انواع مختلفی از ناهنجاری‌های پا وجود دارد. برخی ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است در طول زمان یا بزرگسالی رخ دهند. دفورمیتی مچ پا یکی از این مشکلاتی است که اغلب در نتیجه آسیب‌های تروماتیک، ناهنجاری‌های مادرزادی یا بیماری‌هایی که بر اعصاب، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارند، مانند دیابت، دیستروفی‌های عضلانی، تومورها و عفونت‌ها ایجاد می‌شود.
از آنجایی که علائم بدشکلی مچ پا از نظر فیزیکی آشکار است، معمولاً پزشک می‌تواند با معاینه فیزیکی و مشاهده راه‌رفتن و تعادل، انحراف پا را تشخیص دهد. در این مطلب از نیاوران کلینیک می‌خواهیم علت، علائم و روش‌های درمان این بیماری را شرح دهیم.
انواع گوناگون انحراف مچ پا کدامند؟
تغییر شکل مچ پا و دیگر ناهنجاری‌های پا می‌تواند باعث درد و ناراحتی زیادی در این بخش شود. دفورمیتی پا می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در ادامه انواع مختلف انحراف مچ پا را بیان می‌کنیم.
دفورمیتی مچ پا هالوکس والگوس (Hallux Valgus)
در حالت هالوکس والگوس، انگشت شست پا (انگشت بزرگ پا) به سمت بیرون خم می‌شود و به سمت انگشتان کوچک‌تر پا همراه با انحراف مفصل مچ پا می‌چرخد. این ممکن است با ظاهری منحصربه‌فرد که به عنوان گوچیوس (bunion) شناخته می‌شود، همراه باشد. این وضعیت می‌تواند به دلیل عوامل ژنتیکی، فشار طولانی مدت بر مچ پا، استفاده نادرست از کفش‌ها یا مشکلات مربوط به راه‌رفتن و ایستادن به وجود آید.
انحراف پا هامرتو (Hammer Toe)
در این حالت، یک یا چند انگشت کوچک‌تر پا به سمت زیر می‌چرخد و در موقعیت خمیده‌ای باقی می‌ماند. این حالت می‌تواند باعث بروز درد، فشار و کالوس (توده‌های سفت و خشک) در ناحیه‌های پاشنه و انگشتان پا شود. دلایل احتمالی بروز این مشکل شامل استفاده نادرست از کفش‌ها، عوامل ژنتیکی، تروما و مشکلات مربوط به مدل راه‌رفتن است.
صافی کف پا (پس پلانوس)
به طور معمول، ما با کف پای صاف به دنیا می‌آییم و استخوان‌ها و مفاصل ما با رشد و تکامل، انعطاف‌پذیر می‌شوند. صافی کف پای انعطاف‌پذیر زمانی است که قوس‌های پا هنگام ایستادن از بین می‌روند (بنابراین پاها صاف به نظر می‌رسند)؛ اما هنگام نشستن دوباره ظاهر می‌شوند. این عارضه اغلب بدون هیچ مشکل از بین می‌رود.
در برخی موارد، ممکن است لازم باشد برای درمان کف پای صاف جراحی لازم باشد. جراحی‌های اصلاح کف پای صاف عموماً شامل افزایش طول عضله ساق پا، ترمیم مجدد یک تاندون نادرست، یا برش و جابه‌جایی بخشی از استخوان در پا برای بازسازی قوس آن است.
مطالعه بیشتر: علت داغی کف پا چیست؟
طاق‌های بلند (پس کاووس)
قوس بلند در پا به حالتی گفته می‌شود که کف پا به طور مشخص بالا رفته باشد. این حالت می‌تواند نتیجه یک بیماری ارثی باشد یا می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای عصبی، ارتوپدی یا عصبی عضلانی باشد. این بیماری به اندازه صافی کف پا رایج نیست، اما به دلیل فشرده‌شدن استخوان‌های متاتارس می‌تواند یک وضعیت دردناک باشد. همچنین می‌تواند منجر به عملکرد محدود شود. لازم به ذکر است که علائم شایع بیماری انحراف پا شامل مشکل در راه‌رفتن، مشکلات تعادل، درد در پا یا مشکل در پوشیدن کفش، پوست ضخیم، سخت (پنهال) و زخم، التهاب استخوان پا و مچ پا و احساس درد در زانو، لگن و پشت است.
بهتر است بدانید که در موارد شدید، دفورمیتی مچ پا می‌تواند منجر به محدودیت حرکت، مشکلات در راه‌رفتن و ناراحتی‌های زیادی برای فرد مبتلا به آن ایجاد کند. در صورت بروز علائم مشابه یا شدیدترین اختلالات، مشاوره و معاینه توسط پزشک متخصص و فوق تخصص مچ پا توصیه می‌شود. پزشک می‌تواند تشخیص درست را بر اساس علائم بالینی، تاریخچه بیماری و آزمایش‌های تشخیصی ارائه دهد و در صورت لزوم، درمان مناسب را تجویز کند.
عوامل بروز دفورمیتی مچ پا کدامند؟
عوامل مختلفی می‌توانند به بروز انحراف یا بدشکلی در مچ پا (مانند هالوکس والگوس یا هامرتو) منجر شوند. برای مثال شکستگی مچ پا یا سایر ضربه‌های پا می‌تواند شکل و عملکرد پا و مچ پا را تغییر دهد. این آسیب‌ها می‌توانند راه‌رفتن عادی را مختل و فعالیت‌های روزانه را دردناک یا تقریباً غیرممکن کنند.
همچنین شرایطی مانند پاچنبری، فلج اطفال، آسیب‌های نخاعی، پارگی تاندون، جراحی‌های قبلی ناموفق در پا و موارد دیگر می‌توانند محدودیت‌های قابل توجهی ایجاد کنند که راه‌رفتن را دشوار می‌کند. علاوه بر این بیماری کف پای صاف نیز باعث بروز مشکلاتی در پا می‌شود. در صورتی که کف پای صاف به شکلی ناهنجار یا دفورم شود، می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند درد، ناراحتی و محدودیت در حرکت شود. برخی دیگر از عوامل بروز انحراف در مچ پا عبارت‌اند از:
- عوامل ژنتیکی: اغلب این بیماری در اثر عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. ژنتیک و تاریخچه خانوادگی می‌تواند بر توانایی فرد در مقابل بروز دفورمیتی در مچ پا تأثیر بگذارد. این ممکن است شامل درد در مچ پا، درد در مفاصل پا، درد در ناحیه کوبیت و یا درد و ناراحتی در زمان قدم زدن و انجام فعالیت‌های روزمره باشد.
- استفاده از کفش‌های نامناسب: استفاده از کفش‌های تنگ، بی‌انعطاف و با پاشنه بلند می‌تواند فشار غیرطبیعی بر مچ پا ایجاد کند و به بروز دفورمیتی منجر شود. کفش‌هایی که به انگشتان پا فضای کافی نمی‌دهند یا فشار نامناسبی روی مچ پا ایجاد می‌کنند نیز می‌توانند عاملی در بروز این مشکلات باشند.
- طبیعت فیزیکی و ساختار مچ پا: برخی افراد به طور طبیعی ساختاری ضعیف‌تر یا حساس‌تر در مچ پا دارند که ممکن است باعث ایجاد دفورمیتی شود. این می‌تواند شامل محدودیت در حرکت مچ پا، مشکلات در تعامل با سطح‌های مختلف (مانند راه پله یا سطوح ناصاف)، و ناتوانی در استفاده از کفش‌های معمولی باشد.
- تروما و آسیب: آسیب‌ها و تروماهای مچ پا، مانند شکستگی‌ها، ضربه‌ها و فشارهای مکرر، می‌توانند منجر به بروز دفورمیتی در مچ پا شوند. همچنین دررفتگی مفصل، ضربه‌های ناگهانی یا مکرر نیز می‌تواند مفاصل را از هم تراز خود خارج کند که می‌تواند بسیار دردناک باشد. این مشکلات همگی منجر به بروز بدشکلی در مچ پا می‌شوند.
- عوامل عملکردی: راه‌رفتن و ایستادن در وضعیت نادرست، فعالیت‌های ورزشی نامناسب و نبود تعادل در قوای عضلانی می‌توانند عواملی باشند که به بروز این عارضه منجر شوند.
لازم به ذکر است که اهمیت تشخیص دقیق و تعیین علت این بیماری برای برنامه درمانی مناسب و جلوگیری از پیشرفت بیشتر آن بسیار مهم است. بنابراین، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی در صورت بروز علائم و نگرانی‌های مربوط به دفورمیتی مچ پا توصیه می‌شود.
در هر صورت، اگر شما نگران تغییر شکل مچ پای خود هستید و علائمی مشابه دفورمیتی دارید، بهتر است به یک پزشک متخصص ارتوپدی یا کلینیک فیزیوتراپی مراجعه کنید. آنها می‌توانند شما را معاینه کرده و درمان‌های مناسب را توصیه کنند.
راه های درمان دفورمیتی یا تغییر شکل مچ پا
درمان دفورمیتی مچ پا معمولاً بسته به شدت و نوع آن، علائم مربوطه و تأثیر آن بر کیفیت زندگی فرد، متنوع است. همچنین بدشکلی مچ پا و آرتریت روماتوئید در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد. آرتروز مچ پا معمولاً در نتیجه تروما رخ می‌دهد و با تغییر شکل در مچ پا و احساس درد در هنگام راه‌رفتن همراه است.
آرتریت روماتوئید یک بیماری التهابی مزمن است که به طور عمده مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری باعث التهاب، درد، و سفتی مفاصل می‌شود و می‌تواند منجر به تغییر شکل و دفورمیتی مفاصل، شامل مفاصل مچ پا شود. درمان این بیماری با استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضد روماتیسمی بیولوژیک، فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی، و در موارد شدیدتر، داروهای ضدالتهاب استروئیدی یا جراحی اتفاق می‌افتد.
شایان ذکر است که بیماری انحراف در مچ پا می‌تواند در کودکان، نوجوانان یا بزرگسالان ایجاد شود. همچنین ناهنجاری‌های پا و مچ پا می‌تواند تاثیر زیادی بر تحرک و فعالیت‌های روزانه شما داشته باشد. اگر این مشکلات مانند انگشت چکشی یا پای شارکو در مان نشوند، می‌تواند منجر به آسیب بیشتر به ساختار پای شما شود. در ادامه، چندین روش درمانی معمول برای دفورمیتی مچ پا را بررسی می‌کنیم.
تغییر رفتار و استفاده از کفش‌های مناسب
استفاده از کفش‌هایی که مناسب اندازه پا باشند، فضای کافی برای انگشتان پا را فراهم کنند و فشار نامناسب روی مچ پا را کاهش دهند، می‌تواند در بهبود شرایط دفورمیتی یا تغییر شکل مچ پا مؤثر باشد.
استفاده از کفش‌های ارتوپدیک
کفش‌های ارتوپدیک با طراحی خاصی که به شکل مچ پا و توانایی پشتیبانی از آن توجه می‌شود، می‌تواند در کنترل علائم و بهبود وضعیت دفورمیتی پا مفید باشد. کفش‌های ارتوپدیک دارای طراحی و ساختاری هستند که مچ پا و پا را پشتیبانی می‌کنند. این پشتیبانی می‌تواند در کاهش فشار نامناسب بر مچ پا و بهبود قدرت و پایداری آن کمک کند.
برخی از کفش‌های ارتوپدیک دارای قوس‌های مخصوصی هستند که به شکل مچ پا کمک می‌کنند. با استفاده از این کفش‌ها، می‌توان شکل و موقعیت صحیح مچ پا را بهبود بخشید. کفش‌های ارتوپدیک می‌توانند در کاهش درد، تنگی و سایر علائم مرتبط با دفورمیتی نیز مؤثر باشند.
با توجه به اینکه این کفش‌ها مناسب با مچ پا و پا طراحی شده‌اند، استفاده از آنها می‌تواند راحتی در قدم زدن و فعالیت‌های روزمره را برای بیماران افزایش دهد و کیفیت زندگی را بهبود ببخشد.
فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی
تمرینات و فیزیوتراپی برای تقویت عضلات مچ پا و بهبود تعادل عضلانی می‌توانند در کنترل دفورمیتی و کاهش علائم آن موثر باشند. یک فیزیوتراپیست می‌تواند برنامه درمانی مناسب برای شما تهیه کند. توجه داشته باشید که قبل از انجام هرگونه تمرین، مشاوره و راهنمایی یک فیزیوتراپیست حرفه‌ای بسیار مهم است.
برای مثال تمرینات استرچینگ مچ پا و عضلات اطراف آن می‌توانند انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات را افزایش دهند. بیمار می تواند پاهای خود را در حالت نشسته روی زمین قرار داده و مچ پاها را به سمت بالا و پایین حرکت دهد.
همچنین تمرینات تقویتی می‌توانند عضلات مچ پا و عضلات اطراف را تقویت کرده و پایداری مچ پا را بهبود ببخشند. برخی از تمرینات شامل انجام تمرینات روی منحنی کف پا با استفاده از توپ پلاستیکی، تمرینات با مقاومت باند و تمرینات روی پله‌ها است.
استفاده از اسپایک و کورست
استفاده از اسپایک یا کورست‌ها به منظور بهبود قرارگیری صحیح مچ پا و تغییر شکل آن می‌تواند در مواردی مفید باشد. این دستگاه‌ها عموماً به صورت سفارشی ساخته شده و توسط پزشک تجویز می‌شوند.
جراحی
در موارد شدید و غیرقابل تحملِ دفورمیتی در مچ پا، ممکن است جراحی لازم شود. این جراحی‌ها معمولاً به منظور تنظیم و تغییر شکل استخوان‌ها و مفاصل مچ پا و حذف توده‌های سفت و خشک انجام می شوند. برای موارد شدیدتر که نیاز به جراحی دارند، بازسازی بافت نرم و استخوان ممکن است ضروری است.
هدف از جراحی ترمیمی پا، بازگرداندن تراز مناسب به استخوان‌ها و مفاصل پا به منظور تسکین درد و دستیابی به بالاترین سطح عملکرد ممکن است. روش‌های خاص ممکن است شامل برش و تراز مجدد استخوان‌ها (استئوتومی)، ترمیم یا انتقال تاندون‌ها و سایر بافت‌های نرم، تغییر شکل انتهای استخوان و سطوح مفصلی، جوش‌دادن مفاصل (آرترودزیس)، یا تکنیک‌های دیگر باشد.
مطالعه بیشتر: دفورمیتی بوتونیر چیست؟
معافیت پزشکی دفورمیتی مفصل مچ پا
معافیت پزشکی به دلیل دفورمیتی مفصل مچ پا به معنای تشخیص و تأیید حالت ناتوانی یا عدم توانایی برای انجام وظایف یا فعالیت‌های روزمره است. در صورتی که فرد با دفورمیتی مفصل مچ پا دچار محدودیت قابل توجهی در حرکت و استفاده از مچ پا باشد و تأثیر مستقیم بر عملکرد وظایف کاری و روزمره او داشته باشد، ممکن است برای او معافیت پزشکی در نظر گرفته شود.
در صورتی که فرد تحت معاینات پزشکی قرار گیرد و دفورمیتی مفصل مچ پا به عنوان یک عارضه جدی تشخیص داده شود، پزشک معالج یا پزشک متخصص ممکن است نامه معافیت پزشکی را صادر کند. این نامه به معنای تأیید حالت ناتوانی یا توانایی محدود فرد در انجام وظایفی مانند حرکت، پیاده‌روی، ورزش یا کارهای روزمره است.
اهمیت معافیت پزشکی در این مورد این است که فرد با توجه به شرایط و ضوابط قانونی ممکن است از برخی وظایف یا مسئولیت‌های کاری معاف شود و حقوق و مزایایی از جمله مرخصی بیماری و تسهیلات خاص را دریافت کند. اغلب این نوع از معافیت برای سربازان صادر می‌شود.
مهم است توجه داشت که برای دریافت معافیت پزشکی به دلیل دفورمیتی مفصل مچ پا، نیاز به معاینه و تشخیص توسط یک پزشک متخصص دارید. پزشک معالج می‌تواند بر اساس تاریخچه پزشکی، اطلاعات تشخیصی و تجربه خود، تصمیم نهایی را درباره صدور معافیت پزشکی برای فرد اتخاذ کند.
سخن پایانی
در این مطلب در مورد دفورمیتی یا انحراف در مچ پا صحبت کردیم. این مشکل یک وضعیت ناهنجار است که ممکن است منجر به تغییرات در قوس مچ پا، تغییرات در مفاصل و بافت‌های اطراف و مشکلات در حرکت و عملکرد پا شود. این شرایط نیز به احتمال زیاد باعث درد، ضعف مفاصل، مشکل در راه‌رفتن و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره شود.
برای تشخیص و درمان این بیماری، مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی ، مشاوره و معاینه توسط یک پزشک متخصص بهترین کار است. پزشک ممکن است آزمایش، گرفتن عکس رادیولوژی و بررسی تاریخچه پزشکی شما را توصیه کند تا تشخیص دقیقی برای این بیماری انجام شود. سپس، بر اساس شدت و نوع دفورمیتی، پزشک معالج می‌تواند روش‌های درمانی متناسب را توصیه کند. این درمان ها شامل استفاده از کفش های مخصوص، تمرینات تقویتی، فیزیوتراپی، استفاده از کمربند‌ها و برانده‌های مچ پا، و در موارد شدیدتر، جراحی است.
