مفاصل، قسمت‌های مهمی از بدن هستند که به حرکت اندام کمک می‌کنند؛ اما گاهی به دلایل مختلف دچار درد و ناراحتی می‌شوند. درد مفاصل عوارض و علائم زیادی به دنبال دارد و ممکن است، باعث ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره شود. افزایش سن، وزن زیاد، آسیب مفصلی، استفاده بیش از حد و بیماری‌های زمینه‌ای همگی می‌توانند علت درد مفاصل و استخوانها باشند. در این مقاله از سایت کلینیک نیاوران اطلاعات جامعی در مورد این بیماری ارائه می‌دهیم.
درد مفصل چیست؟
ابتدا بهتر است بدانیم مفصل دقیقاً چیست؟ مفصل نقطه تماس استخوانها با یکدیگر است که باعث حفظ یکپارچگی سیستم اسکلتی بدن می‌شود. مفاصل از دو استخوان تشکیل می‌شود و سر این استخوانها توسط غضروف پوشانده می‌شود. سپس همه این اجزا، توسط نوعی بافت پیوندی به نام پرده سینوویال احاطه می‌شود. این بافت، مایع سینوویال را به داخل حفره مفصلی ترشح می‌کند. همچنین بافت‌های نرم دیگری مثل رباط‌ها، زردپی‌ها و تاندون‌ها به استحکام و پایداری مفصل کمک می‌کنند.
مفاصل به دلایل مختلفی مثل کهولت سن، بیماری‌های زمینه‌ای، آسیب، فشار زیاد و استفاده بیش‌ازحد، ممکن است دچار درد و ناراحتی شوند. این عارضه بین همه افراد شایع است و معمولاً در مفصل زانو، شانه، لگن، ستون فقرات و آرنج احساس می‌شود. این مشکل می‌تواند بر عملکرد بیمار تأثیرگذار باشد و فرد به علت خستگی و درد مفاصل، توانایی انجام کارهای روزمره را از دست بدهد.
در نتیجه کیفیت زندگی بیمار کاهش می‌یابد و ممکن است، نیاز به مراقبت و نگهداری داشته باشد. درد مفاصل معمولاً صبح‌ها پس از خواب یا پس از استراحت طولانی‌مدت با شدت بیشتری احساس می‌شود؛ اما به مرور زمان با حرکت و فعالیت بهتر می‌شود. همچنین ممکن است پس از فعالیت زیاد و استفاده بیش از حد نیز درد آن بدتر شود.
انواع درد مفاصل
این بیماری، براساس موارد مختلف انواع متفاوتی دارد. برای مثال ممکن است گردشی یا ثابت باشد. درد گردشی مفاصل هر بار در یکی از مفصل‌های بدن احساس می‌شود؛ اما درد ثابت، تنها در یک مفصل احساس می‌شود. این عارضه براساس طول مدت بیماری ممکن است، مقطعی یا ثابت باشد.
درد مقطعی در یک دوره زمانی خاص که می‌تواند کوتاه یا بلند مدت باشد، شعله‌ور می‌شود و پس از آن، خودبه‌خود قطع می‌شود. ولی درد ثابت، همانطور که از نام آن مشخص است به صورت ممتد احساس می‌شود و هیچگاه قطع نمی‌شود. شما باید با استفاده از روش‌های مختلف، تنها آن را کنترل کنید.
علائم همراه با درد مفاصل
علائم درد مفاصل برای هر بیمار از خفیف تا شدید متفاوت است و به طور کلی شامل موارد زیر است:
- تورم و التهاب مفصل؛
- سفتی و خشکی مفصل؛
- کریپتوس مفاصل یا صدای تق‌تق؛
- کاهش دامنه حرکتی؛
- مشکل در خم یا صاف کردن مفصل؛
- ناتوانی در حرکت؛
- قرمز، داغ و ملتهب شدن مفصل؛
- حساسیت مفاصل؛
- ضعف و ناپایداری مفصل؛
- خستگی و بی‌حسی مفصل.
علت درد مفاصل چیست؟
معمولاً درد مفاصل نتیجه آسیب، عفونت، بیماری یا التهاب است و بسیاری از شرایط و عوامل می‌توانند باعث ایجاد آن شوند. در ادامه با رایج‌ترین علل آن آشنا می‌شویم.
آرتروز
آرتروز یا استئوآرتریت، یکی از انواع رایج آرتریت است که بیشتر به علت افزایش سن و در سالمندان رخ می‌دهد. این بیماری در نتیجه تخریب غضروف بین استخوانها ایجاد و باعث می‌شود استخوانها در مفصل به یکدیگر ساییده شوند. ساییده شدن استخوانها، باعث احساس درد شدید، سفتی و خشکی مفاصل می‌شود.
روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، یک بیماری مزمن است که باعث تورم و درد در مفصل می‌شود. این بیماری نوعی بیماری خودایمنی است که بدن به اشتباه غضروف و استخوان‌های مفاصل را تخریب می‌کند، در نتیجه درد شدیدی در آن‌ها احساس می‌شود. می‌توان روماتیسم مفصلی را از طریق سرکوب سیستم ایمنی بدن تا حدودی کنترل کرد.
نقرس
نقرس، یک وضعیت دردناک است که به دلیل متبلور‌شدن کریستال‌های اسید اوریک در بدن رخ می‌دهد. این کریستال‌ها معمولاً در مفصل شست یا مچ پا جمع شده و باعث درد، التهاب و تورم شدید می‌شوند.
بورسیت
بورس‌ها، کیسه‌های کوچکی حاوی مایع هستند که در اطراف مفاصل قرار می‌گیرند. این کیسه‌ها باعث کاهش اصطکاک در مفصل می‌شوند؛ اما گاهی به دلیل فعالیت زیاد و استفاده بیش از حد، دچار التهاب و تورم می‌شوند. به التهاب و تورم بورس‌ها اصطلاحاً بورسیت میگویند و معمولاً در لگن، زانو، آرنج یا شانه دیده می‌شود.
عفونت ویروسی
برخی از عفونت‌ها، ممکن است منجر به درد مفاصل شوند. برای مثال، ویروس هپاتیت می‌تواند عوارضی ایجاد کند که باعث ابتلا به بیماری‌های روماتیسمی و درد در مفصل‌ها شود. به صورت کلی عفونت‌های ویروسی، بثورات پوستی یا تب ممکن است حرکت مفصل را دردناک کند.
آسیب
گاهی در حوادثی مثل تصادفات رانندگی یا ورزش‌هایی مثل فوتبال به مفاصل آسیب وارد می‌شود. این آسیب‌ها معمولاً علت درد مفاصل در جوانان هستند و شامل شکستگی، رگ‌به‌رگ شدن یا کشیدگی است. یکی از آسیب‌های بسیار رایج، پارگی رباط صلیبی قدامی یا ACL است و افرادی که ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال یا فوتبال انجام می‌دهند، بیشتر در معرض این آسیب هستند.
تاندونیت
تاندون‌ها نوارهای انعطاف‌پذیری هستند که استخوان و ماهیچه را به هم متصل می‌کنند. گاهی به دلایل مختلف مثل فشار شدید یا فعالیت زیاد، این بافت دچار التهاب می‌شود که به آن تاندونیت میگویند و معمولاً در آرنج، پاشنه پا یا شانه دیده می‌شود.
بیماری‌های زمینه‌ای
برخی از بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند باعث بروز این عارضه شوند. برای مثال، لوپوس یک بیماری خودایمنی مزمن است که یکی از علائم رایج آن درد ماهیچه‌ها و مفاصل است. در واقع، زمانی که در مفاصل درد ایجاد شد، این علامت برای بیش از نیمی از افرادی است که به لوپوس مبتلا می‌شوند.
استرس و فشار عصبی
رابطه اعصاب و درد مفاصل، برای بسیاری از پزشکان اثبات شده و آن‌ها معتقدند استرس، مشکلات اعصاب و فشار عصبی می‌تواند باعث احساس درد مفاصل شوند.
عوامل ایجاد کننده درد مفاصل چیست؟
برخی عوامل احتمال ایجاد درد مفاصل را افزایش می‌دهند، برخی از آن‌ها عبارتند از:
- افرادی که از نظر جسمانی ضعیف یا مسن و پیر هستند.
- افرادی که سابقه آسیب مفصلی دارند.
- افرادی که به دلیل شغل یا ورزش حرفه‌ای از مفاصل خود زیاد استفاده می‌کنند.
- افراد مبتلا به انواع آرتریت و سایر بیماری‌های زمینه‌ای؛
- افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب یا استرس؛
- افراد چاق یا دارای اضافه وزن؛
تشخیص علت درد مفاصل
در اولین ویزیت، ابتدا پزشک در مورد شدت و مدت شروع علائم و سابقه پزشکی شما سؤالاتی می‌پرسد. همچنین ممکن است راجع به اینکه درد چگونه و به چه علتی آغاز شده یا اینکه آیا سابقه خانوادگی بیماری مفصلی دارید یا خیر نیز سؤالاتی بپرسد. سپس، پزشک متخصص، ارزیابی فیزیکی انجام می‌دهد و به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی، مفاصل و دامنه حرکتی شما را بررسی می‌کند.
پس از این مراحل، پزشک برای تشخیص دقیق ممکن است، آزمایش خون تجویز م‌کند؛ این آزمایش به بررسی احتمال ابتلا به اختلالات خودایمنی کمک می‌کند. همچنین آزمایش سرعت رسوب نیز برای اندازه‌گیری سطح التهاب تجویز می‌شود. در برخی موارد، ممکن است پزشک مجبور شود مایع انباشته‌شده در ناحیه مفصل را بیرون بکشد و آن را آزمایش کند.
تکنیک‌های تصویربرداری مانند رادیولوژی، ام‌آرآی، سونوگرافی و سی‌تی اسکن نیز می‌توانند به تشخیص علت درد مفاصل بدن کمک کنند. رادیولوژی از بافت‌های سخت مانند استخوان تصویربرداری می‌کند و مواردی مثل زوال مفصل، خار استخوان و … را نشان می‌دهد.
روش های درمان انواع درد مفاصل
اگرچه برای برخی دلایل درد مفاصل درمان قطعی وجود ندارد؛ اما می‌توان با روش‌های مختلف درد را مدیریت کرد. درمان درد مفاصل با توجه به علت بروز درد، مشخص می‌شود و طیف وسیعی از روش‌های درمان از روش‌های غیرتهاجمی تا جراحی وجود دارد. گاهی اوقات ممکن است با مصرف داروهای بدون نسخه یا با انجام تمرینات ساده روزانه، بیمار تسکین یابد؛ اما در برخی موارد، تنها جراحی می‌تواند به بهبود اوضاع بیمار کمک کند. برخی روش‌های درمان عبارتند از:
روش RICE
استفاده از روش RICE برای کاهش درد در منزل مفید است. این روش شامل استراحت‌دادن به مفصل آسیب‌دیده، قرار‌دادن کمپرس یخ، پیچیدن ناحیه با بانداژ و بالا‌بردن آن برای کاهش تورم است.
کمپرس گرم یا سرد
استفاده از پد گرم کننده یا یخ روی ناحیه آسیب دیده، می‌تواند به کاهش التهاب و تورم کمک کند. معمولا! به افراد مبتلا به درد مفاصل، توصیه می‌شود چند بار در روز، هر بار حدود 15 الی 20 بار از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید.
ورزش
ورزش می‌تواند به بازگشت قدرت و عملکرد کمک کند و پیاده‌روی، شنا یا سایر ورزش‌های هوازی سبک، بهترین انتخاب هستند. کسانی که در تمرینات شدید و ورزش‌های حرفه‌ای شرکت می‌کنند، ممکن است مجبور شوند برای مدتی آن را کنار بگذارند یا یک ورزش سبک‌تر مثل تمرینات کششی ملایم را جایگزین کنند. قبل از شروع یا ادامه هر برنامه ورزشی با پزشک مشورت کنید.
دارو درمانی
گروه متنوعی از داروها، برای درمان و کنترل درد مفاصل استفاده می‌شود. یکی از گروه‌های رایج داروهای مسکن مثل استامینوفن، ایبوپروفن و … است که به کاهش درد کمک می‌کند. این داروها در دوزهای پایین بدون نسخه و در دوزهای بالاتر با نسخه در دسترس است. اگر این عارضه به دلیل عفونت باشد، پزشک، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد ویروسی را برای کاهش و مدیریت علائم تجویز می‌کند.
اگر علت درد، یکی از انواع آرتریت باشد، معمولاً داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، کورتیکواستروئیدها یا داروهای ضدروماتیسمی(DMARDs) تجویز می‌شوند. لطفاً توجه داشته باشید که هنگام مصرف هر دارویی، حتماً دستورالعمل‌ها را به دقت دنبال کنید و در صورت داشتن عوارض جانبی، به پزشک خود اطلاع دهید.
کاهش وزن
اگر در مفاصلی که وزن بدن را تحمل می‌کنند، مثل مفصل زانو یا لگن احساس درد می‌کنید، ممکن است نیاز باشد وزن خود را کاهش دهید تا فشار اعمال‌شده روی مفصل کاهش یابد.
درمان موضعی
درمان‌های موضعی، مانند پمادها یا ژل‌هایی که روی پوست مفصل دردناک اعمال می‌شوند، به کاهش درد کمک می‌کنند. برخی از این موارد ممکن است بدون نسخه در دسترس باشند.
وسایل حمایتی
وسایل حمایتی مانند بریس، عصا یا دستگاه ارتز در کفش، از مفصل حمایت می‌کنند و باعث بهبود حرکت می‌شوند.
فیزیوتراپی
یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان این بیماری، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپیست با توجه به شرایط شما و شدت بیماری یک برنامه درمانی طرح‌ریزی می‌کند و سپس در انجام تمرینات درمانی به شما کمک می‌کند. به تدریج شما می‌توانید حرکات را به تنهایی انجام دهید و در نتیجه دامنه حرکتی و قدرت مفصل بازیابی می‌شود. همچنین فیزیوتراپیست با استفاده از روش‌های مختلف مثل لیزر پرتوان، شاک ویو تراپی، مگنت تراپی، الکتروتراپی و …. به کاهش درد مفاصل کمک شایانی می‌کند.
تزریق داخل مفصلی
تزریق داخل مفصلی شامل تزریق داروهایی مثل استروئید به داخل مفصل است. استروئید باعث بهبودی سریع می‌شود؛ اما مدت اثر‌گذاری آن محدود است. پس از آن می‌توانید مجدداً تزریق انجام دهید؛ اما باید مراقب اثرات جانبی آن باشید.
جراحی
اگر این بیماری طولانی مدت باشد و با دارودرمانی، فیزیوتراپی و ورزش کاهش نیابد، جراحی تنها گزینه موجود است. روش‌های مختلفی برای انجام جراحی وجود دارد که عبارتند از:
- آرتروسکوپی: در روش آرتروسکوپی، جراح دو یا سه برش کوچک روی پوست اطراف مفصل ایجاد کرده و از طریق آن‌ها ابزارهای جراحی را به داخل حفره مفصلی هدایت می‌کند. ابزارهای مورد استفاده در آرتروسکوپی نازک و انعطاف‌پذیر هستند و برای ترمیم غضروف یا برداشتن تراشه‌های استخوان در داخل یا نزدیک مفصل، به‌کار برده می‌شوند.
- تعویض مفصل: جراحی تعویض مفصل زمانی که سایر درمان‌ها شکست بخورند، برای مفاصل ران، زانو و شانه توصیه می‌شود. طی این روش، جراح بخش‌هایی از استخوان بیمار را برمی‌دارد و مفصل مصنوعی فلزی یا پلاستیکی را جایگزین آن می‌کند. این روش نتایج بسیار خوبی داشته و درد اکثر بیماران پس از این جراحی برای مدت طولانی تسکین می‌یابد.
چه زمانی برای درد مفاصل باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر درد در انجام فعالیت‌های معمولی و روزمره شما اختلال ایجاد می‌کند و با درمان‌های خانگی کنترل نمی‌شود، بهتر است هر چه سریع‌تر به دکتر ارتوپد مراجعه کنید. تشخیص سریع علت درد و شروع درمان مناسب برای تسکین درد و حفظ سلامت و عملکرد مفاصل بسیار مهم است. همچنین اگر علائم زیر را تجربه کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- درد همراه با تب؛
- کاهش وزن بدون دلیل؛
- عدم توانایی در راه‌رفتن.
جمع‌بندی
درد مفاصل، اغلب در نتیجه آسیب‌هایی مثل شکستگی، ساییدگی و پارگی ایجاد می‌شود. همچنین می‌تواند از عوارض ابتلا به آرتروز یا روماتیسم مفصلی نیز باشد. اگر درد مفاصل شدید و غیرقابل تحملی دارید، به خصوص اگر بعد از چند روز بهبود نیافت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام می‌تواند به درمان موثر علت اصلی ناراحتی شما کمک کند. اگر با این مشکل روبه‌رو هستید یا سؤالاتی در این باره دارید، می‌توانید در بخش نظرات آن را بپرسید تا کارشناسان ما در کلینیک نیاوران، آن را پاسخ دهند.
