کمردرد در سنین بزرگسالی، یک درد رایج و متداول است. هرچند به ندرت در کودکان نیز این درد مشاهده می‌شود. عوامل مختلفی در ایجاد کمر درد دخیل هستند. علائمی مانند سبک زندگی اشتباه، وارد شدن فشار بیش از حد، تصادف، ضربه‌دیدن و… گاهی اوقات علاوه بر احساس درد در کمر، پا نیز دچار درد می‌شود. درد کمر و پا علت‌های مختلفی دارد. ممکن است این درد جزئی و موقتی باشد مانند رگ‌به‌رگ شدن یا کشیده شدن، یا ممکن است مداوم باشد و به‌صورت مکرر اتفاق بفتد که نشانه‌ای از بیماری زمینه‌ای است.
از بیماری زمینه‌ای درد همزمان کمر و پا، می‌توان به دیسک کمر، سیاتیک، آرتروز و فیبرومیالژیا اشاره کرد. در هر صورت بهتر است با احساس درد در کمر و پا آن را جدی گرفته و به پزشک ارتوپد مراجعه کنید. زیرا ممکن است بر اثر بی‌توجهی به آن، آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری به این نواحی و سایر اندام‌های بدن وارد شود.
در این مقاله علت درد کمر و پا را به‌صورت همزمان، بررسی و راه‌های جلوگیری و درمان آن را بیان می‌کنیم.
درد کمر و پا نشانه چیست؟
در صورتی که درد کمر و پا بسیار کم و موقت است، می‌توانید در خانه و با رعایت مسائل مراقبتی آن را درمان کنید. اما اگر درد شدید و به دفعات زیاد اتفاق می‌افتد، بهتر است فوری به پزشک مراجعه کنید. این درد به‌صورت همزمان می‌تواند نشانه‌ای از هرگونه آسیب یا بیماری زمینه‌ای باشد. در ادامه برخی از آن‌ها را ذکر می‌کنیم.
درد عصب سیاتیک کمر و پا
درد سیاتیک، زمانی اتفاق می‌افتد که به عصب سیاتیک فشار وارد شود. عصب سیاتیک از پائین کمر شروع شده و تا مچ پا امتداد دارد. بنابراین با فشار وارد شدن به این عصب، درد در کمر و پا منتشر می‌شود. علل درد سیاتیک می‌تواند آرتریت، شکستگی‌های استخوان کمر، فتق دیسک، تومور، عفونت، بیماری فورامن ستون فقرات، آسیب دیدگی عصب به دلیل تروما، نوروپاتی و اسپاسم عضلانی باشد. شایع‌ترین دلیل فشار به عصب سیاتیک، بیرون‌زدگی دیسک و فشار زیاد به ریشه عصب است. سیاتیک در اغلب اوقات با استراحت، استفاده از مسکن و حرکت‌های کششی درمان می‌شود. اما در شرایطی نیز ممکن است نیاز به فیزیوتراپی و دیگر درمان‌های تخصصی‌تر باشد.
آرتروز و درد کمر و پا
التهاب مفاصل یا آرتروز در قسمت‌های زیرین ستون فقرات رخ می‌دهد و ممکن است به پاها نیز سرایت کند. از علائم آرتروز می‌توان به کاهش تحرک، قرمزی در ناحیه‌ای از کمر یا پا، مفاصل ملتهب و متورم اشاره کرد. باتوجه به شدت بیماری فرد، این علائم ممکن است دوره‌ای و موقت یا همیشگی و با تشدید درد همراه باشند. در اغلب شرایط، آرتریت با تغییر سبک زندگی و همچنین مصرف دارو و فیزیوتراپی درمان می‌شود. اما گاهی نیز آرتروز شدید است و باید جراحی شود.
عفونت ستون فقرات
عفونت در ستون فقرات می‌تواند به عصب‌های نخاعی آسیب وارد کند و باعث ایجاد درد شدید کمر و پاها شود. این درد در کمر و پا احساس می‌شود. برای درمان عفونت از داروهای آنتی‌بیوتیک یا ضد قارچ استفاده می‌شود؛ اما در شرایطی نیز ممکن است به جراحی و برداشتن بافت عفونی نیاز باشد. لازم به ذکر است که گاهی اوقات عفونت ستون فقرات ناشی از سرایت عفونت سایر قسمت‌های بدن است.
اسپوندیلیت آنکیلوزان
هنگامی که مفاصل و مهره‌های ستون فقرات ملتهب میشوند، باعث کمردرد میشوند که به آن اسپوندیلیت انکیلوزان می‌گویند. این بیماری ممکن است به سایر اندام‌های بدن به‌ویژه پاها نیز سرایت کند. تاکنون درمان قطعی برای این عارضه کشف نشده است؛ اما پزشکان با استفاده از روش‌های درمانی فیزیوتراپی و داروها برای پیشگیری از پیشرفت عارضه تلاش می‌کنند. همچنین مانند سایر بیماری‌های مرتبط با کمر، تغییر در سبک زندگی در بهبود این بیماری نیز اثرگذار است. البته ناگفته نماند در شرایطی ممکن است پزشک ارتوپد جراحی را نیز توصیه کند.
فیبرومیالژیا
فیبرومالژیا عارضه‌ای است که در اثر آن عضلات کمر و پا سفت میشوند. این درد ممکن است دوره‌ای و موقت باشد یا اینکه به مرور به شدت آن افزوده شود. از طرفی این بیماری ممکن است با مشکلات حافظه و تمرکز فرد نیز همراه باشد. بیماری گوارشی و اختلال در خواب از دیگر عوارض این بیماری است. درمان این بیماری برای افراد مختلف متفاوت است. اما تغییر سبک زندگی در تمامی درمان‌های درد کمر و پا ثابت و تأثیرگذار است.
دیسک کمر
دیسک کمر، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کمر است که در پاها نیز منتشر می‌شود. دیسک‌های ستون فقرات در برابر فشار مقاوم هستند؛ اما اگر فشار بیش از حد و طولانی مدت به آن‌ها وارد شود، آسیب‌پذیر هستند. علاوه بر فشار و ضربه، بالارفتن سن و پیر شدن دیسک نیز ممکن است، باعث پارگی آن و فتق دیسک شود. زمانی که فتق دیسک اتفاق بیفتد، به آن بیرون‌زدگی دیسک نیز می‌گویند.
اعصاب نخاعی بسیار حساس بوده و حتی با فتق کوچک که مواد دیسک عصب را لمس کنند نیز درد زیادی حس می‌شود. این درد در کمر، گردن، بازوها و پاها حس می‌شود.
دریافت نوبت: کلینیک فوق تخصصی درد
تنگی کانال نخاع
تنگی کانال نخاع که اغلب در افراد بزرگسال و سالمند اتفاق می‌افتد، نوعی اختلال در اثر فشار عصبی است. زمانی که فضای نخاع باریک شود و به عصب‌های آن فشار وارد شود، تنگی کانال نخاع رخ داده است. این عارضه باعث ایجاد درد در کمر و پا می‌شود؛ البته در چنین حالتی کمردرد و درد پا بیشتر در زمان انجام فعالیت و ایستادن یا راه رفتن احساس می‌شود و با نشستن درد کمر و پا نیز کاهش می‌یابد.
اسپاسم عضلانی
گاهی اوقات یکی از عضله‌ها، به طور ناگهانی دچار سفت شدن غیرارادی می‌شود که به آن اسپاسم عضلانی می‌گویند. از آنجایی که عضله پیریفورمیس نیز این قاعده مستثنی نیست، ممکن است در هنگام اسپاسم بر عصب سیاتیک که در امتداد آن است اثر بگذارد. این اتفاق باعث ایجاد درد سیاتیک در کمر و پا خواهد شد. البته این عارضه جدی نیست و با رفع شدن اسپاسم درد نیز فروکش خواهد کرد. برای رفع اسپاسم می‌توان از داروهای شل‌کننده عضلانی استفاده کرد. هر چند در شرایطی نیازی به درمان نیست و به مرور اسپاسم از بین خواهد رفت.
احساس درد در کمر و پا چگونه است؟
کمر درد و پادرد، علائمی دارد که برای تشخیص درست و درمان صحیح باید به پزشک ارتوپد مراجعه کرد. در حالت کلی گاهی مواقع، درد موقت است و بعد از استراحت و به مرور زمان از بین می‌رود. اما در بعضی شرایط نیز ممکن است نه تنها درد از بین نرود که حتی به مرور افزایش یابد و به درد تیز و عذاب‌آور نیز تبدیل شود.
ممکن است درد در حالت نشستن، حس نشود و فقط با ایستادن و راه‌رفتن در کمر و پا درد ایجاد شود. در بعضی از شرایط نیز درد در یک بدن حس می‌شود و فقط یک پا درگیر است. سوزن سوزن شدن و گزگز کردن از دیگر نشانه‌های درد در کمر و پا است و می‌تواند سیاتیک یا آرتروز یا هر بیماری زمینه‌ای دیگری باشد. همچنین ضعف، بی‌حسی فوقانی ران، سفتی پشت ران و ساق پا، بی‌اختیاری در ادرار یا مدفوع از دیگر علائم درد مشترک کمر و پا است.
از طرفی اسپاسم عضلانی که دردی جدی نیست و برای درمان نیز شرایط ویژه‌ای نیاز ندارد، می‌تواند دلیل درد کمر و پا باشد و انجام فعالیت‌های روزمره و حتی راه‌رفتن و نشستن را نیز مشکل کند.
در اغلب شرایط، کمردرد خیلی احساس نمی‌شود و فقط در زمان فعالیت‌های سنگین رخ می‌دهد که با استراحت کردن نیز از بین می‌رود. اما همانطور که می‌دانید کمر و ستون فقرات یکی از اندام‌های حساس بدن هستند که بی‌توجهی به آن می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را ایجاد کند.
علت درد کمر و پا
درد کمر و پا علل مختلفی دارد؛ ولی در اغلب شرایط بر اثر عادات اشتباه و انجام کارهای سنگین رخ می‌دهد. از همین‌رو در اکثر مواقع با برطرف کردن علت درد کمر، به راحتی درمان شده و نیازی به دارو و جراحی نیست. در ادامه به برخی از علت‌های درد کمر و پا را ذکر می‌کنیم.
رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات
یکی از رایج‌ترین دلایل کمر درد و پا درد، پیچ‌خوردگی و همینطور کشیده‌شدن عضله و ماهیچه است. این عارضه ممکن است بر اثر بلند کردن اجسام سنگین، بلند کردن نادرست وسایل حتی اگر سبک باشند، کشیدن بیش از حد بدن و وارد شدن فشار به عضله و رگ، چرخیدن بیش از حد، پیچ خوردن ناگهانی و.. اتفاق بیفتد.
فتق با بیرون زدگی دیسک
همانطور که می‌دانید، ستون فقرات شامل مهره‌ها و دیسک‌های متعددی است. در واقع حرکت کمر و انعطاف‌پذیری آن بر اثر وجود دیسک‌ها در بین مهره‌ها است. در حالت کلی، دیسک‌ها خاصیت ارتجاعی دارند و در برابر فشار مقاوم هستند. اما در برابر فشار بیش از حد و طولانی مدت، آسیب‌پذیر هستند و ممکن است به پارگی دیسک بینجامد.
فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که لایه بیرونی دیسک پاره شده و مایع درونی آن بیرون بریزد. از جمله عواملی که به پارگی دیسک منجر می‌شود می‌توان به برداشتن وسایل سنگین، نشستن طولانی مدت، ضعف در عضلات کمر و… اشاره کرد. فتق دیسک گاهی اوقات با کمر درد در هنگام ایستادن طولانی مدت نمایان می‌شود. همچنین گزگز در پاها، احساس سردی در پا، بی‌حسی و… از دیگر نشانه‌های بیرون‌زدگی دیسک است.
انحطاط دیسک‌های کمر
دیسک‌های کمر باعث انعطاف‌پذیری آن شده و امکان خم‌شدن، چرخیدن و حرکت را به کمر می‌دهد. اما زمانی که دیسک‌ها بر اثر گذشت زمان و زیاد شدن سن دچار انحطاط شده و رو به زوال بروند، بدیهی است که انجام این حرکات برای کمر نیز با مشکل روبرو خواهد شد.
مشکلات ژنتیکی و مادرزادی ستون فقرات
در بعضی از شرایط، درد کمر و پا ریشه در کودکی دارد. این عارضه می‌تواند ژنتیکی و از بدو تولد باشد یا بر اثر بی‌توجهی به سلامت کمر و پا در سنین پائین رخ دهد. اسکولیز نمونه‌ای از این مشکلات است که اگر به‌موقع شناسایی و درمان شود، به‌طور کامل برطرف می‌شود. اما در صورت بی‌توجهی و نادیده گرفتن باعث آسیب بیشتری به نخاع می‌شود و درد بیشتری را به همراه دارد.
مطالعه بیشتر: علت درد کمر و لگن چیست و چگونه درمان می‌شود؟
پوکی استخوان
برای کمر درد و پا درد، نمی‌توان سن خاصی را تعیین کرد؛ اما معمولا این عارضه از سن 35 به بالا رخ می‌دهد. با بالا رفتن سن، قدرت و استحکام استخوان‌ها نیز کمتر می‌شود و آسیب‌پذیرتر هستند. پوکی استخوان یکی از مشکلاتی است که با افزایش سن اتفاق می‌دهد. به‌همین دلیل استخوان‌ها شکننده‌تر هستند و در برابر فشار مقاومت کمتر دارند.
تشخیص علت درد کمر و پا
گاهی اوقات، درد کمر و پشت پا همزمان اتفاق می‌افتد و باید برای تشخیص علت و راه درمان آن به متخصص دیسک کمر و ارتوپد مراجعه کرد. پزشک با بررسی سابقه بیمار و معاینه‌های فیزیکی برای تشخیص اقدام می‌کند. در ابتدا ارتوپد سوالاتی درباره علائم، فعالیت‌ها، اتفاقات اخیر و مسائلی مانند این می‌پرسد. سپس معایناتی را برای بررسی انعطاف‌پذیری کمر و پا و همچنین انحطاط دیسک‌ها انجام می‌دهد. حتی ممکن است نیاز به عکس‌برداری از کمر و پا نیز احساس شود. در چنین شرایطی، پزشک ارتوپد با تجویز عکس‌برداری و انواع دیگر تست‌ها، معاینات دقیق‌تری انجام می‌دهد. این معاینات عبارت‌اند از:
- سی‌تی اسکن؛
- اشعۀ ایکس؛
- MRI؛
- رادیولوژی؛
- پرتو ایکس؛
- سونوگرافی.
چه کسانی بیشتر در معرض دردهای کمر و پا هستند؟
از آنجایی که درد کمر و پا اغلب بر اثر فعالیت‌های سنگین و سبک زندگی اشتباه رخ می‌دهد؛ پس ممکن است برای هر فردی پیش آید. اما در حالت کلی افراد زیر بیشتر در معرض دچار شدن به این عارضه هستند:
- اضافه وزن دارند و ستون فقرات و پا، وزن زیادی را تحمل می‌کند.
- ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند و به کمر و پا فشار وارد می‌شود.
- به واسطه شغلی که دارند، ساعات متوالی را به صورت ایستاده هستند.
- روزانه ساعات زیادی را روی صندلی می‌نشینند.
- اجسام سنگین را بلند و جابه‌جا می‌کنند.
- سن آن‌ها بیشتر از 35 سال است.
- خانم‌های باردار.
جلوگیری از درد کمر و پا
همانطور که بارها اشاره کردیم، لایف استایل ارتباط مستقیمی با درد کمر و پا دارد. بنابراین می‌توان با اصلاح الگوی رفتاری و عادات روزمره، از به‌وجود آمدن این عارضه جلوگیری کرد. توجه به نکات زیر برای حفظ سلامت کمر و پا ضروری است:
- تقویت ماهیچه‌ها و عضله‌ها با ورزش کردن؛
- استفاده از صندلی‌هایی با ارتفاع، پشتی و نشیمن‌گاه مناسب؛
- ایستادن و نشستن صحیح، بدون قوز کردن و فشار به ستون فقرات؛
- استفاده از کفش و صندل‌هایی استاندارد و با پاشنه مناسب (کفش‌های بدون پاشنه نیز باعث کمر درد میشوند.)؛
- تناسب اندام و جلوگیری از چاقی و اضافه وزن؛
- تشک مناسب برای خواب؛
- بلندکردن اجسام سنگین با روشی اصولی.
مطالعه بیشتر: کلینیک تخصصی پا و مچ پا
درمان درد کمر و پا
درمان به‌موقع و صحیح هر بیماری، می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند و باعث از بین رفتن آن شود. کمر و پا درد نیز از این قاعده مستثنی نیستند و اگر به موقع برای درمان آن‌ها اقدام شود، حتی در خانه نیز درمان میشوند. در ادامه به بیان راهکارهایی برای درمان خانگی درد کمر و پا می‌پردازیم.
انجام حرکات کششی
تمرینات کششی یک راه عالی برای از بین بردن کمردرد و پا درد است. اما توجه داشته باشید این حرکات را صحیح و اصولی انجام دهید. در غیراینصورت، فشار بیشتری را به پا و کمر وارد خواهد کرد.
ماساژ دادن
ماساژ، راهکاری برای افزایش گردش خون در کمر و پاها است. همچنین استفاده از لوسیون یا روغن، ماساژ را راحت‌تر می‌کند.
استراحت کردن
انجام ندادن فعالیت‌های سنگین و استراحت کردن، یکی از درمان‌های راحت و ضروری برای درمان کمر درد و پا درد است. به‌ویژه راه رفتن و ایستادن طولانی، باعث تشدید درد کمر و پاشنه پا می‌شود.
استفاده از داروهای مسکن
برخی از داروهای ضد درد که به تجویز پزشک نیاز ندارند، به‌خوبی درد را کاهش می‌دهد. داروهایی مانند استامینوفن، ایبوپرفن، ناپروکسن و… درد را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهند. اگر در صورت استفاده از این مسکن‌ها، باز هم درد ادامه داشت، بهتر است به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.
کاهش وزن
کمر درد و پا درد گاهی اوقات بر اثر اضافه‌وزن و چاقی به‌وجود می‌آید. بهترین درمان در چنین حالتی کاهش وزن و کم کردن فشار به ستون فقرات و پاها است.
ورزش کردن
انجام برخی از فعالیت‌های ورزشی، باعث کاهش و از بین رفتن درد کمر و پا میشوند. ورزش‌هایی از قبیل: پیاده‌روی، شنا، یوگا.
برای درد کمر و پا به چه دکتری مراجعه کنیم؟
کمردرد و پا دردی که بر اثر انجام فعالیت‌های شدید و سنگین باشد، با استراحت کردن بهبود می‌یابد. اما اگر با وجود کاهش میزان فعالیت و درمان‌های خانگی، باز هم بهبودی حاصل نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. بی‌توجهی به کمر درد می‌تواند باعث آسیب‌های جدی و خطرناکی در آینده شود.
برای درمان کمر درد و پا درد، باید به پزشک ارتوپد مراجعه کنید. متخصص ارتوپد وضعیت کمر و پاهای شما را بررسی کرده و با معاینات فیزیکی و آزمایشات لازم، علت درد را به خوبی تشخیص می‌دهد و سپس برای راه درمان نتیجه‌گیری می‌کند. باتوجه به علت درد و شرایط کمر و پا ممکن است، متخصص ارتوپد شما را به سایر متخصصان در زمینه کمر و پا ارجاع دهد.
جمع بندی
در این مقاله از نیاوران کلینیک، درباره درد کمر و پا و علت‌های آن صحبت کردیم. همچنین راه‌های پیشگیری و درمان را نیز بررسی کردیم. همانطور که می‌دانید، آسیب‌های نخاعی یکی از خطرناک‌ترین و مهم‌ترین عارضه‌هایی است که باید به آن توجه ویژه داشت. امیدواریم خواندن این مقاله برای شما مفید بوده باشد.
