دیسک کمر یکی از مشکلات نسبتاً شایع ستون فقرات است که افراد زیادی را درگیر می‌کند. بروز علائم دیسک کمر در پاها نشان‌دهنده یک مشکل جدی در وضعیت سلامت فرد هستند و باید موردتوجه و پیگیری قرار بگیرند. بسیاری از افراد تجربه دیسک کمر و درد پای راست را داشته‌اند. پیشرفت این علائم می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و بهتر است در مراحل اولیه درمان شود.
علائم دیسک کمر در پاها
علائم دیسک کمر در پاها موارد نسبتاً آزاردهنده‌ای هستند که در هر سنی می‌تواند رخ دهد و باعث میشود فرد احساس ناتوانی در امور روزمره خود داشته باشد. در ادامه به بررسی این علائم پرداخته‌ایم.
درد
درد در کمر، باسن، ران و ساق پا از علائم دیسک کمر است. ممکن است در قسمت زانو به پایین و ساق پا نیز درد حس شود. معمولاً درد این قسمت حتی از درد کمر هم آزاردهنده‌تر است. به چنین دردی که در مسیر عصب سیاتیک بزرگ در پشت ساق پا منتشر میشود رادیکولوپاتی نیز گفته میشود. اغلب این درد را با عنوان تیر کشیدن یا حالت سوزشی توصیف می‌کنند.
احساس سوزش
احساس سوزش می‌تواند مربوط به علائم دیسک کمر یا عصب سیاتیک باشد که به‌سختی از بین می‌رود. ممکن است این حس در کمر، یک یا هر دو پا احساس شود. احساس سوزش می‌تواند به‌صورت تابشی باشد یعنی در ناحیه کمر و لگن شدیدتر و در پایین پا خفیف‌تر حس شود. این دردها به‌خاطر فشرده شدن اعصاب ایجاد می‌شوند.
احساس ضعف و فلج اندام
وقتی اعصاب اصلی یعنی دیسک کمر آسیب می‌بیند ماهیچه‌هایی که توسط این اعصاب هدایت می‌شدند رو به ضعیف شدن می‌روند به‌این‌ترتیب فرد حس می‌کند توانایی قبل را در استفاده از اندام‌های بدن خود ندارد. این مسئله می‌تواند باعث زمین خوردن فرد شود یا در هنگام راه رفتن یا بلند کردن اشیا از زمین دچار ناتوانی شود.
احساس بی‌حسی
یکی از علائم دیسک کمر در پاها بی‌حسی است. افرادی که دچار این مشکل هستند معمولاً در قسمت‌هایی که اعصاب آسیب‌دیده مثلاً در کمر و پاها احساس بی‌حسی یا گزگز می‌کنند. عوامل متعددی می توانند موچب بروز دیسک کمر شوند؛ جهت آشنایی با این عوامل، پیشنهاد می کنیم مقاله مرتبط با علت دیسک کمر را مطالعه فرمایید.
احساس خارش
احساس خارجشی که در اثر آسیب سیستم عصبی مثل مشکل دیسک کمر ایجاد میشود خارش نوروپاتیک نام دارد و ربطی به مسائل پوستی ندارد. این خارش ممکن است با حس سوزن سوزن شدن همراه باشد و حتی بسیار شدید شود. همچنین ممکن است با احساس شوک الکتریکی، درد، بی‌حسی، خزش و مواردی ازاین‌دست همراه باشد.
احساس سردی
زمانی که یک آسیب عصبی مثل مشکلات دیسک کمر ایجاد میشود، رشته‌های اعصاب به‌درستی کار نمی‌کنند. به‌این‌ترتیب اندام‌هایی مثل پاها ممکن است نتوانند دما را تنظیم کنند و فرد در پاهای خود احساس سرما داشته باشد. در این حالت اعصابی که دما را تشخیص می‌دهند آسیب‌دیده است.
احساس گرمی
احساس گرمی نیز نوعی درد عصبی است. وقتی اعصاب نخاعی مثل دیسک کمر آسیب‌دیده یا فشرده شده است توانایی ارسال سیگنال طبیعی را ندارد بنابراین ممکن است حس را به‌صورت گرما تفسیر کند. این حالت ممکن است باز گذشت زمان بدتر شده و به سوزش تبدیل شود یا در قسمت‌های مختلف پاها و کمر پخش گردد.
احساس گرفتگی و سفت شدن
دیسک کمر می‌تواند باعث تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب نخاعی شود. به‌این‌ترتیب التهاب و درد ایجاد میشود. در چنین شرایطی بدن با سفت کردن عضلات اطراف ناحیه آسیب‌دیده سعی در بی‌حرکت کردن آن‌ها دارد تا درد را کاهش دهد. به‌این‌ترتیب اسپاسم عضلانی رخ می‌دهد.
اگر دیسک کمر از مهره‌ها بیرون بزند و عصب را فشار دهد، سیگنال‌های الکتریکی که عصب از بافت‌های مجاور دریافت یا به آن‌ها ارسال می‌کند دچار اختلال می‌شوند و درنتیجه اسپاسم عضلانی دردناک شکل می‌گیرد. از ظرفی اسپاسم‌ها باعث عدم تعادل می‌شوند و همین موضوع باعث آسیب بیشتر به بدن و تشدید گرفتگی‌ها خواهد شد.
لاغری ران و ساق
مشکلات دیسک کمر در صورت عدم درمان می‌تواند باعث آتروفی یا تحلیل عضلانی شود که ممکن است در یک یا دو طرف اندام تحتانی رخ دهد. دیسک کمر باعث ایجاد فشار غیرطبیعی بر نخاع و ریشه‌های عصبی میشود که در کنترل ماهیچه‌ها اختلال ایجاد کرده و باعث سوتغذیه و کوچک شدن آن میشود.
عامل دیگری که باعث تحلیل عضلات میشود درد است. دردهای مزمن دامنه حرکتی عضلات را محدود می‌کند و این به حرکتی طولانی باعث لاغر شدن عضلات می‌گردد. اسپاسم‌های عضلانی قسمت کمر و پا معمولاً بسیار دردناک و ناتوان‌کننده هستند.
مطالعه بیشتر: علت درد استخوان جلوی ساق پا چیست؟
صافی کف پا
در بدن ما حرکت یک قسمت باعث انقباض و واکنش سایر قسمت‌ها میشود؛ اما در افرادی که کف پای صاف دارند مچ‌ها ناهماهنگ هستند و مفاصل پا به شکل متفاوتی به پاها متصل شده‌اند که این روی عملکرد مفصل زانو و باسن اثر می‌گذارد. به‌این‌ترتیب نحوه راه رفتن فرد تغییر می‌کند و کمر، متحمل وزن بیشتری میشود. به‌همین‌دلیل می‌تواند باعث تشدید مشکلات دیسک کمر و علائم آن گردد.
سایر موارد
یکی دیگر از علائم دیسک کمر سختی حرکت دادن پا به جلو بخصوص در ناحیه مچ پاست که حرکت دادن مچ پا به بالا و پایین برای برداشتن قدم با درد و سختی همراه است. اصطلاح علمی این پدیده fot drop است.
علائم دیسک کمر در پاها چه زمانی ظاهر میشود؟
دیسک کمر اصطلاحی است که برای توصیف آسیب و تخریب دیسک‌های بین مهره‌ای ستون فقرات استفاده میشود. در بیماری فتق دیسک کمر بخصوص زمانی که شدید باشد، هسته دیسک بیرون زده و بر کانال نخاعی و ریشه عصبی فشار وارد می‌کند. به‌این‌ترتیب باعث ایجاد علائمی در پاها بخصوص در هنگام راه رفتن و ایستادن میشود. اکثر بیماران از انتشار درد در پاها و اندام تحتانی شکایت دارند.
هرقدر آسیب دیسک کمر بیشتر باشد علائمی که در قسمت قبل به آن‌ها اشاره کردیم بیشتر است و ممکن است حتی از کمر تا نوک پا احساس شوند. این علائم با راه رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت نیز تشدید می‌شوند. البته علائم بلافاصله بعد از آسیب دیسک شروع نمی‌شوند. معمولاً در ابتدا به‌صورت یک درد عمومی خود را نشان می‌دهد؛ اما زمانی که درد وارد پاها میشود که اعصاب حسی و حرکتی ستون فقرات تحت تأثیر دیک آسیب‌دیده قرار بگیرند.
بیرون‌زدگی دیسک کمر به یک‌باره رخ نمی‌دهد و شامل چند مرحله است. در ابتدا به‌مرورزمان ضعیف و ساییده می‌شوند و انعطاف خود را از دست می‌دهند. در مرحله بعدی با کمترین آسیب یا ضربه به دیسک‌ها فرد دچار کمر درد های کوتاه‌مدت میشود.
در مرحله سوم دیسک بیرون زده و دچار آسیب یا ترک‌خوردگی میشود که علاوه بر درد علائم دیگری نیز به همراه دارد؛ اما اگر در این مرحله نیز درمان نشود، ممکن است هسته ژله مانند دیسک از آن بیرون زده و به نخاع فشار وارد کند که در این مرحله با علائم شدید درد در پاها مواجه هستیم. به‌این‌ترتیب دیدن نشانه دیسک کمر در پاها حاکی از وضعیت پیشرفته و آسیب دیدن دیسک است.
از کجا بفهیم علائم درد در پاها نشانه دیسک کمر است یا سیاتیک؟
سیاتیک طولانی‌ترین عصب بدن است که از نخاع کمری و باسن تا انتهای پا و مچ‌ها امتداد دارد و دارای پنج ریشه عصبی است. سیاتیک نیز اگر تحت فشار قرار بگیرد علائمی مثل درد، بی‌حسی، گزگز، سوزش و غیره تولید می‌کند که مشابه علائم دیسک کمر است؛ اما تفاوت آن‌ها در این است که معمولاً علائم سیاتیک تنها در یک پا نشان داده می‌شوند. علائم دیسک کمر و درد پای راست می‌تواند نشانه سیاتیک باشد.
در بسیاری از موارد درد سیاتیک نیز ناشی از فتق دیسک کمر و در موارد کمی مربوط به تنگی کانال نخاعی یا آسیب مستقیم به سیاتیک است.فتق دیسک کمر می‌تواند باعث تحریک سیاتیک شوید اما هرگز برعکس این اتفاق نمی‌افتد.
سیاتیک دوره درمان نسبتاً کوتاهی دارد اما مراقبت‌های دیسک کمر بیشتر هستند اما تشخص این دو مورد از هم سخت است و گاهی نیاز به MRI دارد.
علت فلج شدن و بی حسی پا در اثر دیسک کمر چیست؟
فلج و بی‌حسی پا ممکن است ناشی از فاصلهٔ بین مهره‌های ستون فقرات کمر باشد که باعث میشود تا روی اعصاب مهم این منطقه فشار وارد شود. به عبارتی دیگر، زمانی که فاصله بین مهره‌های ستون فقرات تغییر می‌کند، بر اعصاب محیطی یا حتی فضای نخاعی و اعصاب حسی و حرکتی فشار وارد میشود.
دیسک کمر در پا ها معمولاً علائمی نظیر درد شدید وبی‌حسی دارد و حتی ممکن است در موارد شدیدتر منجر به فلج شدن ناحیه، به‌ویژه پا، شود. مهم‌ترین نکته این است که به دلیل عوارض احتمالی درد پا ناشی از دیسک کمر، ارزیابی و درمان فوری توسط یک پزشک متخصص نورولوژی بسیار مهم است.
آیا دیسک کمر باعث ورم پا میشود؟
بله دیسک کمر می‌تواند منجر به ورم پا شود. زمانی که دیسک فاصله بین مهره‌های ستون فقرات را تغییر می‌دهد روی عصب‌ها فشاری زیادی وارد می‌کند. این فشار می‌تواند منجر در جریان خون مشکل و در عملکرد عروق تغییر ایجاد کند که در نتیجه می‌تواند باعث ورم پا شود.
درمان دیسک کمر در پاها
معمولاً ابتدا درمان‌های غیرجراحی و غیرتهاجمی پیشنهاد میشود. متخصص دیسک کمر توصیه می‌کند بیمار فعالیت روزانه خود را کم کند تا التهاب عصب کاهش یابد. معمولاً از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی استفاده میشود. در برخی موارد ممکن است استروئید اپیدورال با استفاده از سوزن نخاعی به درون فتق دیسک تزریق شود. (جهت آشنایی با تزریق اپیدورال، مزایا و کاربرد های آن، مقاله جامع نیاوران کلینیک در رابطه با تزریق اپیدورال را مطالعه فرمایید).
ممکن است پزشک فیزیوتراپی و مواردی مثل ورزش‌های کششی، ماساژ، سرما و گرما درمانی، تحریک الکتریکی عضلات را همراه با داروهای ضد درد و شل کننده‌های عضلانی در نظر بگیرد. اما درصورتی‌که موارد فوق باعث کاهش یا توقف مشکلات نشود پزشک با توجه به سن بیمار، سلامت کلی او و سایر فاکتورها جراحی را توصیه می‌کند. مزایای جراحی به خطرات آن باید بررسی شود چراکه هیچ تضمینی برای موثر بودن آن وجود ندارد.
اگر بیمار
- درد زیادی داشته باشد که زندگی طبیعی او را مختل کرده باشد
- مشکلات پیش‌رونده مثل ضعف و بی‌حسی پا داشته باشد
- عملکرد طبیعی روده و مثانه با مشکل مواجه شده باشد
- در ایستادن و راه رفتن ناتوان باشد
- دارودرمانی و فیزیوتراپی برای او بی‌اثر باشد
کاندید جراحی محسوب میشود. پزشک با توجه به شرایط جسمی بیمار و سوابق پزشکی او نوع جراحی را مشخص می‌کند. بعد از انجام جراحی نیز دارودرمانی و فیزیوتراپی ادامه خواهد داشت.
آیا درد پا بعد از عمل دیسک کمر طبیعی است؟
درد پا بعد از عمل دیسک کمر در مرحله‌های اولیه پس از جراحی یک عارضه طبیعی است. این درد به علت تورم عصب‌ها و بافت‌های یا حتی بر اثر خود عمل جراحی ایجاد میشود. این نوع درد به‌عنوان درد انعکاسی یا Referred pain نیز شناخته میشود. همچنین، درد ممکن است ناشی از تغییرات ساختار عضلات و اسکلت باشد که معمولاً در مراحل اولیه بهبود پس از جراحی قابل‌مشاهده هستند.
یکی از راهکارهای مناسب برای کاهش پادرد پس از عمل، مصرف داروهای ضددرد مثل آسپرین یا تایلنول است. اما برخی از بیماران ممکن است نیاز به داروهای قوی‌تری داشته باشند که باید توسط پزشک تجویز شود.
استفاده از یخ یا گرما نیز می‌تواند به کاهش پادرد و التهاب کمک کند. استفاده از مکمل‌های گیاهی مانند چای آویشن یا زنجبیل نیز به‌عنوان راهکارهای طبیعی برای کاهش پادرد مورداستفاده قرار گیرد. همچنین، استراحت کافی و تغذیه سالم می‌تواند در بهبود سریع‌تر و کاهش احتمالات عوارض پس از عمل مؤثر باشد. به‌هرحال، اگر درد پا بعد از عمل دیسک کمر به طور مداوم ادامه داشته باشد یا با علائم جدی مانند افزایش درد، تورم نامعمول، یا فلج همراه باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.
ورزش برای دیسک کمر و بی حسی پا
ورزش می‌تواند در بهبود دیسک کمر در پا ها نقش مهمی ایفا کند، اما باید بااحتیاط ورزش کرده و قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک مشورت کنید. در ادامه، تعدادی از ورزش‌های مناسب برای درمان دیسک کمر در پاها و بی‌حسی پا را بررسی کردیم:
- شنا: شنا یک فعالیت ورزشی با کمترین فشار بر روی مفاصل است و به تقویت عضلات پشتی و شکم کمک می‌کند
- پیاده‌روی: پیاده‌روی با سرعت کم می‌تواند به تقویت عضلات پا و کمر کمک کند. اما بهتر است زیر نظر پزشک شروع شود و مسافت و سرعت به‌تدریج افزایش یابد
- یوگا: یوگا با حرکات انعطاف‌پذیر و تمرینات تنفسی، می‌تواند به کاهش استرس کمک کند
- تمرینات تقویتی: تمریناتی که برای تقویت عضلات پشتی و شکم انجام می‌شوند می‌توانند ستون فقرات را مستحکم‌تر کند
- پیلاتس: پیلاتس نیز عضلات بدن را تقویت می‌کند
جمع‌بندی
دیسک کمر بیماری مهمی است که اگر مورد بی‌توجهی قرار بگیرد می‌تواند صدمات زیادی به سلامتی افراد بزند. نشانه دیسک کمر در پاها علائمی مثل درد شدید، سوزش، خارش، احساس گرما یا سرما، انقباض و مواردی ازاین‌دست هستند که در صورت بروز نیاز به درمان پزشکی دارند. علائم دیسک کمر و درد پای راست بسیار مشابه علائم سیاتیک هستند بااین‌حال مهم است که این دو از هم تمایز داده شوند.
