اگر ریشه عصبی در محل خروج از ستون فقرات تحت فشار قرار گیرد، علائمی مانند درد کمر را تجربه خواهید کرد. به این علائم، رادیکولوپاتی گفته می‌شود. رادیکولوپاتی ممکن است در هر بخشی از کمر شما مشاهده شود. در این مقاله، شما را با علل، علائم، روش‌های تشخیص و روش‌های درمان آن آشنا خواهیم کرد و همچنین به نکاتی برای پیشگیری از آن اشاره خواهیم کرد.
رادیکولوپاتی چیست؟
زمانی که یکی از ریشه‌های عصبی شما در محل پیوستن اعصاب به ستون فقرات فشرده یا تحریک شوند، دچار رادیکولوپاتی خواهید شد. در برخی اوقات، این بیماری با نام رادیکولیت نیز شناخته می‌شود. رادیکولوپاتی باعث می‌شود درد، بی‌حسی و گزگز را در اطراف عصبی که تحت فشار قرار گرفته است، تجربه کنید.
با توجه به محل عصب فشرده‌شده یا تحریک‌شده، می‌توان این بیماری را به سه نوع رادیکولوپاتی کمر (بخش پایینی کمر)، گردن و بخش بالایی کمر تقسیم‌بندی کرد. رادیکولوپاتی بخش پایینی کمر با نام درد سیاتیک نیز شناخته می‌شود.
با بهبود وضعیت بدن، مصرف داروهای بدون نسخه و انجام تمرینات فیزیوتراپی می‌توان علائم این بیماری را تسکین داد. در برخی اوقات، این بیماری بدون هیچ درمانی بهبود می‌یابد.
علل بیماری رادیکولوپاتی
هر چیزی که بتواند ریشه‌های اعصاب ستون فقرات شما را فشرده یا تحریک کند، می‌تواند علت بیماری رادیکولوپاتی باشد. برخی از مهم‌ترین علل ابتلا به این بیماری عبارت‌اند از:
- ضربه به ستون فقرات هنگام سقوط یا تصادفات رانندگی؛
- خارهای استخوانی (استئوفیت) که روی یکی از مهره‌های ستون فقرات رشد می‌کنند و باعث تنگی کانال نخاعی می‌شوند. خارهای استخوانی ممکن است به علت التهاب ناشی از آرتروز یا شرایط دیگر تشکیل شوند.
- فتق دیسک کمر یکی از متداول‌ترین دلایل ابتدا به این بیماری و تنگی کانال نخاعی است که به آن پارگی یا برآمدگی دیسک نیز گفته می‌شود. دیسک‌های ستون فقرات نقشی شبیه بالش میان مهره‌های شما ایفا می‌کنند. گاهی اوقات، این دیسک‌ها ممکن است از جای خود خارج شوند یا صدمه ببینند و به اعصاب فشار وارد کنند. فتق دیسک کمر معمولا در بخش پایینی کمر مشاهده می‌شود؛ ولی، ممکن است روی گردن شما نیز تأثیر بگذارد.
- هر چه سن افزایش می‌یابد، استخوان‌ها و دیسک‌های ستون فقرات شما حالت طبیعی و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند. این امر طبیعی ممکن است باعث جابه‌جا شدن ستون فقرات و وارد شدن فشار به عصب شود.
- ضخیم شدن رباط‌های ستون فقرات ممکن است باعث تنگ شدن فضای اطراف ریشه‌های عصب و فشرده شدن آن‌ها شود.
- عفونت‌های ستون فقرات و توده‌های سرطانی و غیر سرطانی مختلف در ستون فقرات که می‌توانند به ریشه‌های عصب فشار وارد کنند، از علل کمتر شایع این بیماری محسوب می‌شوند.
مطالعه بیشتر: خار استخوانی چیست
علائم بیماری رادیکولوپاتی
درد، گزگز، بی‌حسی و ضعف عضلانی در ناحیه‌ای که عصب تحت فشار قرار گرفته است، از مهم‌ترین علائم این بیماری به شمار می‌روند. علائم هر یک از انواع رادیکولوپاتی عبارت‌اند از:
- رادیکولوپاتی گردن: شما ممکن است درد و سایر علائم را در گردن و اطراف آن به علت فشرده شدن ریشه عصب گردن و بخش بالایی کمر (که ممکن است ناشی از آسیب دیدگی گردن و سایر علل ذکرشده در بخش پیشین باشد) تجربه کنید. این علائم ممکن است در شانه، بازوها و دست‌ها نیز احساس شوند.
- رادیکولوپاتی بخش بالایی کمر: اگر دچار این نوع بیماری باشید، درد را در سینه، دنده، پهلو، شکم و اطراف آن‌ها احساس خواهید کرد و ممکن است با مشکلات تنفسی روبرو شوید. این بیماری ممکن است با عوارض زونا، بیماری‌های قلب، شکم یا کیسه صفرا اشتباه گرفته شود.
- رادیکولوپاتی بخش پایینی کمر: درد و بی‌حسی در بخش پایینی کمر ممکن است به باسن و پاهای شما نیز سرایت کند. این علائم معمولا پس از ایستادن و نشستن طولانی‌مدت بدتر می‌شوند. در برخی اوقات، اعصاب کنترل‌کننده مثانه و روده ممکن است فشرده شوند و منجر به بی‌اختیاری روده یا مثانه شوند. از علائم دیگر این نوع می‌توان به درد شدید هنگام سرفه کردن یا نشستن و تغییر در احساس و رفلکس مانند حساسیت بیش از حد اشاره کرد.
چه افرادی بیشتر در معرض رادیکولوپاتی هستند؟
افرادی که دچار فتق دیسک کمر و آرتروز هستند، بیشتر از سایر افراد دچار این بیماری می‌شوند. همچنین افرادی با شرایط زیر نیز در معرض ابتلا به رادیکولوپاتی قرار دارند:
- تنگی کانال نخاعی؛
- خار استخوانی؛
- تومورهای ستون فقرات؛
- آرتروز و آرتریت ستون فقرات؛
- شکستگی‌های فشاری؛
- اسپوندیلولیستزیس (زمانی که مهره ستون فقرات حرکت می‌کند و روی مهره پایینی قرار می‌گیرد)؛
- اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)؛
موارد زیر نیز می‌توانند خطر ابتلا به رادیکولوپاتی را افزایش دهند:
- دیابت: باعث تغییر جریان خون اعصاب می‌شود و به تبع آن، خطر وارد شدن فشار به عصب را افزایش می‌دهد.
- بلند کردن وسایل سنگین؛
- انجام حرکات تکراری به‌مدت طولانی؛
- انجام فعالیت‌های سنگین که فشار زیادی را به ستون فقرات گردنی وارد می‌کنند مانند وزنه‌برداری یا کشتی؛
- استفاده از تجهیزات ارتعاشی؛
- سیگار کشیدن؛
- افزایش وزن؛
- وضعیت بدنی نامناسب؛
- استفاده از تکنیک‌های نامناسب برای بلند کردن وسایل.
- سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات ستون فقرات مانند فتق دیسک.
- افزایش سن: افراد 40 تا 50 ساله بیشتر از سایر افراد در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
مطالعه بیشتر: همه چیز در مورد اختلال کج پشتی یا اسکولیوز
نحوه تشخیص بیماری رادیکولوپاتی
پزشک می‌تواند رادیکولوپاتی را با معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری تشخیص دهد. او کمر و ستون فقرات شما را بررسی خواهد کرد و سؤالاتی درباره علائم و احساسات مختلف شما خواهد پرسید. پزشک ممکن است حداقل یکی از آزمایش‌های تصویربرداری زیر را تجویز کند:
- اشعه ایکس: تصاویر اشعه ایکس می‌توانند تنگی کانال نخاعی، تغییر تراز نخاع و شکستگی‌های ستون فقرات را به پزشک نشان دهند.
- توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن): سی‌تی اسکن می‌تواند تصاویری سه‌بعدی و با جزئیات بیشتری در مقایسه با تصاویر اشعه ایکس از ستون فقرات شما نشان دهد.
- تصویربرداری پرتو مغناطیسی (ام‌آرای): اگر آسیب به بافت‌های نرم باعث فشرده شدن عصب شده است، ام‌آرای می‌تواند آن را به پزشک نشان دهد. همچنین می‌تواند هر گونه آسیب به نخاع شما را نشان دهد.
- تست نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی): این تست می‌تواند تکانه‌های الکتریکی عضلات شما را اندازه‌گیری کند. این اندازه‌گیری به پزشک کمک می‌کند عملکرد عصب را بررسی کند و علت علائم شما را تشخیص دهد. اگر فشاری روی ریشه‌های عصب نخاعی وجود دارد یا شرایط دیگری مانند دیابت به اعصاب شما آسیب رسانده‌اند، پزشک می‌تواند این موارد را با این آزمایش تشخیص دهد.
مطالعه بیشتر : کلینیک فوق تخصصی دیسک کمر و گردن
روش های درمان رادیکولوپاتی
اگر علائم این بیماری به‌خودی‌خود در چند روز یا چند هفته بهبود یابند، نیازی به درمان جدی نخواهید داشت. البته منظور ما این نیست که در صورت مشاهده علائم این بیماری به مدت چند هفته به پزشک مراجعه نکنید. برخی از علائم این بیماری ممکن است مشابه علائم مشکلات جدی‌تری باشند؛ بنابراین، درد، بی‌حسی و مشکلات تنفسی خود را نادیده نگیرید. به محض مشاهده علائم ذکرشده، حتما به پزشک مراجعه کنید.
پزشک ممکن است برخی یا همه روش‌های درمانی زیر را با توجه به نوع رادیکولوپاتی شما (محلی که عصب تحت فشار قرار گرفته است) و شدت علائم شما تجویز کند:
- سرمادرمانی یا گرمادرمانی: پزشک به شما خواهد گفت هر چند وقت یکبار از سرمادرمانی یا گرمادرمانی برای کاهش تورم یا سفتی عضلات کمر استفاده کنید.
- اصلاح وضعیت بدنی یا فیزیوتراپی: حرکات کششی و تمریناتی که نواحی اطراف ستون فقرات شما را هدف قرار می‌دهند، می‌توانند به کاهش فشار روی اعصاب و تسکین درد کمک کنند. همچنین بهبود وضعیت بدنی نیز می‌تواند به کاهش فشار روی ستون فقرات و تسکین علائم شما کمک کند. فیزیوتراپیست به شما خواهد گفت کدام تمرینات ورزشی برای نوع رادیکولوپاتی شما مناسب هستند.
- داروها: بیشتر افراد فقط به داروهای بدون نسخه ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن برای درمان علائم این بیماری نیاز دارند. اگر می‌خواهید از این داروها برای بیش از 10 روز استفاده کنید، حتما با پزشک خود در این باره صحبت کنید. پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی قوی مانند پردنیزون یا تزریق استروئید اپیدورال را نیز برای تسکین درد شما تجویز کند.
- عمل جراحی مانند لامینکتومی و دیسککتومی: معمولا برای درمان این بیماری نیازی به جراحی نیست. اگر علائم شدید این بیماری روی کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارند یا روش‌های درمانی دیگر نمی‌توانند کمکی به بهبود بیماری شما کنند، پزشک عمل جراحی را توصیه خواهد کرد.
- پزشک ممکن است درمان کایروپراکتیک (نوعی درمان دستی)، شاک ویو تراپی، منیپولیشن ستون فقرات (دستکاری ستون فقرات) یا اولتراسوند را نیز تجویز کند.
مطالعه بیشتر: تزریق اپیدورال چیست؟
راه های پیشگیری از رادیکولوپاتی
متأسفانه بیشتر دلایل ابتلا به این بیماری قابل پیشگیری نیستند؛ ولی، با حفظ سلامت ستون فقرات، داشتن وزنی سالم و داشتن وضعیت بدنی مناسب هنگام نشستن، ورزش کردن یا بلند کردن وسایل سنگین می‌توان به پیشگیری از برخی از مشکلات ستون فقرات که منجر به رادیکولوپاتی می‌شوند، کمک کرد. انجام فعالیت‌های بدنی به‌صورت منظم و تقویت قدرت عضلات مرکزی بدن از دیگر راه‌های پیشگیری محسوب می‌شوند.
سخن آخر
همه انواع رادیکولوپاتی قابل درمان هستند و به‌ندرت به عمل جراحی نیاز دارند. اگر علائم جدیدی مشابه علائم این بیماری در کمر یا امتداد ستون فقرات خود مشاهده می‌کنید (به‌ویژه اگر در چند روز اخیر بدتر شده‌اند)، حتما در اولین فرصت به مطب پزشکی معتبر و باتجربه مانند پزشکان کلینیک ارتوپدی نیاوران مراجعه کنید. آن‌ها علائم شما را به‌دقت بررسی خواهند کرد تا مطمئن شوند علائم شما ناشی از شرایط یا آسیب جدی‌تری نیستند.
