دیسپلازی مفصل ران، یک ناهنجاری مادرزادی در مفصل ران است. در افراد مبتلا به این عارضه، سر استخوان ران به شکلی که باید در کنار استخوان لگن قرار نمی‌گیرد. به این عارضه، دررفتگی مادرزادی مفصل ران و اختلال تکاملی مفصل ران هم می‌گویند. دیسپلازی مفصل ران، می‌تواند به غضروف مفصلی که سر استخوان‌ها در مفاصل را می‌پوشاند، آسیب برساند. این عارضه می‌تواند باعث مشکلات و عوارضی، مانند ناپایداری مفصلی و دررفتگی‌های متعدد شود.
از هر 1000 نوزاد، 1 نوزاد به دیسپلازی مادرزادی مفصل ران مبتلا می‌شود. دختران و فرزندان اول به احتمال بیشتری به این بیماری مبتلا می‌شوند. دیسپلازی مفصل ران ممکن است دوطرفه باشد، اما در اغلب موارد یک‌طرفه است. مفصل ران سمت چپ، بیشتر از مفصل ران سمت راست درگیر این بیماری می‌شود.
تشخیص و درمان دیسپلازی مفصل ران در همان سنین کودکی اهمیت زیادی دارد. در سنین پایین، این مسئله بدون جراحی قابل‌درمان است؛ اما در سنین بالاتر، ممکن است برای بازیابی عملکرد طبیعی مفصل، نیاز به جراحی باشد. دررفتگی مادرزادی مفصل ران بدون درمان اولیه، ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- مشکلات حرکتی، برای مثال لنگ زدن
- درد
- آرتروز مفصل ران و کمر
در ادامه با دررفتگی مادرزادی مفصل ران، علائم، تشخیص و روش‌های درمان آن بیشتر آشنا می‌شویم.
منظور از دیسپلازی تکاملی مفصل ران چیست؟
دیسپلازی مفصل ران، به معنای نقص در تکامل صحیح مفصل ران است. این مسئله، در بیشتر موارد یک بیماری مادرزادی است، یعنی کودک از ابتدای تولد با این مشکل متولد می‌شود. در دیسپلازی مفصل ران، ساختمان گوی و کاسه‌ای مفصل ران، به شکلی است که استخوان لگن نمی‌تواند سر استخوان ران را به‌طور کامل بپوشاند. این مشکل باعث دررفتگی‌های متعدد مفصل ران می‌شود.
مفصل ران فرم گوی و کاسه‌ای دارد. سر استخوان ران گرد است و توسط حفره ایجادشده توسط استخوان لگن پوشانده می‌شود. در دیسپلازی مفصل ران، عمق حفره کمتر از حد معمول است، به همین دلیل سر استخوان ران محکم در جای خود قرار نمی‌گیرد. این اتفاق باعث شلی و ناپایداری مفصل ران می‌شود.
دیسپلازی لگن می‌تواند ژنتیکی باشد یا در اثر موقعیت جنین در داخل رحم ایجادشده باشد. درواقع در ماه‌های آخر بارداری، فضای داخل رحم می‌تواند آن‌قدر محدود شود که به لگن جنین فشار واردشده و باعث تغییر شکل آن شود؛ درنتیجه هنگام تولد شاهد دررفتگی مادرزادی لگن نوزادان هستیم. از ریسک فاکتورهای ابتلا به دیسپلازی مفصل ران، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- بارداری اول
- وزن بالای جنین
- قرار گرفتن جنین در موقعیت بریچ (حالتی که جنین به‌جای عمودی بودن، افقی در رحم قرارگرفته است.)
در اغلب موارد، دیسپلازی مفصل ران، در ویزیت‌های معمول پس از تولد تشخیص داده می‌شود. تشخیص زودهنگام آن در ابتدای تولد، باعث می‌شود تا پزشک بتواند این مشکل را با کمک یک بریس نرم درمان کند.
موارد خفیف آن، اغلب تا سنین نوجوانی و جوانی علامت و نشانه بالینی قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کنند. عدم‌تشخیص و درمان به‌موقع دیسپلازی تکاملی مفصل ران، می‌تواند باعث آسیب رسیدن به غضروف پوشاننده مفصل و همچنین غضروف پوشاننده قسمت سوکت مفصل ران شود؛ به این حالت پارگی لابروم می‌گویند.
برای درمان دیسپلازی مفصل ران و بازیابی دامنه حرکت طبیعی مفصل ران، در کودکان بزرگ‌تر و در نوجوانان، ممکن است نیاز به جراحی باشد. به همین دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع دررفتگی مادرزادی مفصل ران، در همان سنین کودکی، اهمیت زیادی دارد.
علائم دیسپلازی مفصل ران
علائم و نشانه‌های دیسپلازی مفصل ران، در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. در نوزادان، ممکن است یکی از پاها از پای دیگر بلندتر باشد. در سنی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند، ممکن است متوجه لنگیدن کودک در هنگام راه رفتن شوید. در هنگام تعویض پوشک، یک لگن ممکن است انعطاف کمتری نسبت به دیگری داشته باشد.
در نوجوانان و در سنین بالاتر، این مسئله می‌تواند باعث عوارض جدی مانند آرتروز یا پارگی لابروم لگن شود. این عوارض ممکن است خودشان را با درد فعالیتی در کشاله ران نشان دهند. احساس بی‌ثباتی، لغزش و شلی در مفصل ران، یکی دیگر از علائم دیسپلازی مفصل ران در این سنین است. در صورت مشاهده این علائم باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر: آرتروز لگن
عوارض دررفتگی لگن مادرزادی
با گذشت زمان، غضروف پوشاننده سوکت استخوان لگن، که لبروم نامیده می‌شود، آسیب می‌بیند. به این عارضه پارگی لبروم می‌گویند. با از بین رفتن غضروف، استخوان‌ها را روی‌هم می‌لغزند. همچنین به دلیل فشار تماس بالاتر روی سطح کوچک‌تر سوکت، احتمال ابتلا به آرتروز در این دسته از بیماران بیشتر می‌شود.
اگر بیماری دیسپلازی هیپ درمان نشود، می‌تواند باعث عوارض مزمن و دردناکی شود، ازجمله:
- پارگی لبروم لگن: آسیب به غضروفی که حفره مفصل ران را می‌پوشاند.
- استئوآرتریت: آسیب غضروفی که باعث درد و سفتی مفصل ران می‌شود.
- دررفتگی مفصل ران: لغزیدن استخوان‌ها از جای خود، که می‌توان باعث اشکال در راه رفتن و درد شود.
- شلی و ناپایداری مفصل ران: شلی در مفصل که باعث درد و ضعف می‌شود.
دیسپلازی هیپ چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در طول ویزیت‌های پس از تولد، پزشک با حرکت دادن پاهای نوزاد به موقعیت‌های مختلف، سلامت مفصل ران و احتمال ابتلا به دیسپلازی مفصل ران نوزاد را بررسی می‌کند. غربالگری ازنظر ابتلای کودک به دررفتگی مادرزادی مفصل ران، باید در عرض 72 ساعت پس از تولد انجام شود. در این غربالگری اگر پزشک به دیسپلازی مفصل ران شک کند، باید در 4 تا 6 هفتگی، سونوگرافی مفصل هیپ برای نوزاد انجام شود. علاوه بر این مورد، نوزادانی که ویژگی‌های زیر را داشته باشند هم باید در 4 تا 6 هفتگی، سونوگرافی مفصل هیپ را انجام دهند:
- سابقه اختلال تکاملی مفصل ران در خانواده شما (والدین، برادران یا خواهران) وجود داشته است.
- کودک شما در آخرین ماه بارداری (در هفته 36 یا بعدازآن)، در وضعیت بریچ (پا یا باسن به سمت پایین) قرار داشت.
- نوزاد شما بعد از هفته 28 بارداری در وضعیت بریچ به دنیا آمده است.
- اگر شما دوقلو یا چندقلو داشته‌اید و یکی از نوزادان دارای هر یک از این عوامل خطر است. در این صورت، هر دو نوزاد باید سونوگرافی را انجام دهند.
تشخیص موارد خفیف دیسپلازی مفصل ران، می‌تواند بسیار مشکل باشد. در این موارد، ممکن است کودک تا سنین بالاتر و تا سن نوجوانی هم هیچ علامتی از خود نشان ندهد. اگر پزشک در طول معاینات خود به دیسپلازی مفصل ران شک کند، برای تأیید تشخیص از روش‌های تصویربرداری، مانند تصویربرداری با اشعه ایکس و MRI، کمک می‌گیرد.
روش‌های درمان دیسپلازی مفصل ران
درمان دیسپلازی هیپ به سن بیمار و میزان آسیب واردشده به مفصل ران بستگی دارد. برای درمان دررفتگی مادرزادی دیسپلازی هیپ در نوزادان، اغلب از بریس نرم استفاده می‌شود. Pavlik harness، بریسی است که برای درمان دیسپلازی مفصل هیپ در نوزادان استفاده می‌شود. این وسیله، سر استخوان ران را، محکم در جای طبیعی خود در استخوان لگن نگه می‌دارد. این بریس برای چندین ماه به شکل مداوم استفاده شود تا سوکت استخوان لگن، عمق و شکل مناسب را پیدا کند.
بااین‌حال استفاده از بریس تنها در سنین کمتر از 6 ماه جواب می‌دهد. برای نوزادانی که بیشتر از 6 ماه سن دارند، اغلب پزشک از گچ‌گیری برای درمان دررفتگی مادرزادی لگن و مفصل ران کمک می‌گیرد. در این روش، ابتدا سر استخوان ران، در محل طبیعی خود در سوکت استخوان لگن قرارگرفته و سپس پزشک تمام بدن را برای مدت چند ماه گچ می‌گیرد. در برخی موارد برای درمان دیسپلازی مفصل ران، نیاز به جراحی وجود دارد.
رایج‌ترین روش جراحی که برای درمان دیسپلازی مادرزادی هیپ انجام می‌شود، ریداکشن نام دارد. ریداکشن را می‌توان به دو شیوه انجام داد:
- جااندازی بسته: به هنگام انجام این جراحی سر استخوان ران بدون ایجاد برش بزرگ، در حفره مفصل ران قرار می‌گیرد.
- جااندازی باز: در ابتدا برشی در کشاله ران ایجاد می‌شود. پس از آن جراح می‌تواند سر استخوان ران را در حفره لگن قرار دهد.
این جراحی با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. اما ممکن است کودک شما پس از انجام عمل هم نیاز به گچ گرفتن داشته باشد، مدت این زمان ۱۲ هفته خواهد بود. لگن جراحی‌شده، در ابتدا پس از 6 هفته، مجدداً تحت بیهوشی عمومی بررسی می‌شود تا از پایداری و بهبودی آن اطمینان حاصل شود. پس‌ازاین بررسی، پزشک برای حداقل 6 هفته دیگر، گچ‌گیری را ادامه می‌دهد.
اگر دیسپلازی شدیدتر باشد، می‌توان موقعیت سوکت هیپ را نیز اصلاح کرد. در استئوتومی پری استابولار، سوکت از لگن جدا شده و سپس به‌گونه‌ای تغییر مکان می‌یابد تا با سر استخوان ران بهتر مطابقت داشته باشد. جراحی تعویض مفصل ران، یک گزینه درمانی برای افرادی است که سن بالاتری دارند و دیسپلازی مفصل ران، باعث آسیب جبران‌ناپذیر و آرتروز مفصل ران در آن‌ها شده است.
جمع‌بندی
اختلال دیسپلازی تکاملی هیپ یا مفصل ران، مشکلی مادرزادی است که اغلب در ویزیت‌های معمول پس از تولد تشخیص داده می‌شود. این بیماری به علت اختلال ساختمان مفصل ران ایجاد می‌شود. در دیسپلازی مفصل هیپ، سر استخوان ران، به شکل درست در حفره استخوان لگن قرار نمی‌گیرد. درمان این بیماری در سنین مختلف متفاوت است. در سنین پیش از 6 ماهگی، از بریس برای درمان آن استفاده می‌شود. در سنین بالاتر، ممکن است نیاز به جراحی و گچ گرفتن وجود داشته باشد.
