انحراف شست پا، یا هالوکس والگوس، شایع‌ترین دفورمیتی پا است؛ به این عارضه بونیون شست پا نیز گفته می‌شود. علت آن هم رشد یک برجستگی استخوانی اضافی به سمت بیرون، در انگشت شست پا است. فشار واردشده به پا در حین راه رفتن، ایستادن طولانی‌مدت و پوشیدن کفش‌های تنگ می‌تواند زمینه‌ساز انحراف شست پا به بیرون شود.
هالوکس والگوس، علاوه بر مسئله زیبایی می‌تواند بسیار دردناک باشد و بر کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارد. این عارضه در صورت عدم درمان، در مراحل پیشرفته می‌تواند راه رفتن را هم غیرممکن کند. برای درمان شست پای کج در منزل، ابتدا توصیه به پوشیدن کفش مناسب و استفاده از پدهای مخصوص و فاصله دهنده‌های انگشتان پا می‌شود. اگر این روش‌ها، باعث کاهش انحراف شست پا نشد، آن‌وقت برای درمان نیاز به جراحی است. روش‌های درمان بدون جراحی در مراحل اولیه بسیار مؤثرتر هستند، به همین دلیل مراجعه زودهنگام و آغاز سریع درمان بسیار مهم است. هالوکس والگوس، شیوع بالایی در جامعه دارد؛ این عارضه در زنان و در سنین سالمندی بیشتر دیده می‌شود. همچنین، بونیون انگشت شست پا در افرادی که کف پای صاف یا انگشت چکشی پا دارند، شیوع بالاتری دارد. در ادامه ابتدا دقیق‌تر توضیح می‌دهیم که انحراف شست پا چیست، و سپس با علائم و روش‌های درمان انحراف شست پا بیشتر آشنا می‌شویم.
بونیون یا بیماری هالوکس والگوس چیست؟
اگر عکس هالوکس والگوس را در اینترنت جستجو کنید، با عکس‌هایی از انگشتان دفرمه پا روبه‌رو خواهید شد. بونیون پا، برآمدگی استخوانی است که در قسمت خارجی انگشت شست پا ایجاد می‌شود. این دفورمیتی، در اثر سال‌ها فشار بر روی مفصل شست پا (مفصل متاتارسوفالانژیال یا MTP) به وجود می‌آید و به‌تدریج باعث انحراف شست پا به سمت بیرون می‌شود. در اصطلاح پزشکی، به این عارضه هالوکس والگوس می‌گویند. هالوکس والگوس باگذشت زمان می‌تواند باعث درد، تورم و ایجاد آرتریت در مفصل شست پا شود.
بونیون می‌تواند در یک یا هر دو پا ایجاد شود و همان‌طور که گفتیم این عارضه در زنان و در سنین بالا شایع‌تر است. به‌طورکلی، از هر سه نفر یک نفر از ابتلا به هالوکس والگوس رنج می‌برد.
علت کج شدن انگشت شست پا چیست؟
برای ابتلا به هالوکس والگوس، نمی‌توان یک دلیل مشخص آورد. درواقع می‌توان گفت تأثیر هم‌زمان چندین عامل مختلف در ایجاد این بیماری نقش دارد. ژنتیک یکی از عوامل مؤثر در ابتلا به آن است. برخی ژن‌ها، باعث انعطاف‌پذیری بیشتر رباط‌ها شده و به‌این‌ترتیب احتمال به وجود آمدن بونیون را بیشتر می‌کنند. به همین دلیل این عارضه تا حدی زمینه ارثی و خانوادگی دارد.
پوشیدن کفش نامناسب و تنگ، ایستادن طولانی‌مدت و فشاری که در حین راه رفتن به پا وارد می‌شود، در کسانی که زمینه ارثی بیماری را دارند، می‌تواند علت هالوکس والگوس و انحراف شست پا باشد. داشتن برخی از ریسک فاکتورها هم احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد؛ این عوامل عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی ناهنجاری‌های پا، مانند انحراف شست پا و صافی کف پا
- وارد شدن آسیب به پا
- بیماری‌های التهابی که باعث درگیری مفاصل پا می‌شوند، مانند آرتریت روماتوئید
علائم انحراف شست پا
بونیون یک کلمه یونانی به معنای شلغم است. بونیون شست پا، همان‌طوری که از اسم آن مشخص است، برآمدگی شلغم مانندی در سطح خارجی انگشت پا است که می‌تواند قرمز، متورم و دردناک باشد. در ادامه از علائم آن، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- ناتوانی در خم گردن انگشت شست پا، یا احساس درد و سوزش شدید هنگام تلاش برای خم کردن آن
- ناتوانی در پوشیدن کفش‌های معمولی
- ضخیم شدن پوست یا ایجاد میخچه در پا
- انگشت چکشی (سفت شدن و دردناک شدن تاندون‌های انگشت شست پا)
- بی‌حسی در انگشت شست پا
عوارض هالوکس والگوس
ابتلا به هالوکس والگوس، علاوه بر دردناک بودن این التهاب و عوارضی مانند ناتوانی در پوشیدن کفش‌های معمولی و … عوارض جانبی نیز به دنبال خواهد داشت. تحقیقات نشان می‌دهد ابتلا به این عارضه می‌تواند مشکلات زیر را هم به دنبال داشته باشد:
- ایجاد خارهای استخوانی
- بورسیت (التهاب کیسه‌های پر از مایعی که در اطراف مفاصل قرار دارند)
- چکشی شدن انگشتان
- آرتروز و التهاب مفاصل
روش‌های درمان هالوکس والگوس یا انحراف شست پا
احتمالاً این سؤال برای شما هم پیش‌آمده که انحراف شست پا چگونه درمان می‌شود؟ متأسفانه باید بگوییم که بونیون‌ها پس از تشکیل، دیگر از بین نمی‌روند و بنابراین درمان هالوکس والگوس، بر مدیریت و تسکین علائم تمرکز دارد. این درمان به دو بخش خانگی و پزشکی تقسیم می‌شود. برای درمان کجی شست پا در منزل می‌توانید روش‌های زیر را امتحان کنید:
- نوارها و پدهای مخصوص بونیون: پدهای بدون نسخه که برای درمان بونیون طراحی‌شده‌اند، می‌توانند التهاب را کاهش داده و شدت درد را کم کنند. همچنین می‌توان از نوارهای طبی، برای نگه‌داشتن پا در وضعیت صحیح استفاده کرد.
- تغییر کفش و استفاده از کفش مناسب: برای کم کردن فشار وارد به انگشتان پا، می‌توان از کفش‌هایی که پنجه پهن‌تری دارند، استفاده کرد. همچنین می‌توانید با کمک وسایل مخصوص، پنجه کفش‌های قبلی خود را پهن‌تر کنید.
- مسکن‌ها: استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، در کنار استفاده از کمپرس یخ، می‌تواند به کاهش درد و التهاب در محل ضایعه کمک کند.
اگر روش‌های بالا برای شما پاسخگو نبود، پزشک ارتوپد یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد خواهد داد یا به‌صورت ترکیبی، مجموعه‌ای از درمان‌ها را برای رسیدن به نتیجه مطلوب دنبال می‌کند:
- کفش‌های ارتوپدی: کفش‌های ارتوپدی مخصوص، می‌توانند به اصلاح وضعیت پا و کاهش میزان انحراف شست پا کمک کنند. بستن آتل در طول شب نیز می‌تواند به بهبودی و کاهش علائم در برخی افراد کمک کند.
- فیزیوتراپی: ماساژ، فیزیوتراپی و اولتراسوند درمانی، با کاهش چسبندگی‌های بافت نرم به کاهش درد و التهاب ناشی از بونیون کمک می‌کنند. درواقع تمرین‌هایی وجود دارند که می‌توانند به بهبود قدرت عضلانی اطراف بونیون کمک کنند و به‌این‌ترتیب، وضعیت طبیعی پا را بهبود ببخشند.
- تزریق موضعی داروهای استروئیدی: تزریق موضعی داروهای استروئیدی، می‌تواند به کاهش درد و التهاب در مفصل درگیر کمک کند. اما اگر تزریق استروئیدها به‌دفعات زیاد انجام شود یا به خود مفصل تزریق شود، ممکن است باعث ایجاد عوارضی شود. تزریق استروئیدها، اغلب در موارد شدید بیماری و در صورت عدم پاسخ مناسب به سایر درمان‌ها، برای به تعویق انداختن یا جلوگیری از جراحی انجام می‌شود.
- جراحی: جراحی در مواردی توصیه می‌شود که درمان‌های غیر جراحی به بهبود وضعیت بیمار کمکی نکنند و شدت ضایعه به حدی باشد که راه رفتن را برای بیمار سخت کند. به جراحی که برای درمان هالوکس والگوس انجام می‌شود، بونیونکتومی می‌گویند. در طی این جراحی، پزشک بونیون را برداشته و سپس انگشت‌ها را مجدداً با هم تراز می‌کند تا انحراف ایجادشده در اثر رشد بونیون اصلاح شود.
جمع‌بندی
در این مطلب به این پرسش پاسخ دادیم که هالوکس والگوس پا چیست و درمان‌های خانگی و پزشکی آن را بررسی کردیم. دیدیم که هالوکس والگوس یا انحراف شست پا، شکایت بسیار شایعی است که تا حد زیادی زمینه ارثی و خانوادگی دارد. انحراف شست پا، می‌تواند باعث درد و التهاب در مفصل MTP شست پا شده و در موارد پیشرفته، حتی راه رفتن را هم سخت کند. درمان این مسئله، به دو شیوه جراحی و غیر جراحی انجام می‌شود.
درمان هالوکس والگوس بدون جراحی، شامل اقداماتی مانند استفاده از پدها و نوارهای طبی مخصوص، استفاده از کفش‌های ارتوپدی، کمک گرفتن از داروهایی مانند NSAIDها برای کاهش درد و التهاب و درنهایت تزریق موضعی کورتیکواستروئیدها می‌شود. در صورت عدم پاسخ به درمان، باید جراحی انجام شود. توجه کنید عدم درمان، می‌تواند به عوارض جدی مانند آرتروز ختم شود.
