اگر با شکایت‌های مکرر کودک یا نوجوانتان در مورد درد پاشنه پا مواجه شدید، توصیه می‌کنیم حتما آن را جدی بگیرید. شاید فرزند شما به بیماری سیور مبتلا شده باشد. برخی از نوجوانان که در مرحله رشد هستند، به‌ویژه کسانی که نسبت به سایر همسن و سالان خود فعالیت بدنی بیشتری دارند، ممکن است دردی مکرر و مداوم را در ناحیه پاشنه پای خود احساس کنند که برایشان غیرقابل تحمل است. این بیماری آپوفیزیت کالکانه نام دارد و ممکن است به دلیل التهاب استخوان پاشنه پا ایجاد شود. برای آنکه اطلاعات بیشتری در این زمینه بدست آورید، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را از دست ندهید؛ زیرا برایتان از علائم، علل، نحوه تشخیص و روش‌های درمان بیماری سیور خواهیم گفت.
بیماری سیور (آپوفیزیت کالکانه) چیست؟
همانطور که در ابتدای مطلب عنوان کردیم، به دلیل التهابی که در قسمت استخوان پاشنه پا ایجاد می‌شود، فرد که اغلب کودکان و نوجوانان در حال رشد هستند، به بیماری سیور یا آپوفیزیت کالکانه مبتلا می‌شود. بیمار در این قسمت دردهای مداوم و آزاردهنده‌ای را تجربه می‌کند و زندگی عادی را تا حدودی برای وی مختل می‌سازد. جالب است بدانید که سیور تا حدودی به بیماری ازگود اشلاتر که در ناحیه زانو رخ می‌دهد، شباهت دارد؛ از این رو در صورتی که به یک پزشک متخصص و ماهر مراجعه نکنید، با تشخیص اشتباه مواجه شده و روند درمان به درستی انجام نخواهد شد.
دلیل نامگذاری این بیماری به آپوفیز استخوان پاشنه پا یا سیور، به جمیز وارن سیور پزشک آمریکایی بازمی‌گردد که برای نخستین بار در سال 1912 میلادی در مورد آن صحبت کرد. این بیماری در کودکانی که فعالیت فیزیکی بیشتری نسبت به سایرین دارند، بیشتر رخ می‌دهد؛ کودکان مبتلا به سیور معمولا دچار دردهای موقت و کوتاه‌مدت می‌شوند و این در حالی است که در صورت طولانی شدن آن، آسیبی به کودک وارد نخواهد شد. ابتدا این بیماری در کودکان با سن تقریبی بین 7 تا 8 سال بروز می‌کند و تا سنین 12 تا 14 سالگی صفحه رشد کامل شده و به استخوان پاشنه می‌چسبد و این احتمالا به دلیل فشارهایی است که آن‌ها در این سنین به دلیل انجام فعالیت‌های بیشتر نسبت به سال‌های قبل زندگی، به پاهای خود وارد می‌کنند.
خوشبختانه در بیشتر تحقیقاتی که انجام شده است، پزشکان و متخصصان به این نتیجه رسیده‌اند که با گذشت سن، نوجوانان پس از 15 سالگی، دیگر شاهد این بیماری نخواهند بود و احتمال ابتلای آن‌ها بعد از این سن، بسیار کم و حتی صفر است؛ زیرا در این سن صفحه رشد پاشنه پا به طور کامل سخت نشده است و استخوان فرد به صورت کامل رشد کرده است.
صفحه رشد که به آن صفحه اپی فیزیال (Epiphyseal plate) نیز گفته می‌شود، در واقع ناحیه‌ای است در قسمت انتهایی استخوان‌های بلند کودکان که وظیفه آن رشد استخوان است. با کمک این صفحه، استخوان‌ها بلند شده و رشد می‌کنند و هر استخوان بلند در بدن کودکان نیز دارای حد اقل دو صفحه رشد است که در دو قسمت انتهایی استخوان قرار گرفته است.
دریافت نوبت از: کلینیک فوق تخصصی درد
علل بیماری سیور
همانطور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم، زمانی که به صفحه رشد پاشنه پا بیش از حد استاندارد و معمول فشار وارد شود، فرد در معرض ابتلا به سیور قرار می‌گیرد. زمانی که کودک در حال رشد است، امکان رشد و بزرگ‌شدن استخوان پاشنه نسبت به سایر قسمت‌های پا مانند ماهیچه‌ها و تاندون‌ها، بیشتر و سریع‌تر است؛ همین مسئله باعث می‌شود که عضلات و ماهیچه‌هایی که در قسمت پشت ساق قرار دارند در مقایسه با استخوان درشت نی کوتاه‌تر شوند و عضلات پشت پا و تاندونیت آشیل که به کالکانه یا آپوفیز استخوان پاشنه متصل است، کشش و فشار زیادی را تحمل کند.
زمانی که این اتفاق رخ دهد، شاهد انعطاف غیرعادی در قسمت پاشنه پا خواهیم بود که باعث می‌شود فشار اضافی و زیادی روی صفحه رشد وارد شود. حال تصور کنید که کودک یا نوجوان فعالیت بدنی زیادی داشته باشد، در این صورت ماهیچه‌ها و تاندون‌هایی که سفت شده‌اند، به دلیل فشار زیادی که به خاطر همین فعالیت‌های بدنی زیاد و حتی ورزش تحمل می‌کنند، باعث آسیب رساندن به صفحه رشد می‌شوند و در نهایت درد و تورم پدید می‌آید. در این زمان است که فرد، درد ناشی از آپوفیزیت کالکانه را احساس می‌کند.
موارد زیر احتمال ابتلا به بیماری سیور را افزایش می‌دهد:
- دویدن بیش از حد
- پریدن
- ایستادن در مدت زمان طولانی
- انجام فعالیت‌های ورزشی مانند فوتبال، بسکتبال، ژیمناستیک، تنیس، بیسبال
- استفاده از کفش‌های نامناسب (معمولا کفش‌های نو که تنگ هستند یا مناسب با آناتومی پا نیستند)
- فعالیت در سطوح سفت
- افراد مبتلا به کف پای صاف
- افراد مبتلا به قوس کف پا
- افراد مبتلا به بیماری پرونیشن پا (زمانی که پا هنگام برخورد به زمین هنگام راه رفتن، بیش از حد به سمت داخل می‌چرخد)
- کوتاهی پا (زمانی که یک پا از دیگری کوتاه‌تر باشد)
- چاقی و اضافه وزن
پزشکان در گذشته معتقد بودند که بیماری سیور بیشتر در پسران بروز می‌کند تا دختران! اما با توجه به تحقیقات گسترده‌ای که در این زمینه انجام شد، این تصور اشتباه قلمداد شد و متوجه شدند که اگر دختران نیز همانند پسران در فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی حضور داشته باشند، به همان نسبت احتمال ابتلا به این بیماری در آن‌ها وجود خواهد داشت.
علائم بیماری سیور
هر بیماری با علائم و نشانه‌های خاصی بروز می‌کند. در مورد بیماری سیور، معمولا اصلی‌ترین و شایع‌ترین نشانه ابتلا، احساس درد در یکی از پاشنه‌ها و حتی در برخی موارد در هر دو پاشنه پا است. بیماران ممکن است درد را در دو قسمت پاشنه، پشت پاشنه و حتی در برخی موارد درد را در قسمت کف پاهای خود نیز احساس کنند. اما به صورت کلی اگر فرزند شما نشانه‌ها و علائم زیر را داشت، به احتمال زیاد به بیماری آپوفیزیت کالکانه مبتلا شده است و بهترین اقدام این است که برای درمان آن به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- مشاهده تورم و قرمزی در قسمت پاشنه پا
- لنگ زدن کودک هنگام راه رفتن
- راه رفتن کودک روی پنجه پا به دلیل احساس درد در پاشنه
- بیشتر شدن درد و علائم بیماری با انجام فعالیت‌های ورزشی و بهبود یا کمتر شدن آن با توقف فعالیت‌های بدنی و استراحت
- خشکی پا در زمان راه رفتن
- احساس درد در دو سمت پاشنه پا در هنگام فشار دادن پاشنه
مطالعه بیشتر: اسکن کف پا
نحوه تشخیص بیماری سیور
زمانی که هرکدام از علائم بیماری را در کودک یا نوجوان خود مشاهده کردید، اولین و مهمترین اقدام مراجعه به پزشک متخصص یا کلینیک درمانی معتبر و مجهز است. پزشک برای تشخیص بیماری سیور ابتدا به بررسی شرایط بیمار می‌پردازد. او از کودک سوالاتی را خواهد پرسید که در تشخیص بیماری کمک کننده هستند.
- پزشک از بیمار در مورد میزان فعالیت‌های فیزیکی که انجام می‌دهد سوال می‌پرسد؛ ضمن اینکه از او در مورد اینکه آیا فعالیت ورزشی انجام می‌دهد یا خیر نیز سوالاتی مطرح می‌کند.
- سپس با معاینه فیزیکی به بررسی علائم و شواهد بیماری می‌پردازد. در این مرحله، پزشک پاشنه‌های پای کودک را معاینه می‌کند و برای درک بهتر وضعیت بیماری، تست فشردن پشت پاشنه پا و فشردن هر دو طرف پاشنه را نیز انجام می‌دهد. با این اقدام پزشک متوجه می‌شود چه مسئله‌ای باعث ایجاد درد در قسمت پاشنه پا شده است.
- در این مرحله ممکن است پزشک متخصص از کودک شما درخواست کند تا روی پنجه‌های خود بایستد تا متوجه شود او هنگام ایستادن در این حالت، دردی را احساس می‌کند یا خیر؟
با توجه به پاسخ‌های بیمار و علائمی که هنگام معاینه وی مشاهده می‌شود، پزشک متخصص متوجه بیماری سیور شده و برای درمان اقدامات لازم را انجام خواهد داد. ممکن است برخی از پزشکان از شما بخواهند که آزمایش اشعه ایکس برای کودک انجام شود؛ البته ناگفته نماند که این بیماری در اشعه ایکس مشخص نمی‌شود اما دلیل پزشک برای تجویز آن، تنها اطمینان حاصل کند که استخوان او نشکسته است و احساس درد کودک به دلیل این مسئله نیست.
مطالعه بیشتر: تشخیص انواع بیماری از کف پا
روش های درمان بیماری سیور
پس از انجام آزمایش‌ها و تست‌هایی که توسط پزشک انجام شد، بیماری سیور تشخیص داده می‌شود؛ در این زمان است که باید برای درمان اقدامات لازم انجام شود. نگرانی والدین هنگامی که متوجه این بیماری در کودک یا نوجوان خود می‌شوند، کاملا طبیعی است، اما جای نگرانی نیست چرا که این بیماری قابل درمان است و می‌توان با روش‌های مختلف آن را درمان کرد. خبر خوب این است که فرزند شما می‌تواند در عرض 2 هفته تا 2 ماه بهبودی کامل خود را بدست آورد. بیشتر آن‌ها می‌توانند پس از بهبودی مجددا تمامی فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی خود را از سر بگیرند و به زندگی عادی خود برگردند. البته باید کفش‌های مناسب بپوشند که معمولا کتانی‌های پددار توصیه می‌شود که با پوشیدن آن‌ها از عودکردن دوباره بیماری جلوگیری شود. اما نباید از این نکته غافل شوید که اگر می‌خواهید روند درمان به خوبی و به سرعت پیش رود، باید حتما به موقع و درست پس از مشاهده علائم بیماری در فرزندتان به پزشک مراجعه کنید تا درمان انجام شود.
اما برای درمان این بیماری باید اقدامات زیر را انجام دهید:
- قبل از هر کاری، باید تمامی فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های فیزیکی و هر فعالیتی که باعث می‌شود این بیماری و احساس درد آن در پاشنه افزایش یابد، کنار گذاشته شود.
- از دویدن چه با کفش و چه بدون کفش به‌ویژه روی سطوح سفت پرهیز شود.
- در طول درمان، نرمش‌ها کششی کف پا، مچ پا و ساق پا انجام شود.
- برای کاهش و تسکین درد، از داروهای مسکن مانند پروفن یا استامینوفن البته با تجویز پزشک، استفاده شود.
- از کمپرس سرد در قسمت پاشنه پا روزی 3 نوبت و در هر نوبت 20 دقیقه استفاده شود. بهتر است این روش درمان را در تمامی زمان‌ها چه احساس درد در کودک وجود دارد چه هیچ دردی را حس نمی‌کند، اجرا شود.
- در صورتی که بیمار کفش‌هایی با پاشنه کاملا تخت استفاده می‌کرد، ممکن است پزشک برای او پوشیدن کفش‌هایی با پاشنه استاندارد، تجویز کند.
- پوشیدن جوراب‌های الاستیک به بیمار توصیه می‌شود تا قسمت پاشنه پا را تحت فشار قرار دهد و باعث کاهش تورم در آن ناحیه شود.
در صورتی که پزشک تشخیص دهد بیماری شدید است و درمان‌های فوق کارایی لازم برای بهبودی را ندارند، احتمالا برای فرزندتان گچ از مچ پا را تجویز کند تا به مدت 2 هفته تا 2 ماه پای او بدون حرکت بماند.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی پا و مچ پا
کلام آخر
همانطور که در طول این مطلب چندین بار به آن اشاره کردیم، بیماری سیور در کودکان و نوجوانان بروز می‌کند و این امر به دلیل فشاری است که به صفحه رشد پا آن هم بیش از حد استاندارد و معمول وارد می‌شود و فرد را در معرض ابتلا به سیور قرار می‌دهد. والدین بدانند که هیچ جای نگرانی نیست و این بیماری با روش‌های درمانی ساده از بین می‌رود و فرزند شما پس از طی کردن دوره درمان، دوباره می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد. در این میان آنچه که مهم است، مراجعه به هنگام به پزشک و انتخاب کلینیک و پزشک متخصص حاذق و متبحر است که روند بهبودی را بهتر و آسان‌تر کند.
