کیفوز به خم شدن ستون فقرات، بیش‌ازاندازه طبیعی گفته می‌شود. بخش بالایی کمر افراد مبتلا به این بیماری ستون فقرات، گرد و خمیده به نظر می‌رسد. انحنای طبیعی ستون فقرات (بین 20 تا 45 درجه) به شما کمک می‌کند تا وضعیت بدنی مناسبی داشته باشید و صاف بایستید؛ ولی، انحنای بیش‌ازاندازه (بیش از 50 درجه که با نام هایپر کیفوز نیز شناخته می‌شود) می‌تواند روی وضعیت بدنی شما تأثیر بگذارد و ایستادن را دشوار کند.
در بیشتر مواقع، این بیماری شما را دچار مشکلات دیگری مانند مشکلات تنفسی و مشکل در عملکرد ستون فقرات نمی‌کند؛ ولی، می‌تواند تأثیر قابل توجهی روی اعتمادبه‌نفس شما بگذارد. اگر گوژپشتی شما شدید باشد، پزشک ممکن است عمل جراحی را به شما توصیه کند. در این مطلب از نیاوران کلینیک، به سؤال «دلیل ابتلا به کیفوز چیست» پاسخ خواهیم داد و به هر آنچه که باید درباره این بیماری بدانید مانند انواع، علائم، روش‌های تشخیص و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت. لطفا تا اتنها همراه ما باشید.
انواع مختلف بیماری کیفوز کدامند؟
پزشک برنامه درمانی شما را با توجه به نوع کیفوز، تدوین می‌کند. در ادامه متداول‌ترین انواع قوز کمر معرفی شده‌اند.
کیفوز وضعیتی
این نوع که شایع‌ترین نوع کیفوز است، معمولا در سنین نوجوانی مشاهده می‌شود. خمیدگی یا وضعیت نامناسب بدن باعث کشیدگی رباط‌ها و عضلاتی که مهره‌های ستون فقرات را در محل خود نگه می‌دارند، می‌شود؛ در نتیجه، مهره‌ها از محل خود خارج و ستون فقرات گرد و خمیده دیده می‌شود. انحنای این نوع کیفوز انعطاف‌پذیر است و معمولا درد و مشکلات دیگری را ایجاد نمی‌کند.
گوژپشتی شوئرمن
یک متخصص رادیولوژی به نام شوئرمن این نوع را شناسایی کرد. اگر مهره ستون فقرات فردی به جای شکل مستطیل، شکلی مشابه گُوِه داشته باشد و باعث گرد دیده‌شدن ستون فقرات شود، گفته می‌شود فرد دچار گوژپشتی شوئرمن شده است. این نوع بیماری ستون فقرات اغلب در نوجوانان مشاهده می‌شود و می‌تواند بسیار شدیدتر از نوع وضعیتی باشد. انحنای ستون فقرات افراد مبتلا به این بیماری، انعطاف‌پذیر نیست و می‌تواند باعث ایجاد درد به‌ویژه هنگام انجام فعالیت‌ها، ایستادن و نشستن طولانی‌مدت شود.
کیفوز ساختاری
کیفوز ساختاری که شامل مشکلی در بخشی از ستون فقرات مانند بدشکلی مهره است، برخلاف نوع وضعیتی با اصلاح وضعیت بدنی درمان نمی‌شود. همچنین انحنای ستون فقرات در نوع ساختاری در مقایسه با نوع وضعیتی بسیار شدیدتر است. این نوع را می‌توان به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی کرد. نوع اولیه ناشی از دیگر مشکلات ستون فقرات نیست. کیفوز ساختاری ثانویه به علت مشکلات دیگری مانند پوکی استخوان در ستون فقرات مشاهده می‌شود.
گوژپشتی مادرزادی
ستون فقرات بیمارانی که دچار این نوع بیماری هستند، در رحم مادر به‌درستی رشد نکرده است. برای مثال، مهره‌ها به‌درستی تشکیل نشدهاند یا چند مهره به هم جوش خورده‌اند و یک استخوان را تشکیل داده‌اند. این نوع که یکی از بیماری های مادرزادی استخوانی محسوب می‌شود، ممکن است با رشد کودک بدتر شود. پزشک معمولا عمل جراحی را در سنین جوانی برای بیمار تجویز می‌کند تا از بدتر شدن بیماری جلوگیری کند.
علائم و نشانه های کیفوز کدامند؟
خمیده و گرد دیده‌شدن بخش بالای کمر، علامت اصلی بیماری گوژپشتی محسوب می‌شود. افرادی که دچار انحنای شدیدتری هستند، ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- درد و سفتی در بخش بالایی کمر یا بین تیغه‌های شانه‌ها
- بی‌حسی و گزگز در پاها
- خستگی شدید
- تنگی نفس یا دیگر مشکلات تنفسی به علت فشاری که ستون فقرات به مجاری هوایی وارد می‌کند.
- مشکل در حفظ تعادل به علت تغییر در مرکز ثقل بدن که خطر افتادن و آسیب دیدن را افزایش می‌دهد.
- بی‌اختیاری مثانه یا روده
- مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره مانند دوش گرفتن، بلند شدن از صندلی، بلند کردن دست‌ها، خم شدن یا راه رفتن
- کاهش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات شکم
- شکستگی ستون فقرات به علت پیشرفت بیماری
چه عواملی موجب ابتلا به بیماری گوژپشتی می شوند؟
قوز کمر ممکن است مادرزادی باشد یا در سنین نوجوانی به دلایل مختلفی مانند وضعیت بدنی نامناسب (که ممکن است ناشی از حمل کیف‌های سنگین یا قوزکردن باشد) یا بیماری شوئرمن ایجاد شود. موارد زیر از دیگر عواملی هستند که می‌توانند افراد را دچار این بیماری ستون فقرات کنند:
- شکستگی‌های ستون فقرات
- پوکی استخوان (ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها) یا کاهش تراکم استخوان
- بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات مانند آرتریت یا دژنراسیون دیسک
- بیماری اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات
- آسیب دیدن ستون فقرات
- لغزش مهره‌های کمر
- عفونت ستون فقرات
- ناهنجاری‌های مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا
- تومورهای ستون فقرات
- بیماری‌های بافت همبند
- بیماری پاژه: منجر به تشکیل سریع استخوان‌های بزرگ، شکننده و با شکل نامناسب می‌شود.
- دیستروفی عضلانی: اختلالی ژنتیکی است که باعث ضعیف شدن عضلات می‌شود.
- فلج اطفال؛
- اسپوندیلوز گردنی: به سایش استخوان‌ها، دیسک‌ها و رباط‌های ستون فقرات گفته می‌شود.
- نوروفیبروماتوز نوع 1: اختلالی ژنتیکی است که روی سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد.
- سل: عفونتی باکتریایی است که روی ریه‌ها تأثیر می‌گذارد.
- سرطانی که در داخل ستون فقرات ایجاد می‌شود یا از بخش دیگر بدن به ستون فقرات سرایت می‌کند.
تشخیص قوز کمر چگونه صورت می گیرد؟
بیماری کیفوز اغلب در غربالگری اسکولیز در مدرسه یا به علت گردشدن کمر توسط والدین یا دوستان تشخیص داده می‌شود. اگر فکر می‌کنید کودکتان دچار این بیماری شده است، حتما به پزشکی معتبر مراجعه کنید تا نوع و شدت آن به‌درستی تشخیص داده شود.
پزشک ابتدا ستون فقرات کودک شما را بررسی می‌کند و ممکن است از او بخواهد تست‌هایی را انجام دهد. برای مثال، پزشک ممکن است از کودک شما بخواهد پاهای خود را صاف کند و در کنار یکدیگر قرار دهد. در مرحله بعدی، بازوهای خود را آویزان کند و سپس به سمت جلو خم شود. این تست به پزشک کمک می‌کند انحنای ستون فقرات یا علائم بیماری ستون فقرات مانند اسکولیوز را مشاهده کند.
پزشک ممکن است تصویربرداری اشعه ایکس را برای اندازه‌گیری انحنای ستون فقرات تجویز کند. انحنای طبیعی ستون فقرات 20 الی 45 درجه است. اگر این انحنا بیش از 50 درجه باشد، پزشک تشخیص می‌دهد که کودک شما دچار کیفوز شده است. پزشک سعی خواهد کرد دلایلی را که باعث ابتلای فرد به این بیماری شده‌اند، پیدا کند. برای مثال، بیماری پارکینسون می‌تواند افراد بزرگسال را دچار این بیماری کند.
اگر انحنای ستون فقرات شدید باشد، پزشک ممکن است آزمایش عملکرد ریوی را تجویز کند تا عملکرد ریه‌های را بررسی کند. کیفوز شدید می‌تواند طناب عصبی شما را فشرده کند. اگر پزشک علائم فشردگی طناب عصبی مانند بی‌حسی، گزگز، بی‌اختیاری مثانه یا روده یا مشکل در حفظ تعادل را مشاهده کند، ممکن است آزمایش ام‌آرآی را تجویز کند تا بتواند تصاویری با جزئیات بیشتر از ستون فقرات شما به دست آورد.
روش های درمان گوژپشتی کدامند؟
دکتر ارتوپد مناسب‌ترین روش درمانی را با توجه به سن، سابقه پزشکی، سلامت کلی، سطح انعطاف‌پذیری ستون فقرات، میزان رشد ستون فقرات، نوع کیفوز، شدت انحنای ستون فقرات و شدت علائم شما تجویز خواهد کرد. هدف درمان این است که از بدتر شدن انحنای ستون فقرات جلوگیری شود. اگر دچار درجات شدید این بیماری شده باشید، پزشک ممکن است عمل جراحی را تجویز کند؛ ولی، بیشتر افراد مبتلا به این بیماری نیازی به جراحی ندارند و با درمان‌های غیر جراحی بهبود می‌یابند. درمان نوع وضعیتی از دیگر انواع این بیماری آسان‌تر است.
اگر علائم خفیفی مانند کمر درد خفیف را تجربه می‌کنید، پزشک ممکن است به شما توصیه کند عضلات مرکزی بدن خود را تقویت و از داروهای مسکن استفاده کنید. همچنین او برای اصلاح انحنای ستون فقرات به شما توصیه خواهد کرد از بریس استفاده کنید یا تمرینات ورزشی اصلاح‌کننده وضعیت بدنی را انجام دهید. در ادامه، هر یک از درمان‌های ذکرشده را به‌صورت مفصل توضیح می‌دهیم.
درمان غیرجراحی کیفوز یا قوز کمر
پزشکان ممکن است درمان‌های بدون جراحی را به افراد مبتلا به کیفوز وضعیتی توصیه کنند. اگر انحنای ستون فقرات افراد مبتلا به نوع شوئرمن، کمتر از 75 درجه باشد، این روش‌ها ممکن است بتوانند به درمان این نوع نیز کمک کنند. درمان‌های غیر جراحی عبارت‌اند از:
- فیزیوتراپی: تمرینات ورزشی می‌توانند عضلات شکم و کمر را تقویت کنند تا درد و وضعیت بدنی بهبود یابند. همچنین تمرینات ورزشی می‌توانند به کشش عضلات همسترینگ و تقویت دیگر بخش‌های بدن کمک کنند. فیزیوتراپیست ممکن است ماساژدرمانی را برای کاهش سفتی عضلات و بافت‌های نرم به شما توصیه کند. در این روش، فیزیوتراپیست مفاصل شما را به‌آرامی حرکت می‌دهد تا انعطاف‌پذیری ستون فقرات بهبود یابد.
- داروهای ضد درد: داروهای ضد التهابی می‌توانند درد ناشی از این بیماری را تسکین دهند.
- بریس کمر: بریس کمر یکی از متداول‌ترین درمان‌ها برای کودکان مبتلا به نوع شوئرمن محسوب می‌شود. پزشک معمولا بریس را برای کودکانی که هنوز استخوان‌هایشان رشد می‌کنند (کودکان زیر 14 یا 15 سال)، تجویز می‌کند تا از بدترشدن انحنای ستون فقرات جلوگیری شود. همچنین نوع بریس و مدت زمان استفاده از آن را با توجه به شدت انحنای ستون فقرات، مشخص خواهد کرد. استفاده از بریس در ابتدا ممکن است محدودیت‌هایی را ایجاد کند؛ ولی، بسیاری از افراد پس از مدتی کوتاه به آن عادت می‌کنند. (جهت آشنایی بیشتر با بریس و فواید آن، مقاله تحت عنوان بریس چیست را مطالعه فرمایید.)
درمان جراحی کیفوز یا قوز کمر
اگر افراد مبتلا به کیفوز درد شدیدی را تجربه می‌کنند و کیفیت زندگی آن‌ها به صورت قابل توجهی کاهش یافته است، عمل جراحی می‌تواند به آن‌ها کمک کند. جراحی می‌تواند درجه انحنای ستون فقرات را کاهش دهد تا علائم کاهش یابند. پزشک معمولا جراحی ستون فقرات را برای افراد مبتلا به کیفوز مادرزادی و نوع شوئرمن با انحنای بیش از 75 درجه تجویز می‌کند. همچنین اگر درد شدید بیماران پس از امتحان کردن روش‌های غیر جراحی بهبود نیابد، پزشک عمل جراحی را تجویز خواهد کرد.
متداول‌ترین نوع جراحی برای درمان این بیماری، جراحی فیوژن ستون فقرات است. در این جراحی، جراح ابتدا برشی در مرکز کمر ایجاد می‌کند و مهره‌ها را در وضعیت صاف‌تری قرار می‌دهد. سپس مهره‌ها را با کمک قطعات کوچک استخوان به هم متصل می‌کند تا فضای بین آن‌ها را پر کند. این قطعات کوچک استخوان، معمولا قطعات دنده خود بیمار هستند. سپس لایه‌های ماهیچه را با نخ‌هایی که در بدن انسان حل می‌شوند، می‌بندد.
جراحی فیوژن ستون فقرات 4 تا 5 ساعت طول می‌کشد و بیمار باید 3 الی 4 روز پس از جراحی در بیمارستان بماند. دوره بهبودی این جراحی معمولا 4 تا 6 هفته است.
سخن آخر
اگر دچار کیفوز شده باشید، ممکن است هیچ دردی را احساس نکنید؛ ولی، اگر انحنای ستون فقرات بدتر شود، علائمی مانند درد و سفتی را تجربه خواهید کرد. اگر دچار نوع وضعیتی یا شوئرمن شده باشید، پزشک انحنای ستون فقرات را با کمک آزمایش اشعه ایکس به‌صورت منظم بررسی خواهد کرد و روش‌های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی را تجویز می‌کند. همچنین اگر دچار نوع مادرزادی یا درجات شدید نوع شوئرمن شده باشید، پزشک جراحی فیوژن ستون فقرات را برای بهبود درد و انحنا تجویز خواهد کرد.
اگر این بیماری را درمان نکنید، انحنای ستون فقرات بدتر می‌شود و دچار مشکلات دیگری مانند مشکلات تنفسی خواهید شد. حتما به کلینک معتبری مانند کلینیک ارتوپدی نیاوران مراجعه کنید تا مناسب‌ترین روش درمانی مانند فیزیوتراپی برای درمان کیفوز و افزایش کیفیت زندگی شما تجویز شود. حتما در جلسات فیزیوتراپی به صورت منظم شرکت کنید تا وضعیت بدنی بهبود یابد و از بدتر شدن انحنای ستون فقرات جلوگیری شود.
