجام دهند. البته لازم به ذکر است که انواعی از این خارها نیز وجود دارند که علاوه بر ایجاد درد، سبب ایجاد محدودیت در حرکت و عملکرد افراد می‌شوند. درمان‌های متفاوتی نیز برای این عارضه وجود دارد. یکی از مؤثر‌ترین درمان‌ها جراحی است. البته روش‌هایی به غیر از جراحی نیز برای این عارضه وجود دارد. در ادامه این مقاله شما را با جزئیات این بیماری، تشخیص و روش‌های درمان آن، آشنا خواهیم کرد.
توجه داشته باشید که اگر این خارها عملکرد شما را مختل کرده یا باعث درد می‌شوند، لازم است سریعاً به پزشک مراجعه و اقدام به درمان بیماری خود کنید. تشخیص این خار‌های استخوانی توسط پزشک با مشاهده یا انجام تصویر‌برداری‌های گوناگونی انجام می‌شود.
خار استخوانی یا استئوفیت چیست؟
خار‌های استخوانی در واقع برجستگی‌های صاف و سخت استخوانی هستند که به علت افزایش سن و با رشد طبیعی استخوان‌ها به وجود می‌آیند. جالب است بدانید که این خارها به خودی خود باعث درد نخواهند شد و فقط در صورتی که به عناصر مجاور خود همچون عصب، عضله یا استخوان مجاور خود فشار آورده یا ساییده شوند، باعث ایجاد درد می‌شوند. به طور معمول این خارها در مفاصل که محل اتصال دو یا تعداد بیشتری استخوان هستند، پدیدار می‌شوند. همان طور که ذکر شد اغلب خار‌های استخوانی بدون ضرر هستند و این خارها ممکن است در مناطق مختلف بدن، همچون ستون فقرات، لگن، پا‌ها، پاشنه پا، دست‌ها، شانه‌ها و گردن به وجود آیند.
شاید برخی از افراد، خار‌های استخوانی را با نام استئوفیت بشناسند. برای کنترل و درمان این عارضه، تشخیص به موقع و دقیق، بسیار مؤثر خواهد بود. اگر خار‌های استخوانی در محل سوراخ‌های بین مهره‌ای که محل خروج ریشه‌های عصبی هستند، به وجود آیند، کانال خروجی اعصاب تنگ شده و عارضه‌ای تحت عنوان تنگی فورامن پدید خواهد آمد.
انواع خار استخوانی
خار‌های استخوانی با توجه به اندازه و محل تشکیل، دارای انواع مختلفی هستند. شناخت انواع مختلف این خارها، کمک بسیاری به انتخاب شیوه درمان خواهد کرد. در برخی مواقع اگر این انتزوفیت ها در مچ دست به وجود آید، ممکن است سبب به وجود آمدن بیماری سندروم تونل کارپال شود. در ادامه به شرح انواع این خارها در دست می‌پردازیم.
گره‌های بوچارد
اگر استخوان‌هایی که در مفصل پروگزیمال اینتر فالنژیال (pip) قرار دارند، یعنی استخوان‌های بند میانی انگشتان، بیش از حد رشد کند، گره بوچارد به وجود می‌آیند. به طور کلی این گره‌ها دردناک نیستند، اما این امکان نیز وجود دارد که در برخی مواقع، وجود این گره‌ها سبب درد شده و دامنه حرکتی فرد را کاهش دهد. در صورت کاهش دامنه حرکتی در انگشتان، بسیاری از کار‌های روزمره فرد مختل خواهند شد. همچنین در برخی مواقع وجود این گره‌ها در بند انگشتان سبب به وجود آمدن تورم، سفتی و التهاب در انگشتان می‌شوند.
گره‌های هبردن
اگر استخوان‌هایی که در مفصل دیستال اینتر فالنژیال (dip) قرار دارند، یعنی بند انتهایی انگشتان، دچار رشد بیش از حد شوند، گره هبردن به وجود خواهند آمد. به طور کلی ویژگی‌های گره‌های هبردن، شباهت بسیار زیادی به گره‌های بوچارد داشته و همانند آن‌ها ممکن است دردناک باشند یا نباشند. این امکان وجود دارد که در اثر به وجود آمدن خار استخوانی در این مفصل سفتی و تورم ایجاد شود که در نتیجه عملکرد فرد مختل خواهد شد. همچنین جالب است بدانید در افرادی که مبتلا به بیماری آرتروز هستند، احتمال به وجود آمدن گره‌های هبردن و بوچارد بسیار بیشتر است. زیرا در بدن این افراد مکانیسم‌های ترمیم بسیار فعال هستند و همین امر سبب رشد استخوان می‌شود.
مطالعه بیشتر: آرتروز مچ پا
برجستگی کارپال
یک نوع دیگر از خار‌های استخوانی که در دست به وجود می‌آیند، خار استخوانی کارپال بوده که برجستگی کارپال نیز نامیده می‌شود. این برجستگی در اثر رشد استخوان‌های اشاره و میانی که مفصل کارپومتاکارپال را تشکیل می‌دهند، به وجود می‌آید. برجستگی کارپال به صورت یک توده استخوانی در پشت دست مشاهده می‌شود. به طور معمول این برجستگی ممکن است به سبب ضربه و آسیب وارد شده به دست و انگشتان به وجود آید. اما دلیل قطعی بروز آن هنوز مشخص نیست.
شاید برخی افراد به علت شباهت ظاهری و مکان تشکیل، برجستگی کارپال را با کیست گانگلیون اشتباه بگیرند؛ اما باید توجه داشته باشید که کیست گانگلیون قابلیت جابه جایی در زیر پوست را دارد. در صورتی که این مورد در خصوص برجستگی کارپال صادق نیست. برجستگی کارپال عمدتاً فاقد درد بوده و محدودیتی در تحرک و عملکرد دست افراد ایجاد نخواهد کرد.
علل خار استخوانی
برخی از خار‌های استخوانی به سبب بیماری‌های مادرزادی ایجاد می‌شوند. اما به طور معمول به وجود آمدن این خارها دلایل دیگری دارند. یکی از انواع خار‌های مادرزادی استئوکندروما است. یکی از اصلی‌ترین دلایل به وجود آمدن این عارضه؛ وجود التهاب در عناصر اطراف آن است.
از جمله این التهاب‌ها می‌توان به استئو آرتریت، آرتریت روماتوئید و تاندونیت اشاده کرد. یکی از علل مهم به وجود آمدن خار استخوانی در ستون مهره‌های افراد، التهاب رباطی است که اطراف دیسک بین مهره‌ای در حال تخریب را در بر گرفته است. وجود التهاب سبب می‌شود تا سلول‌های استخوانی به رشد کردن تحریک شوند و در نتیجه خار‌های استخوانی پدید آیند. برای مثال یکی از رایج‌ترین خارها، خار پاشنه بوده که در قسمت زیرین استخوان پاشنه پا تشکیل می‌شود. این خار به سبب وجود التهاب در فاشئیت کف پا و بافت‌های کف پا به وجود می‌آید. به علاوه اگر التهابی در تاندون آشیل که در پشت پا قرار دارد به وجود آید، تقسیم بی‌رویه سلول‌های استخوانی در پشت استخوان پاشنه پا سبب به وجود آمدن این عارضه در این قسمت می‌شود.
خار استخوان چه علائمی دارد؟
به طور کلی بسته به این که خار استخوانی در کدام قسمت بدن به وجود آمده باشد و اندازه آن چقدر باشد، علائم همراه آن نیز متفاوت خواهد بود. التهاب و تورم مفاصل، گردن درد و کمر درد و همچنین احساس ضعف در عضلات بدن از جمله علائم این عارضه هستند. برخی از رایج‌ترین علائم وجود این بیماری به شرح زیر هستند:
- احساس بی‌حسی، سوزش و سوزن سوزن شدن در اندام‌های تحتانی و فوقانی مانند دست‌ها و پا‌ها؛
- گرفتگی و اسپاسم عضلانی؛
- بی حسی در عضلات و اندام‌ها؛
- احساس ضعف در عضلات؛
- احساس درد گنگ و مبهم در کمر و گردن به خصوص هنگام‌ایستادن و راه رفتن؛
- احساس عدم هماهنگی در بخش‌هایی از بدن؛
- حساس درد در‌شانه‌ها؛
- سردرد؛
- احساس درد در باسن و ران‌ها؛
علائم در انگشتان
به طور کلی خار‌های استخوانی که در انگشتان به وجود می‌آیند علائم خاصی نداشته و درد بسیاری ایجاد نخواهند کرد. در صورتی که در مفاصل انگشتان پدید آمده باشند به این دلیل که سبب بر آمدگی در انگشتان می‌شوند، می‌توان آن‌ها را تشخیص داد. با این که این خارها معمولاً درد ایجاد نمی‌کنند، اما در برخی از افراد بالای ۶۰ سال، وجود این خارها در انگشتان سبب احساس درد بسیار زیادی خواهد شد.
علائم در زانو
این احتمال نیز وجود دارد که این عارضه در زانو‌های افراد ایجاد شوند که در این صورت علامت آن ناتوانی در صاف کردن یا اکستنشن زانو خواهد بود.
علائم در‌شانه
اگر خار‌های استخوانی در‌شانه به وجود آیند، عضلات روتاتور کاف که سبب حرکت و چرخش در بازو می‌شوند را تحریک کرده و در نتیجه در این عضلات درد و تورم به وجود می‌آید. به همین دلیل این امکان وجود دارد که فرد نتواند به خوبی بازوی خود را حرکت دهد.
علائم در لگن
وجود خار در لگن چندان مخرب و دردناک نبوده و در موارد شدید ممکن است حرکت را محدود کرده و درد ایجاد کند.
نحوه تشخیص استئوفیت
به طور معمول افراد پس از احساس علائم اولیه استئوفیت به پزشک عمومی مراجعه کرده و پزشک عمومی برای تشخیص بهتر و دقیق‌تر، بیماران را به پزشک متخصص همانند متخصص ارتوپد یا روماتولوژیست ارجاع می‌دهد. روماتولوژیست‌ها در تشخیص بیماری‌ها و عارضه‌های مفاصل تخصص داشته و متخصصان ارتوپد در خصوص بیماری‌های اسکلتی بدن تخصص دارند.
در مرحله اول متخصص مفصل شما را با دقت معاینه خواهد کرد. همچنین پزشک می‌تواند برای این که به صورت دقیق‌تری تشخیص را انجام دهد، از روش‌های تصویر‌برداری همچون اشعه ایکس استفاده کنند. از جمله دیگر روش‌های تصویر‌برداری به شرح زیر هستند:
- تصویر‌برداری‌ام ار آی: استفاده از امواج رادیویی برای دریافت تصویر از اسکلت بدن؛
- تصویر‌برداری سی تی اسکن: نوعی اشعه ایکس بوده که تصویر بسیار دقیقی از بدن ارائه می‌دهد.
- انجام تست‌های هدایت الکتریکی: از این تست به منظور شناسایی آسیب وارده به اعصاب در اثر وجود خار استخوانی استفاده می‌شود. به این صورت که این دستگاه سرعت ارسال سیگنال‌های الکتریکی توسط اعصاب را ثبت کرده و با توجه به آن از سلامت اعصاب مطمئن خواهد شد.
مطالعه بیشتر: فوق تخصص ارتوپدی
روش های درمان خار استخوان
روش‌های متفاوتی برای درمان خار استخوانی وجود دارد و هر فردی می‌تواند بسته به شدت آسیب و علاقه خود از بین این روش‌ها انتخاب کند. به طور کلی می‌توانیم روش‌های درمان استئوفیت را به دو دسته جراحی و غیر جراحی تقسیم کنیم.
روش‌های غیر جراحی
روش‌هایی همچون فشرده‌سازی خفیف یا متوسط اعصاب وجود دارند که بیماران قادر هستند با به کار‌گیری آن‌ها، علائم بیماری خود را تا حد چشمگیری کاهش دهند. با استفاده از این روش‌ها دیگر نیازی به عمل جراحی نخواهد بود. برخی از رایج‌ترین روش‌های غیر جراحی برای درمان خار‌های استخوانی به شرح زیر هستند.
استفاده از دارو‌ها
از آن جایی که علت اصلی به وجود آمدن خار‌های استخوانی، التهاب در مفاصل و عناصر اطراف آن‌ها هستند، یکی از بهترین و مناسب‌ترین دارو‌ها، دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی است. همچنین استفاده از شل‌کننده‌های عضلانی نیز مؤثر خواهند بود. البته لازم است توجه داشته باشید که استفاده طولانی مدت از دارو‌ها، عوارضی را بر جای خواهد گذاشت. بنابراین پیشنهاد می‌شود از مصرف طولانی مدت آن‌ها بپرهیزید.
ورزش و فیزیوتراپی
در فیزیوتراپی، دستکاری‌هایی که توسط فیزیوتراپیست‌ها، کایروپراکتیک ها و استئوپات‌ها صورت می‌گیرد، سبب کاهش درد ناشی از خار‌های استخوانی در بدن خواهند شد. به طور کلی با استفاده از ورزش و فیزیوتراپی علاوه بر این که سعی دارند درد را کاهش دهند، سبب انعطاف‌پذیری و قدرتمند شدن ستون فقرات نیز می‌شوند. به علاوه با استفاده از این روش‌ها، فشار وارد بر ریشه‌های عصبی کاهش داده و حتی روش خوبی برای درد‌های ناشی از روماتیسم است.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی فیزیوتراپی
کاهش وزن
یکی دیگر از راه‌های درمان خار استخوانی کاهش وزن است. از آن جایی که افزایش اصطکاک بین مفاصل و فاست‌های بین مهره‌ای سبب افزایش درد و افزایش احتمال ایجاد این خارها می‌شوند، خیلی مهم است که سعی کنید اصطکاک را کاهش دهیم.دکاهش وزن به خودی خود سبب کاهش این اصطکاک و در نتیجه کاهش درد‌های ناشی از بیماری خار‌های استخوانی می‌شود.
مانیپولاسیون ستون فقرات
مانیپولاسیون ستون فقرات یا منیپولیشن که نوعی از روش‌های درمان دستی است نیز یکی از راه‌های درمان این بیماری است. در برخی مواقع، وجود الگو‌های حرکتی غیر طبیعی در ستون فقرات، پارگی دیسک، دژنراتیو دیسک و آرتروز ستون فقرات ( اسپوندیلوز) منجر به درد و التهاب مفصل ناشی از خار‌های استخوانی و در برخی مواقع تنگی کانال نخاعی می‌شود. در این موارد لازم است که فیزیوتراپیست‌ها برای رفع این عارضه، اقدام به دستکاری و تغییر ستون فقرات کنند. با تنظیم شدن مفاصل و راستای ستون فقرات، احتمال کاهش این درد‌ها بسیار افزایش خواهد یافت.
به منظور ایجاد تغییرات در ستون فقرات لازم است از دست و ابزار‌های کوچک در جهت ایجاد فشار روی پوست مهره‌ها استفاده شود. به طور کلی استفاده از این روش در جهت افزایش دامنه حرکتی بوده که در نتیجه آن تحریکات عصبی کاهش یافته و عملکرد افراد بهبود می‌یابد. توجه کنید که این روش برای همه افراد مناسب نیست و برای تصمیم‌گیری در خصوص انجام آن لازم است که مطالعات دقیق پزشکی در خصوص تاریخچه فرد انجام شده و در صورت مناسب یا نامناسب بودن آن تصمیم‌گیری جدی صورت گیرد.
انجام تزریقات
یکی دیگر از روش‌هایی که در جهت درمان و کاهش درد در خار‌های استخوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تزریقات است. انجام تزریقات در ستون فقرات با استفاده از کنتراست و هدایت فلوروسکوپی صورت می‌گیرد. به طور معمول تزریق برخی از دارو و همچنین بی‌حسی علاوه بر این که سبب کاهش درد بیمار و آسودگی او خواهد شد، سبب می‌شود تا پزشک بتواند محل دقیق درد را شناسایی کند. البته بیمارانی که قصد تزریق دارند، لازم است بدانند که این امکان نیز وجود دارد که تزریق درد را به صورت کامل از بین نبرد، اما با این حال سبب کاهش درد فرد خواهد شد.
در انجام این روش لازم است نکاتی مورد توجه قرار گیرد. از جمله این نکات می‌توان به این مواردی اشاره کرد که بیماران سعی کنند از تزریق در مدت زمان کوتاه و بیش از سه بار در یک مفصل خودداری کنند. همچنین افراد باید توجه داشته باشند که ممکن است کاهش درد پس از اولین تزریق صورت نگیرد و با تکرار تزریقات درد افراد کاهش یابد. در مواردی نیز تزریق جوابگو نبوده و لازم است که افراد عمل جراحی را انتخاب کنند.
استفاده از جراحی
اگر مواردی که برای درمان خار ستون فقرات و استخوان در بالا ذکر شد، پاسخگو نباشند و درد بیمار کاهش نیابد، لازم است بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد. در جراحی بافت استخوانی را به طور کامل جدا و خارج می‌کنند تا فشار ناشی از آن روی اعصاب و عضلات کاهش یابد. البته لازم است افراد توجه داشته باشند که پس از انجام عمل جراحی امکان این که استخوان دوباره رشد کرده و خار استخوانی جدید ایجاد شود، وجود دارد. روش‌های جراحی لامینکتونی و فورامینوتومی از جمله مؤثر‌ترین روش‌ها در درمان این عارضه هستند.
- انجام جراحی لامینکتومی: در عمل جراحی لامینکتومی برای این که فشار وارد شده به نخاع کاهش یابد، لامینا و زائده خارداری که در پشت مهره آسیب دیده قرار دارند را خارج می‌کنند. به این ترتیب فضای نخاع افزایش یافته و دیگر تحت فشار نخواهد بود.
- فورامینوتومی: در ستون فقرات سوراخ‌ها یا فورامنهایی جهت خروج ریشه‌های عصبی وجود دارند که در روش فورامینوتومی، بافت استخوانی اطراف فورامن را می‌برند تا به این ترتیب قطر فورامن افزایش یابد. با افزایش قطر فورامن فضای خروج عصب افزایش یافته و فشار و درد ناشی از آن بهبود خواهد یافت.
سخن پایانی
یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها و عارضه‌های مربوط به سیستم اسکلتی بدن انسان، استئوفیت بوده که در این بیماری، بخش‌هایی از استخوان که در مفاصل قرار گرفته‌اند، بیش از حد رشد کرده و خار‌های استخوانی را به وجود می‌آورند. با این که اغلب خار‌های استخوانی علامتی ندارند، بسیاری از بیماران از درد ناشی از این خارها شکایت دارند. همچنین در برخی از مفاصل، وجود این خارها سبب سفتی و تورم خواهد شد. به علاوه در برخی مواقع وجود این خارها، عملکرد طبیعی افراد را مختل و انجام کار‌های معمول روزمره را دچار مشکل می‌کنند. تشخیص هر چه سریع‌تر این بیماری به درمان آن کمک خواهد کرد. ییماران می‌توانند با انجام جراحی یا استفاده از درمان‌هایی غیر از آن بهبود یابند. در این متن شما را با این بیماری، شیوه تشخیص و درمان آن آشنا کردیم.
