یکی از عملهای جراحی که باعث تغییرات فیزیکی و اصلاحات بسیار مثبتی در بدن انسان میشود، جراحی استئوتومی است. این روش درمان یک عمل جراحی بسیار مفید به شمار میرود، زیرا هم برای بزرگسالان و هم برای جوانان بسیار کاربردی است و باعث تغییرات بسیار مثبتی در استخوانبندی بدن میشود. از این روش درمانی برای اصلاح استخوانهایی استفاده میشود که اشتباه رشد کردهاند یا درحالتی هستند که به فرد فشار وارد میکنند.
این عمل جراحی کاربردهای بسیار مثبتی دارد؛ ولی برای همه مناسب نیست و موانعی هم برای انجام این جراحی وجود دارد. این جراحی فقط مختص به یک استخوان نیست و روی تمامی استخوانهایی که نیاز به تغییر داشته باشند انجام داده میشود. در ادامه این مطلب سعی داریم راجع به استئوتومی توضیحات کاملتری به شما ارائه دهیم و همچنین راجع به دوره جراحی، عوارض، مراقبتهای پس از عمل، موانع و کاربردهای این روش درمانی با شما صحبت کنیم پس حتما همراه با ما باشید.
استئوتومی چیست؟
به عمل جراحی در جهت اصلاح استخوان، استئوتومی گفته میشود و هدف از این جراحی صرفا درمان بیمار نیست و در اکثر مواقع برای موارد دیگر از این جراحی استفاده میشود که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد. عمل جراحی تغییر استخوان این امکان را فراهم میکند تا مشکلات استخوانی که ضروری نیستند را درمان کرد. به عنوان مثال شکستگی استخوان نیاز به عمل جراحی دارد و یک مورد ضروری محسوب میشود؛ اما عمل استئوتومی یک عمل جراحی برای تغییر شکل استخوان است که عملکرد استخوان را بهبود میبخشد و باعث افزایش عملکرد کلی عضو میشود.
انجام این عمل جراحی شرایط خاص خود را نیاز دارد زیرا در این عمل، پزشک استخوانهای شما را تغییر شکل میدهد و یکی از لازمههای بهبود این تغییرات، داشتن بافت استخوانی باکیفیت است تا استخوان توانایی بهبود خود را داشته باشد. این روش درمانی روی تمامی استخوانهایی که توانایی تغییر پیدا کردن را دارند قابل اجرا است و به همین دلیل، امروزه در کلینیکهای پزشکی از این عمل برای تغییرات زیادی استفاده میشود که متقاضیان آن پیر و جوان هستند و حتی در مواردی برای زیبایی هم از این عمل استفاده میکنند. یکی از تغییرات استخوانی که به واسطه این عمل انجام می شود، کوبیتوس واروس است که به معنای انحراف آرنج است.
انواع استئوتومی
اشاره داشتیم که از استئوتومی برای انجام تغییرات زیادی در سیستم استخوانی بدن استفاده میشود. استخوانهایی که تغییر شکل پیدا میکنند، میتوانند باعث بهبود عملکرد بدن شوند یا شما را زیباتر کنند یا حتی از مشکلاتی که در آینده ممکن است برای شما رخ دهد جلوگیری کنند. از آنجایی که چندین استخوان مهم بدن تحت پوشش این جراحی قرار میگیرند بسیار مهم است که برای هر عضو، از جراح متخصص آن عضو استفاده شود تا حداکثر دقت و کیفیت را در عمل جراحی خود مشاهده کنید.
عمل استئوتومی زانو
یکی از پراستفادهترین موارد عمل استئوتومی، تغییر شکل استخوان زانو در جهت رفع مشکلات آن است. زانو ممکن است در طول سالیان سال تغییر شکل پیدا کند و فعالیت کند اما نه در بهترین حالت خود. در این مورد عمل استئوتومی زانو کاربرد دارد، زیرا با تغییر استخوانهای زانو باعث بهبود عملکرد آن میشود. یکی از بیشترین مواردی که در رابطه با این عمل گزارش شده است، عمل تغییر شکل کاسه زانو است. اگر زانوی شما به صورت کامل صاف نشود و خمیده باشد، نیاز به تغییر شکل استخوانهای بالای مفصل زانو دارید تا زانو به صورت کامل صاف شود. اگر زانوی شما تحمل فشار وزن شما را نداشته باشد و زانو را در خطر آرتروز قرار دهد، با کمک عمل جراحی زانو میتوان فشار وارده روی زانو را تنظیم و کنترل کرد و این عمل با بریدن استخوانهای ران و ساق پا صورت خواهد گرفت تا فشار به درستی تقسیم شود و زانو به صورت کامل صاف شود و هیچگونه خطری در آینده شما را تهدید نکند.
زانو یکی از مهمترین مفاصل بدن است که وزن بدن شما را تحمل میکند و بسیار مهم است که فشار وارده به زانوها در کمترین حالت خود باشد؛ همچنین باید جهت استخوانهای آن
اصولی باشند تا این مفصل حیاتی بدن در بهترین حالت خود چرخش داشته باشد و به طور کامل وظیفه خود را انجام دهد.
عمل استئوتومی لگن
دومین موردی که برای اصلاح آن از عمل تغییر استخوان استفاده میشود، تعویض مفصل ران است. لگن ممکن است تحت شرایط بدی قرار گیرد که باعث ایجاد فشار نامناسب روی خود شود یا حتی چرخش آن اصولی نباشد و باعث دررفتگیهای لگنی زیادی شود. همچنین استخوان ران پا که چسبیده به لگن است، میتواند انحراف داشته باشد یا فشار زیادی را روی زانو ایجاد کند که تمامی این موارد توسط عمل استئوتومی لگن برطرف میشوند.
در عمل لگن، جراح با تغییر کاسه لگن و مفصل آن باعث میشود تا چرخش استخوان لگن بهبود یابد و در حالت اصولی قرار گیرد و همچنین با تغییر جهت استخوانهای لگن، خطر از جا رفتن استخوان لگن را از بین ببرد. گاهی استخوان لگن فشار بسیار زیادی روی پاهای شما وارد میکند که در عمل جراحی با بریدن استخوانهای لگن و تغییر جهت فشار وارده روی آنها، میتوان این فشار به زانو را رفع کرد. اگر بنا به هردلیلی استخوان لگن درد احساس کند و فرد را آزار دهد، میتوان با تغییر استخوان ها این درد را برطرف کرد؛ اما قبل از انجام عمل، پزشک به طور کامل وضعیت لگن را بررسی خواهد کرد تا متوجه شود که استئوتومی بهترین روش درمان است یا خیر.
عمل استئوتومی فک
عمل جراحی فک باعث میشود استخوان فک پایینی یا بالایی تغییر پیدا کند و در نتیجه، عمل جویدن و رشد دندانها به درستی انجام شود. عمل استئوتومی فک برای فک بالایی و پایینی متفاوت است، زیرا عملکرد کلی این دو فک با یکدیگر تفاوت دارد و نیازمند تغییرات مختلفی است. اگر فک پایینی شما حرکت روبه جلوی بیشتر از حد معمول داشته باشد؛ باعث میشود تا دندانهای شما روی هم قرار نگیرند و عمل جویدن و رشد درست دندانهای عقب و دندانهای جلویی با مشکل مواجه شود و علاوه بر تمامی اینها، لبهای شما در حالت درستی قرار نگیرند و باعث ایجاد حس ناخوشایندی از چهره شما خواهند شد. تمامی این موارد روی فک بالایی هم رخ میدهند، پس این عمل به نوعی باعث زیبایی شما هم میشود؛ زیرا دندانها را روی هم قرار میدهد و لبهای شما در امتداد یکدیگر قرار خواهند گرفت.
عمل استئوتومی انگشت پا
یکی از ویژگیهای جالب جراحی استخوان ها، هالوکس والگوس است. انگشت شست پا در بعضی افراد انحراف پیدا میکند و باعث آسیب به دیگر انگشتان میشود که علاوه بر درد، باعث میشود تا پای شما از حالت طبیعی خود خارج شود و پوشیدن کفش و راه رفتن برای شما مشکل شود. در عمل استئوتومی انگشت شست پا ، جراح یک لایه مثلثی شکل از استخوان شست پا را برش میدهد تا استخوان تغییر جهت پیدا کند و صاف شود. پس از انجام عمل استخوان باید در طی مدت زمان مشخصی استخوان انگشت شست صاف شود. علاوه بر انگشت شست، قوس کف پا نیز یکی از مواردی است که با عمل استئوتومی درمان می شود.
مطالعه بیشتر: گودی و قوس زیاد کف پا چگونه درمان می شود؟
عمل استئوتومی چانه
عمل استئوتومی چانه جزو موارد زیبایی به شمار میرود، زیرا باعث شکلدهی مناسب چانه میشود. با استفاده از عمل جراحی، میتوان چانه را زاویه داد یا حتی آن را عقبتر برد تا فکها تراز هم قرار بگیرند و حتی میتوان ارتفاع آن را تنظیم کرد. به طور کلی با توجه به درخواست شما، پزشک میتواند چانه شما را اصلاح کند. با اینکه این عمل جزو جراحیهای زیبایی محسوب میشود، ولی اثرات مثبتی روی جویدن غذا و همچنین تراز شدن دندانها خواهد داشت. یکی از نکاتی که درباره عمل جراحی چانه مهم است، بررسی وضعیت استخوانی شما قبل از عمل است؛ زیرا چانهها مدام درحال فعالیت هستند و وضعیت بافت استخوانی شما بسیار مهم است.
عمل استئوتومی ستون فقرات
یکی دیگر از فواید این عمل، فیوژن استخوانی است. با تغییر جهت و اندازه استخوانهای ستون فقرات میتوان تغییرات زیادی در ستون فقرات ایجاد کرد. اولین تغییری که از آن نام میبریم، تغییر اندازه قوس کمر است که با بریدن استخوانهای ستون فقرات ایجاد میشود. تغییر دوم، درمان قوز کمر است که یک مشکل جدی برای شما محسوب میشود و در سالیان سال باعث ساییدگی مفصل فاست خواهد شد. علاوه بر تغییر قوس و درمان قوز با استفاده از جراحی، میتوان فشار وارده به ستون فقرات را کنترل کرد.
عمل استئوتومی برای انحراف پا
داشتن زانوی پرانتزی (ژنوواروم) یکی از موارد مهمی است که باید به آن توجه کنید، زیرا پاهای پرانتزی یک نوع انحراف استخوان محسوب میشوند و در آینده باعث مشکلات زیادی برای شما خواهند شد. پاهای پرانتزی فشار وزن بدن را به درستی تحمل نمیکنند و هرچقدر که شما پیرتر میشوید، وضعیت تحمل فشار زانوهای شما بدتر میشود؛ اما جراحی استئوتومی پای پرانتری ، این مشکل را به راحتی برطرف میکند. در این جراحی، استخوان ساق پا برش داده میشود تا استخوان صاف شود. شاید فکر کنید که پاهای پرانتزی مشکل خاصی به وجود نمیآورند و هرکس به نحوی به دنیا میآید ولی اینگونه نیست؛ زیرا پاهای پرانتزی در بزرگسالی یا همراه با افزایش وزن باعث آسیب به مفاصل شما میشوند.
موارد کاربرد استئوتومی
این نوع عمل، کاربردهای فراوانی دارد که انواع آن را در بخش قبلی به شما معرفی کردیم، اما سوال اینجاست که چه کسانی میتوانند این عمل را انجام دهند و این عمل برای چه کسانی توصیه میشود؟ کسانی که قصد دارند این عمل را انجام دهند، باید جزو شرایط زیر قرار بگیرند تا توانایی انجام این عمل را داشته باشند.
بافت استخوانی قوی
مطمئنا زمانی که راجع به بریدن استخوان و تغییر جهت و شکل استخوان صحبت میکنیم، همراه با آن یک بازه زمانی نیاز داریم تا استخوان بریده شده جوش بخورد و خود را برای فعالیت آماده کند. اینجاست که بافت استخوانی اهمیت پیدا میکند، زیرا اگر استخوان شما قدرت کافی نداشته باشد، قادر به درمان خود نخواهد بود و همراه با این عمل مشکلات بسیار جدی برای شما رخ خواهد داد. به همین دلیل است که کلینیکی که شما به آن مراجعه کردهاید، اهمیت زیادی دارد، زیرا پزشک قبل از انجام عمل باید شما را معاینه کند و این موارد را با آزمایشهای لازمه متوجه شود. کلینیک نیاوران یکی از بهترین کلینیکهای فوق تخصصی ارتوپد است که شما در آن میتوانید با بهترین پزشکان ارتوپد صحبت کنید و معاینه شوید تا این موضوعات برای قبل از عمل شما مشخص شوند.
افراد دارای آرتریت
کسانی که آرتریت زانو یا مفصلی دارند باید این عمل را انجام دهند تا مفصل زانو یا ران آنها در جهت درست قرار گیرد و فشار را به طور مساوی پخش و تحمل کند. زمانی که شما مبتلا به آرتریت مفصلی (روماتیسم مفصلی) میشوید، مفصل شما جهت دار میشود و استخوان متصل شده به آن انحراف پیدا میکند که باعث میشود فشار وزنی شما به طور نرمال پخش نشود. با انجام این عمل، قسمتی از استخوان ساق یا ران بریده میشود تا جهت انحراف مفصل از بین برود.
افراد زیر 65 سال
برای انجام عمل استئوتومی باید زیر 65 سال سن داشته باشید، زیرا این عمل نیازمند دوره درمانی پس از جراحی خواهد بود تا بافت استخوانی به حال قبل برگردد و هرچقدر که شما پیرتر باشید، توانایی استخوانهای شما برای ترمیم بافتهای خود ضعیفتر میشود. در افراد بالای 65 سال، دیگر بافت استخوانی ترمیم نمیشود؛ بلکه روز به روز ضعیفتر میشود و به نوعی انجام عمل غیرممکن است، زیرا استخوانهای آنها، قابلیت درمان پس از عمل را ندارند.
موارد منع استفاده از استئوتومی
برای انجام عمل، خط قرمزهایی وجود دارد که پزشک با معاینه کردن آنها را متوجه میشود. اگر این خط قرمزها مشاهده شوند، عمل به هیچ عنوان توصیه نمیشود و منع میشود. این خط قرمزها به این دلیل عمل را منع میکنند که از بازتوانی شما پس از عمل، جلوگیری میکنند و استخوان عمل شده شما درمان نمیشود. برای مقال می توانیم به آرتروز زانو اشاره کنیم که باعث می شود عمل استئوتومی منع شود.
افراد چاق
هرچقدر که شما چاقتر باشید، فشار بیشتری روی استخوانهای خود وارد میکنید و این فشار روی زانوها که اکثریت عملهای جراحی استئوتومی را شامل میشود، بیشتر خواهد بود. افراد چاق به دلیل فشار وارده زیاد به استخوانهای خود، توانایی بازیابی استخوانها را نخواهند داشت و این عمل برای آنها توصیه نمیشود. فشار وارده زیاد، مانع از جوش خوردن استخوان بریده شده میشود و همچنین موجب انحرافهای شدید خواهد شد. البته داشتن وزن بالا برای تمامی عمل مانع نیست، زیرا عمل فک و چانه شامل این خط قرمز نمیشوند.
آرتریت التهابی
برخلاف آرتریت مفصلی که شما را ملزم میکرد تا عمل استئوتومی را انجام دهید، در آرتریت التهابی از انجام این عمل منع خواهید شد؛ زیرا التهابهایی که همراه با این بیماری سراغ شما میآیند از بازیابی استخوان جلوگیری میکنند.
افراد پیر
اشاره داشتیم که برای انجام عمل، باید زیر 65 سال سن داشته باشید؛ زیرا افراد پیر توانایی بازیابی استخوانها را ندارند و حتی اکثر آنها دارای پوکی استخوان هستند و انجام عمل جراحی اصلا برای آنها پیشنهاد نمیشود.
افراد دارای بافت استخوانی ضعیف
بافت استخوانی ضعیف یعنی سختی بیشتر در جوش زدن استخوانها و دوره بازیابی طولانیتر و همچنین ریسک بالاتر که تمامی این موارد پزشک را مجاب میکنند تا شما را از انجام عمل منع کند.
داشتن مشکلات استخوانی در بیش از یک بخش بدن
اگر مشکلات استخوانی شما بیشتر از یک ناحیه در بدن هستند از انجام عمل منع میشوید، زیرا بدن شما توانایی بازیابی را نخواهد داشت.
مراحل جراحی استئوتومی
برای انجام عمل جراحی استئوتومی، باید چندین مرحله را پشت سر بگذارید که همگی در کلینیک یا بیمارستان طی میشوند. این مراحل باعث میشوند تا شما تجربه بهتری از عمل جراحی داشته باشید و سختی زیادی را تجربه نکنید و علاوه بر تمامی این موضوعات، ریسک عمل و عوارض بعد از عمل به طرز قابل توجهی کاهش پیدا خواهند کرد.
تشخیص و معاینه
در اولین قدم از جراحی، شما باید توسط دکتر ارتوپد معاینه شوید تا وضعیت بدنی شما توسط او بررسی شود. این بررسی ضرروی است، زیرا برای انجام عمل باید بافت استخوانی و همچنین استخوان مورد نظر بررسی شود تا هیچگونه مشکلی برای انجام عمل وجود نداشته باشد.
آزمایشات و عکس برداری
برای اینکه وضعیت بافت استخوانی و همچنین محلی که عمل میخواهد انجام شود مورد بررسی قرار گیرد، پزشک ممکن است از شما درخواست تهیه عکسهای ام آر آی یا سی تی اسکن یا اشعه ایکس کند. تهیه این عکسها به پزشک کمک میکند تا وضعیت بافت استخوان و همچنین وضعیت استخوان شما را به خوبی بررسی کند و از انجام عمل مطمئن شود.
بستری شدن و انجام عمل
پس از بررسی شدن عکسها و مثبت بودن نظر پزشک، شما در کلینیک یا بیمارستان بستری خواهید شد تا برای عمل جراحی آماده شوید. در ابتدا با توجه به نوع عمل، پزشک از شما درخواست خواهد کرد تا نحوه بیهوش شدن و عمل خود را مشخص کنید. به این دلیل که عمل زانو و لگن را میتوان به صورت بیحسی نخاعی و بیهوشی انجام داد، جراح از شما میخواهد تا طبق نظر خود نحوه انجام عمل را مشخص کنید.
پس از بیحسی یا بیهوشی، پزشک به سراغ عمل جراحی خواهد رفت که با برش پوست و دسترسی به استخوان مربوطه آغاز میشود. نحوه انجام عمل استئوتومی به این گونه است که پزشک یک قسمت از استخوان را به شکل یک مثلث برش خواهد داد تا جهت استخوان تغییر پیدا کند. پس از برش استخوان، پزشک باید جای استخوان بریده شده را پر کند که برای انجام آن از مغز استخوان و… استفاده میشود که وابسته به نظر پزشک است. پس از پایان برش، طبق نظر پزشک میلههای نگهدارنده وصل خواهند شد تا استخوان توانایی و استحکام بیشتری برای بازیابی و جوش زدن خود داشته باشد.
بستری شدن بعد از عمل
پس از انجام عمل، شما به مدت چند روز بستری خواهید شد تا تحت مراقبت قرار بگیرید. این بستری شدن چند روزه برای این است که وضعیت استخوان شما اصلا در حدی نیست که شما آن را در خانه پشت سر بگذارید و به همین دلیل است که نیاز به مراقبت ویژه خواهید داشت.
ترخیص
پس از سپری کردن زمان بستری شدن، شما اکنون از پزشک خود نکتههای مهمی که باید رعایت کنید را دریافت خواهید کرد و راهی خانه میشوید. نکاتی که پزشک به شما میگوید را باید به دقت رعایت کنید، زیرا موفقیت عمل جراحی وابسته به مراقبت شما پس از عمل است.
عوارض عمل استئوتومی
عوارض عمل استئوتومی بسیار جدی هستند و به همین دلیل بسیار مهم است که شما تحت نظر یک پزشک جراح حرفهای تحت عمل قرار بگیرید و تمامی بررسیهای قبل از عمل را به درستی انجام دهید. پزشک شما هم باید متوجه شود که این عمل برای شما مناسب خواهد بود یا خیر؛ زیرا اگر با توجه به خط قرمزهایی که در ابتدای مطلب به آنها اشاره کردیم اقدام به عمل کنید، ممکن است دچار عوارض بسیار شدیدی شوید. عوارض جراحی شامل ترمیم نشدن استخوان، خشکی مفاصل تحت عمل جراحی و آسیب به عصبهای اطراف محل جراحی میشوند. تمامی این عوارضی که نام بردیم قابل پیشگیری هستند البته اگر پزشک شما به درستی عکسها و آزمایشهای شما را بررسی کرده باشد؛ زیرا اگر شما آماده انجام این عمل نباشید ولی در هر صورت آن را انجام دهید، مطمئنا گرفتار عوارض آن خواهید شد. علاوه بر عوارض اصلی، چندین عارضه دیگر همچون مشکلات بیهوشی نیز وجود دارند که درصد رخ دادن آنها بسیار پایین است.
دوره نقاهت عمل استئوتومی
دوره نقاهت عمل شامل بستری شدن پس از عمل میشود، زیرا در این دوره بیمار احساس درد خواهد کرد که پزشک به پرستار توصیه میکند تا به شما داروی مسکن و آرامبخش تزریق کند. این دردها اجتناب ناپذیر هستند و باید تحمل شوند. پس از گذشت 1 روز از عمل، پزشک وضعیت شما را بررسی خواهد کرد تا نتیجه عمل تا حدود زیادی مشخص شود. برای کاهش درد و همچنین تاثیرگذاری مثبت روی استخوانها، به شما توصیه میشود تا استخوانی که عمل شده را تکان دهید و از آن برای چند ثانیه استفاده کنید.
پس از بررسی وضعیت شما توسط پزشک، این موضوع که شما آماده ترک بیمارستان هستید، مشخص میشود. پس از ترخیص از بیمارستان، در هفته اول شما دردهای موضعی را احساس خواهید کرد که با داروهای مسکن تجویز شده برطرف خواهند شد. عرق کردن بسیار زیاد از موارد طبیعی به شمار میرود و جای نگرانی برای آن نیست. بخیهها را میتوان پس از یک هفته جدا کرد و زخم عمل به سرعت بهبود پیدا میکند. فیزیوتراپی جزو موارد ضروری پس از عمل است که به بازیابی استخوان بریده شده کمک فراوانی میکند. دوره نقاهت 6 ماه طول خواهد کشید و پس از این مدت، شما مانند قبل از عمل خود خواهید شد و در سلامت کامل زندگی خود را ادامه خوهید داد.
مراقبت های عمل استئوتومی
پس از انجام عمل، پزشک به شما تمامی نکاتی که باید رعایت کنید را اطلاع میدهد. پس از عمل جراحی باید کار کردن را برای مدت زمان 3 ماه فراموش کنید، زیرا فعالیت بدنی برای شما اصلا مناسب نیست. هر کجا که بخواهید مسیری را طی کنید، بدون توجه به طولانی بودن یا کوتاه بودن آن باید از واکر استفاده کنید و استفاده از واکر به مدت 4 هفته الزامی است.
فیزیوتراپی باید به صورت منظم انجام شود. شستشوی بخیهها به صورت روزانه باید انجام شود. زخمها نباید در معرض رطوبت قرار گیرند. در هنگام خواب باید استخوان در راحتترین حالت خود قرار گیرد تا فشاری به آن وارد نشود. ویتامین و پروتئین و کلسیم باید در برنامه غذایی قرار گیرند تا روند استخوانسازی و بازیابی استخوانها به سرعت پیش رود.
کلام آخر
عمل استئوتومی همانطور که اشاره کردیم، عملی سخت و نیازمند بررسی توسط پزشکان متخصص و کاربلد است. از این رو پیشنهاد میکنیم حتما به کلینیک یا متخصص باتجربه و خبره مراجعه کنید تا ریسک عمل، عوارض و خطرات احتمالی کاهش یابد و روند بهبودی شما پس از انجام عمل به سرعت و به خوبی طی شود.