شکستگی ساق پا درشت نی یا تیبیا اغلب با انواع دیگر آسیب‌های بافتی به عضلات پا و رباط‌های مجاور همراه است که حتما باید توسط پزشک متخصص بررسی شود. این نوع شکستگی معمولا در شدت و انواع مختلفی رخ می‌دهد که از یک ترک کوچک و درد خفیف هنگام راه رفتن، تا بیرون زدن استخوان از پوست در موارد شدیدتر متفاوت است؛ در نتیجه زمان بهبودی آن نیز به نوع و شدت شکستگی بستگی خواهد داشت. در این مقاله به طور مفصل به بررسی انواع شکستگی‌های تیبیا، همراه با علائم، روش‌های شناسایی و درمان آن‌ها می‌پردازیم.
انواع شکستگی ساق پا
استخوان ساق پا از دو نوع استخوان درشت نی و نازک نی تشکیل شده است. درشت نی یا تیبیا، استخوان بلندی است که زانو را به مچ پا متصل می‌کند. بر اساس مطالعاتی که انجمن جراحان ارتوپدی آمریکا انجام داده است، استخوان درشت نی یکی از مهمترین استخوان‌های بدن است که علاوه بر خاصیت محوری که دارد، مسئول تحمل وزن بدن است و در حرکت مناسب مفصل زانو و مچ پا نقش کلیدی دارد. بنابراین شایع‌ترین استخوان بلندِ بدن است که در معرض شکستگی قرار دارد و آسیبدیدگی آن می‌تواند مشکلات جدی در پی داشته باشد.
شکستگی در ساق پا می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد. ممکن است با یک شکستگی عرضی روبه‌رو باشید که به معنای یک ترک افقی در سراسر استخوان است یا ترک ایجاد شده به صورت یک خط کج باشد که به آن شکستگی مورب گفته می‌شود. نوع دیگر شکستگی، شکستگی مارپیچ است که ترک ایجاد شده روی استخوان، به صورت یک نوار دور آن پیچیده است. شکستگی ممکن است استخوان را به چند تکه تقسیم کند و در موارد بسیار شدید همراه با زخم و بیرون‌زدگی باشد .
به طور کلی شکستگی ساق پا به ۳ نوع کلی زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- شکستگی نازک نی؛
- شکستگی درشت نی؛
- شکستگی دوبل ساق پا.
هریک از این موارد علت شکستگی و مدت بهبودی متفاوتی دارند. در ادامه به معرفی این ۳ شکستگی می‌پردازیم.
استخوان درشت نی
همانطور که از نامش نیز پیداست، این استخوان از نظر ضخامت و اندازه بزرگ‌تر از نازک نی است و مسئولیت اصلی تحمل وزن بدن و حرکت پا، با این استخوان است. شکستگی استخوان درشت نی ممکن است به صورت شکستگی عرضی، مورب یا مارپیچ باشد.
اگر شدت ضربه به استخوان به نحوی باشد که قطعاتی از آن از پوست بیرون بیایند و ایجاد زخم کنند، احتمالا به بافت‌های اطراف، عضلات و رباط‌های پا نیز آسیب وارد شده است. در این نوع شکستگی، که به آن شکستگی باز گفته می‌شود، احتمال عفونت بالا بوده و مدت زمان بهبود آن نیز طولانی‌تر است.
استخوان نازک نی
استخوان نازک نی در مقایسه با تیبیا، ضخامت کمتری دارد و در سمت خارجی و کنار ساق پا قرار گرفته است. شکستگی ساق پا نازک نی می‌تواند به علت پیچ خوردگی مچ پا و ضربات سنگین ایجاد شود. این نوع شکستگی نیز ممکن است باز و بسته باشد و در هر دو صورت، امکان آسیبدیدگی بافت‌های داخلی وجود دارد.
شکستگی دوبل
گاهی اوقات شدت ضربه به حدی است که هر دو استخوان پا یعنی درشت نی و نازک نی هم‌زمان آسیب می‌بینند. این نوع شکستگی یکی از شدید‌ترین انواع شکستگی‌های ساق پا هستند که نیاز به طول درمان بیشتری نسبت به سایرین دارند.
علائم شکستگی ساق پا
نشانه شکستگی ساق پا می‌تواند نسبت به میزان شکستگی و زمان گذشته شده از این آسیب متفاوت باشد. اما مهمترین علائم بصری شکستگی ساق پا عبارتند از:
- درد و تورم موضعی در یک ناحیه از تیبیا: اگر شکستگی به صورت متعدد باشد این درد و تورم در قسمت‌های مختلف ساق پا قابل مشاهده است.
- مشکل یا ناتوانی در ایستادن، راه رفتن یا تحمل وزن: در صورت حرکت دادن مچ و زانو، ساق پا دچار درد‌‌های بسیار شدید و غیر قابل تحمل خواهد شد.
- تغییر شکل پا یا طول ناهموار ساق پا نسبت به ساق پای کناری: در شکستگی‌های شدید این تغییر شکل کاملا واضح است.
- کبودی یا تغییر رنگ درپوست: شکستگی ساق پا ممکن است به رگ‌ها و اندام‌های داخلی آسیب وارد کند که معمولا به صورت التهاب و تورم قابل مشاهده است.
- بیرون زدن استخوان: گاهی اوقات در شکستگی‌های شدید، استخوان شکسته و منحرف شده و با پاره کردن پوست از آن بیرون می‌زند.
دلایل شکستگی ساق پا
شکستگی ساق پا می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اما معمولا بیشترین دلایل شکستگی ساق پا در نازک نی، پیچ خوردگی مچ پا و در درشت نی، پیچ خوردگی زانو است. همچنین ضربات سهمگین و خارجی در حین تصادف، ورزش‌هایی که ضربه‌های مداوم به پا وارد می‌کنند مانند دویدن در مسافت‌های طولانی، لیز خوردن و پوکی استخوان از دلایل مهم شکستگی ساق پا به شمار می‌روند.
معمولا شکستگی‌هایی که به دلیل ضربات محکم ایجاد می‌شوند، شکستگی‌های چند تکه‌ای و خرد شدن را به همراه دارند؛ اما شکستگی‌هایی که در اثر پیچ خوردگی مچ و زانو پیش می‌آیند، جابه‌جایی استخوان را به دنبال دارد.
تشخیص شکستگی ساق پا
بهترین راه برای تشخیص شکستگی استخوان ساق پا، استفاده از اشعه ایکس است. در این شیوه دکتر متخصص پا با بررسی ساختار استخوان‌های درشت‌نی و نازک‌نی علائم شکستگی و مو برداشتن استخوان را بررسی می‌کند.
درصورتی که می‌خواهید پیش از رفتن به پزشک، شکستگی استخوان ساق پای خود را بررسی کنید، کافی است به قسمت بیرونی سمت ساق پای خود توجه کنید. هرگونه بیرون زدگی و درد در این ناحیه می‌تواند به دلیل شکستگی نازک نی باشد. همچنین زانوی خود را تکان دهید و فشار اندکی بر مرکز ساق پا وارد کنید. درصورتی که با این اقدامات ساق پا دچار درد شدید شد، احتمال شکستگی درشت نی وجود دارد. با توجه به اینکه هر گونه حرکت دادن اشتباه، می‌تواند وضعیت شکستگی را حادتر کند، توصیه ما این است که از انجام این آزمایش‌ها در خانه خودداری کنید و در صورت وقوع حادثه، برای معاینه و بررسی‌های تخصصی هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کرده و با انجام اسکن از آسیب‌های احتمالی مطلع شوید.
عوارض شکستگی ساق پا
شکستگی ساق پا می‌تواند عوارض گوناگونی را به همراه داشته باشند. برخی از این عوارض در حین شکستگی و قبل از درمان ایجاد می‌شود و برخی دیگر درصورت عدم تکمیل روند درمان می‌توانند برای بیمار دردسرساز شوند. در ادامه برخی از رایج‌ترین این عوارض را با هم بررسی می‌کنیم.
سندروم کمپارتمان
یکی از اساسی‌ترین عوارض شکستگی، سندروم کمپارتمان است؛ درصورت شکستگی استخوان ساق پا و عدم مراجعه سریع، گاهی اوقات استخوان‌های شکسته شده می‌تواند با افزایش فشار به بافت عضله، در جریان خون اختلال ایجاد کرده و با کاهش ورودی اکسیژن و خون به برخی عضلات، آسیب‌های جدی و حتی نکروز عضلانی در پی داشته باشد. بنابراین ضروری است پس از بروز حوادث شکستگی، سریعا برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.
آسیب به ورید و اعصاب
شکستگی استخوان ساق پا می‌تواند با توجه به میزان شکستگی، اعصاب و رگ‌های خونی را دچار آسیب جدی کند. آسیب به اعصاب می‌تواند منجر به از کار افتادن توان حرکتی و از بین رفتن حس در قسمتی از پا شود و در صورت عدم درمان، به صورت دائم بیمار را دچار نقص عضو کند. علاوه بر این، ممکن است به دلیل آسیبدیدگی اعصاب فرآیند فیزیوتراپی و روند درمان در برخی موارد مدت زمان بیشتری طول بکشد.
کاهش توان حرکتی
شکستگی ساق پا می‌تواند محدودیت‌های مهمی مانند کاهش قدرت حرکت و کاهش تحمل فشارهای وارده را به دنبال داشته باشد. البته تکمیل فرآیند درمان و استفاده از بهترین شیوه درمانی می‌تواند عوارض ناشی از شکستگی استخوان‌ها را تا حد زیادی کاهش دهد. اما بیماران باید توجه داشته باشند که همیشه باید مراقب استخوان جوش خورده خود باشند؛ زیرا این استخوان‌ها به شدت مستعد شکستگی دوباره هستند؛ از این‌رو همواره باید از کار و فشارهای سنگین که می‌تواند منجر به شکستگی دوباره استخوان جوش خورده شود، پرهیز کنید.
تغییر حالت پا
گاهی اوقات افراد بعد از شکستگی‌های جزئی به پزشک مراجعه نمی‌کنند و سعی می‌کنند با درمان‌های خانگی استخوان شکسته را جوش دهند؛ اما معمولا روش‌های خانگی برای درمان شکستگی پا می‌تواند عوارضی مانند بد جوش خوردن استخوان و درنتیجه تغییر فرم ساق پا و درنهایت افزایش فشار روی زانو و ستون فقرات را به همراه داشته باشد.
مراحل درمان شکستگی ساق پا
درمان شکستگی ساق پا می‌تواند بنا بر حجم شکستگی از روش‌های سبک تا جراحی‌های سنگین متغیر باشد. انتخاب روش درمان به عوامل متعددی از جمله سلامت کلی فرد در زمان آسیب، علت و شدت آسیب، میزان آسیب بافت‌های نرم کنار استخوان و …. بستگی دارد.
در ادامه به بررسی روند درمانی و روش‌های مختلف درمانی شکستگی ساق پا به صورت تخصصی می‌پردازیم.
اقدامات درمانی و پیشگیرانه پیش از اعزام به مرکز درمانی
اقدامات اولیه پیش از رسیدن بیمار به مرکز درمانی می‌تواند کمک بسیاری به فرآیند درمان باشد.
- همواره در انتقال بیماران دچار شکستگی ساق پا سعی کنید کمترین حرکت و تکان را در استخوان ایجاد کنید.
- آتل‌بندی ساق پا می‌تواند از دیگر اقداماتی باشد که از آسیب‌های بیشتر در حین جابجایی بیمار به مرکز درمانی جلوگیری می‌کند.
- درصورتی که بیمار را به صورت درازکش به مرکز درمانی اعزام می‌کنید، قراردادن بالشت نرم و کم ارتفاع در زیر زانو و مچ می‌تواند از بیشتر شدن آسیب به عضلات و اعصاب جلوگیری کند.
درمان‌های بدون جراحی
عمده شکستگی‌های ساق پا معمولا سطحی هستند و نیازی به عمل جراحی ندارند. عمدتا این شکستگی‌ها با اصلاح و گچ‌گیری توسط پزشک می‌توانند بعد از مدتی جوش خورده و با فیزیوتراپی بهبود یابند.
پزشکان در شکستگی‌های سطحی سعی می‌کنند با استفاده از حرکات فیزیکی و گچ گیری، استخوان را به حالت اولیه بازگردانند. معمولا شکستگی‌های نازک نی ساق پا با گچ گرفتن درمان می‌شوند؛ اما درصورت شکستگی‌های عمیق و کامل و حتی خردشدگی استخوان نیاز به جراحی است.
درمان همراه با اصلاح شکستگی و جراحی
درصورتی که شکستگی ساق پا به صورت عمیق و کامل باشد، اقدامات اصلاحی و ترمیم استخوان شکسته شده نیازمند عمل جراحی است.
نوع جراحی کاملا وابسته به نوع و شدت شکستگی متغیر خواهد بود. در برخی عمل‌ها پزشک با استفاده از میخ‌‌های استخوان و پلاک، استخوان‌های جدا شده را متصل می‌کند. همچنین در مواقع شکستگی و جدا شدن استخوان درشت نی، پزشکان در فرآیند جراحی، میله‌ای را در امتداد درشت نی از درون استخوان عبور می‌دهد و با این کار دو استخوان شکسته شده را به یکدیگر فیکس می‌کند.
گاهی اوقات نیز در خرد شدگی استخوان از پلاتین برای اتصال مجدد استخوان‌ها استفاده می‌کنند. دوره درمانی شکستگی‌های ترمیم شده با روش جراحی به مراتب بیشتر از روش جا انداختن و اصلاح فیزیکی استخوان شکسته شده خواهد بود.
توانبخشی و بازآفرینی عضو آسیب دیده
اقدام پایانی و البته بسیار مهم در درمان شکستگی ساق پا، انجام فیزیوتراپی‌های منظم برای توانبخشی و بازآفرینی عضو‌‌های ضعیف شده و آسیب دیده است. مدت جلسات فیزیوتراپی بسته به میزان زمان گچ گرفتگی، عمق جراحی و آسیب‌های احتمالی شبکه عصبی متغیر خواهد بود. در فیزیوتراپی معمولا با برق‌دهی و تمرینات اصلاحی اندام مورد نظر قدرت خود را به دست می‌آورد.
کلینیک فیزیوتراپی تخصصی نیاوران کلینیک
در فرآیند فیزیوتراپی متخصصان از شیوه‌هایی مانند ماساژ درمانی، شاک ویو تراپی، اولتراسوند تراپی، مگنت تراپی و الکتروتراپی استفاده می‌کنند. این روش‌ها می‌توانند با ایجاد امواج خاصی روی استخوان و اندام‌ها فرآیند استخوان‌سازی را تسریع کنند. همچنین این ترفند‌ها در بازآفرینی عصب‌های آسیب دیده نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. متخصصان از لیزرتراپی برای خونرسانی هرچه بیشتر اعضای گچ گرفته شده، استفاده می‌کنند. این کار به توانبخشی دوباره و بهبود عملکرد صحیح پا کمک ویژه‌ای می‌کند.
جمع‌بندی
شکستگی استخوان ساق پا، یکی از شایع‌ترین انواع شکستگی‌های استخوان است که عموما بسیار دردناک بوده و فرد آسیب دیده را معمولا با مشکلات حرکتی مواجه می‌کند. نوع درمان این شکستگی‌ها، به شدت و میزان آسیب وارده بستگی دارد. در کلینیک ارتوپدی نیاوران با استفاده از مدرن‌ترین و پیشرفته‌ترین دستگاه‌های اسکنر سه بعدی و آنالیزور‌های اندام، میزان آسیبدیدگی مشخص می‌شود و بهترین متخصصان و جراحان فوق تخصص، گزینه‌های درمانی مناسب با شرایط شما را پیشنهاد خواهند کرد. این مرکز درمانی که به عنوان مرکزبین‌المللی در زمینه بیماری‌های ارتوپد و ستون فقرات مشغول فعالیت است، خدمات درمانی متمایزی را ارائه کرده که پروسه درمانی شما را کوتاه‌تر و راحت‌تر می‌کند.
