تومور نخاعی یا Spinal Cord Tumor یک توده غیرطبیعی در کانال نخاعی یا استخوان‌های ستون فقرات است که سلول‌های آن به‌صورت غیرقابل کنترلی رشد کرده‌اند. تومورهای نخاعی دارای دو نوع خوش‌خیم (غیر سرطانی) و بدخیم (سرطان نخاع) هستند.
نخاع یا ستون فقرات منشا تومورهای استئوسارکوم ستون هستند. اما نوع ثانویه به دلیل دیگر سرطان‌هایی ایجاد می‌شوند که سایر نقاط بدن را درگیر کرده‌اند و به ستون فقرات یا نخاع می‌رسند. در این مقاله راجع‌به انواع تومورهای نخاعی، دلایل، عوارض، نحوه تشخیص و راه‌های جلوگیری از این بیماری صحبت خواهیم کرد.
تومور نخاعی چند نوع دارد؟
همانطور که در مقدمه نیز اشاره کردیم تومورهای نخاعی در یک دسته‌بندی کلی به دو گروه تقسیم می‌شوند. گروه اول تومورهای اولیه یا استئوسارکوم نام دارند و در ستون فقرات یا نخاع ایجاد می‌شوند. گروه دوم تومورهای ثانویه یا متاستاتیک توده‌هایی هستند که در نواحی دیگری در نزدیک ستون مهره‌ها مانند سرطان سینه در زنان و سرطان پروستات در مردان ایجاد شده و به سمت ستون مهره‌ها گسترش پیدا کرده‌اند.
برخی سرطان‌های دیگر مانند سرطان ریه، سرطان خون یا لوسمی، سرطان سیستم لنفاوی یا لنفوم، سرطان مولتیپل میلوما نوعی سرطان گلبول سفید، سرطان پوست یا ملانوما، سرطان بافت همبند یا سارکوم، سرطان تیروئید، سرطان کلیه و سرطان‌های دستگاه گوارش نیز ممکن است به بافت استخوانی ستون فقرات گسترش پیدا کنند. انواع تومور نخاعی براساس موقعیت آن‌ها در نخاع عبارت‌اند از:
تومور اینترادورال
این نوع تومور در داخل کانال نخاع ایجاد می‌شود و جزء تومورهای خوش خیم و غیرسرطانی است. رشد تومورهای اینتردورال بسیار کند است. این نوع تومور به دو گروه شامل مننژیوما و تومور لایه عصبی تقسیم می‌شوند. محل ایجاد مننژیوما روی پرده محافظ در اطراف نخاع است و بیشتر افراد مسن و سالخورده به این بیماری مبتلا می‌شوند.
اکثر تومورهای مننژیوما خوش‌خیم هستند؛ ولی درصد کمی از آن‌ها ممکن است بدخیم باشند. تومورهای لایه عصبی که به نام شوانوما و نوروفیبروما نیز شناخته می‌شوند، در ریشه‌های عصبی نخاع به وجود می‌آیند. این نوع تومورهای نخاعی غیرسرطانی و خوش‌خیم هستند، رشد کندی دارند و درمان آن‌ها راحت‌تر از انواع دیگر است.
مطالعه ببشتر: تنگی کانال نخاعی چیست و چگونه درمان می شود؟
تومور اینترمدولار
یکی دیگر از انواع تومورهای نخاعی تومور اینترمدولار یا داخل نخاعی نام دارند و در رشته‌های عصبی داخل نخاع ایجاد می‌شوند. توموراینترمدولار که به دو گروه شامل آستروسیتوما و اپاندیموم تقسیم می‌شود، در ستون فقرات گردن به وجود می‌آید و جزء انواع خوش خیم است؛ اما جراحی آن پرریسک‌تر از انواع دیگر است و امکان عود آن‌ها وجود دارد.
علائم تومور نخاعی کدامند؟
پزشکان در ابتدای معاینه بیمار اگر به تومور نخاعی مشکوک شوند، به دنبال علائم مشهود آن می‌گردند. برخی از رایج‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- بیمار از بی‌حسی دست و پاها شکایت دارد که معمولا به دلیل گردن درد و کمر درد ایجاد می‌شود.
- زمانی که پزشک مهره‌ها را فشار می‌دهد، شدت دردی که بیمار تجربه می‌کند، افزایش می‌یابد.
- برخی از بیماران کمردردی را تجربه می‌کنند که همراه آن دچار بی‌اشتهایی، کاهش وزن بدون آنکه از رژیم خاصی پیروی کنند، تب و حالت تهوع است.
- برخی از بیماران از دردهایی شکایت می‌کنند که در شب افزایش می‌یابد و با استراحت هم از شدت آن کم نمی‌شود.
دلایل ابتلا به سرطان نخاع کدامند؟
دلایل اصلی ابتلا به سرطان نخاع هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است؛ اما محققان معتقدند که عوامل ژنتیکی و وجود ژن‌های معیوب نقش زیادی در ایجاد سرطان ستون فقرات دارند. البته هنوز مشخص نیست که عوامل ژنتیکی از طریق وراثت به افراد منتقل می‌شوند، خودبه‌خود به وجود می‌آیند یا عوامل محیطی باعث به وجود آمدن آن‌ها می‌شوند. به‌طور کلی سرطان نخاع یک نوع بیماری ارثی است که عوامل محیطی نیز در بروز آن نقش دارند. برخی از دلایل شناخته شده محیطی که می‌توان برای ایجاد این بیماری معرفی کرد، عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان سینه، سرطان ریه، سرطان پروستات و غیره
- ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن
- ابتلا به اختلال ژنتیکی نوروفیبروماتوز نوع 2
- ابتلا به بیماری ژنتیکی نادر فون هیپل لیندو
- قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی
- قرار گرفتن در معرض مواد سرطانزا
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی
بیماری سرطان نخاع چه عوارضی دارد؟
شاید برای بسیاری از افراد این سوال پیش بیاید که عوارض تومور نخاعی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که عوارض این بیماری شباهت بسیاری زیاد به سایر بیماری‌های مربوط به ستون مهره‌ها دارد. در صورت مشاهده عوارض، به یک کلینیک ستون فقرات مراجعه کنید تا پزشکان معاینات و آزمایش‌های لازم را کمک به بهبود و درمان بهتر بیماری شما انجام دهند. عوارض تومورهای نخاعی شامل موارد زیر است:
- کمر درد به ویژه در ناحیه میانی یا پایین کمر
- افزایش درد کمر در شب و هنگام دراز کشیدن
- گسترش درد کمر به باسن، پاها و بازوها
- عدم پاسخ بدن به مسکن‌های ضددرد
- از دست دادن حس و ضعف عضلانی در پاها، بازوها و قفسه سینه
- سفت شدن گردن یا پشت
- درد و علائم عصبی مانند سوزن سوزن شدن و گزگز در دست‌ها و پاها
- ایجاد مشکل در راه رفتن و امکان زمین خوردن
- کاهش حساسیت به درد، سرما و گرما
- از دست دادن عملکرد مثانه و روده
- فلج شدن قسمت‌های مختلف بدن در درجات گوناگون
- بروز ناهنجاری در ستون فقرات
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن ناگهانی
- ناتوان شدن در کنترل ادرار در توموهای قسمت پایین ستون فقرات
- احساس گرفتگی در عضلات
- اختلال در نعوظ
به این نکته توجه داشته باشید که بروز درد در ناحیه ستون فقرات همیشه به معنی ابتلا به تومورهای نخاعی نیست؛ اما ادامه‌دار شدن درد و عوارض ناشی از آن کمی نگران کننده است و حتما باید مورد بررسی قرار بگیرد.
تشخیص تومور نخاعی چگونه انجام می شود؟
تومور نخاعی اولیه یا استئوسارکوم در اکثر موارد بدون هیچ علائم و نشانه‌هایی در ستون فقرات ایجاد می‌شود. پزشکان معمولا این نوع تومور را در زمان معاینه به‌طور تصادفی یا از طریق آزمایش‌های تصویربرداری تشخیص می‌دهند. بسیاری از افراد مبتلا نیز علائم بیماری خود را به‌عنوان یک آسیب فیزیکی و کمردردهای شایع تلقی می‌کنند و مراجعه به پزشک را به تعویق می‌اندازند.
به تمام افرادی که دچار کمردرد می‌شوند، توصیه می‌کنیم بلافاصله نزد پزشک بروند تا در صورت ابتلا به سرطان نخاع بیماری آن‌ها در همان مراحل ابتدایی درمان شود. در معاینات فیزیکی پزشکان با انجام اقداماتی شامل بررسی حساسیت در ستون فقرات بیمار، ارزیابی کردن احساس دمایی و احساس درد در بیمار، سنجیدن رفلاکس عضلانی و میزان ضعف عضلانی بیمار را انجام می‌دهند.
سپس اگر نیاز بود آزمایش‌های تصویربرداری ام آی آی (MRI) و سی‌تی‌اسکن (CT)، انجام آزمایش بیوپسی برای نمونه‌برداری از بافت تومور نخاعی توسط پاتولوژیست، اسکن استخوان از طریق پزشکی هسته‌ای و تزریق ماده رادیواکتیو به رگ بیمار و تصویربرداری از ستون فقرات برای مشاهده بافت استخوان‌های ستون فقرات، آزمایش خون برای بررسی دقیق سطوح مارکرهای موجود در آن و آزمایش خون ALP برای بررسی سطح آلکالین فسفاتاز را تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها توسط پزشک متخصص مورد بررسی قرار می‌گیرد و درنهایت پزشک تشخیص می‌دهد که علت بروز علائم در بیمار تومور نخاعی است یا دلیل دیگری دارد.
روش های درمان تومور نخاعی کدامند؟
یک تیم پزشکی شامل دکتر مغز و اعصاب، جراح ستون فقرات، فوق تخصص ارتوپد، انکولوژیست و پاتولوژیست در پروسه درمان تومورهای نخاعی نقش دارند. عوامل مختلفی در درمان تومورهای نخاعی نقش دارند. مهم‌ترین عوامل عبارت‌اند از:
- محل ایجاد تومور
- اندازه تومور
- نوع تومور
هدف اصلی از درمان تومورهای اولیه یا استئوسارکوم حذف دائمی آن‌ها از ستون فقرات است. این تومورها طی یک عمل جراحی توسط جراح ستون فقرات از بدن بیمار خارج می‌شوند. درمان تومورهای نخاعی ثانویه یا متاستاتیک براس رسیدن به اهدافی شامل تسکین درد بیمار، حفظ عملکرد ستون فقرات و اعصاب آن، بهبود عملکرد ستون فقرات، افزایش کیفیت زندگی بیمار و افزایش طول عمر او انجام می‌شود. به‌طور کلی درمان تومورهای ثانویه یا درمان تومورهای اولیه فرق دارد. تیم پزشکی برای تومورهای ثانویه یا متاستاتیک از روش‌های زیر استفاده می‌کند.
مطالعه بیشتر: همه چیز در رابطه با عمل تنگی کانال نخاع
روش شیمی درمانی
در این روش برای از بین بردن سلول‌های سرطانی از داروهای شیمی‌درمانی کمک می‌گیرند. این داروها برای از بین بردن تومورهای نخاعی و سلول‌های سرطانی تمام بدن کاربرد دارند. در برخی از موارد نیز برای اینکه اندازه تومور نخاعی قبل از جراحی کوچک شود، بیمار را با مصرف داروهای خوراکی یا تزریق داروهای وریدی شیمی‌درمانی می‌کنند.
روش رادیوسرجری
روش دیگری که برای درمان تومورهای نخاعی ثانویه به کار می‌رود، روش رادیوسرجری است. در این روش پرتوهای پروتونی متمرکز به سمت تومور تابانده می‌شوند تا به بافت‌های اطراف تومور آسیبی وارد نشود.
روش پرتودرمانی
در این روش مقدار زیادی از اشعه ایکس را به سمت تومورهای نخاعی می‌تابانند تا سلول‌های سرطانی از بین بروند و اندازه تومور کوچکتر شود. با کوچک شدن تومورهای نخاعی علائم ناشی از آن‌ها از جمله درد نیز کاهش می‌یابد.
روش جراحی
روش جراحی تومورهای نخاعی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بدن بیمار به روش‌های شیمی‌درمانی، پرتور درمانی و رادیوسرجری پاسخ مثبت نداده باشد و درمان تومور موفقیت‌آمیز نباشد. پزشکان با جراحی تومورهای ثانویه نخاعی درد بیماران را کاهش می‌دهند. این روش در تثبیت ستون فقرات و حفظ عملکرد عصبی آن نیز موثر است.
چگونه از ابتلا به سرطان نخاع جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از ابتلا به سرطان نخاع یا تومور نخاعی تا جایی که می‌توانید، از قرار گرفتن در معرض اشعه‌ها، پرتوها و مواد شیمیایی مضر بپرهیزید تا ژن‌های معیوب تحریک نشوند؛ زیرا همانطور که اشاره کردیم این بیماری یک نوع بیماری ژنتیکی است و عوامل محیطی فقط در بروز آن نقش دارند. نکشیدن سیگار، استفاده از رژیم غذایی سالم، ورزش کردن، شناخت بیماری‌های مربوط به ستون فقرات، مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده علائم و انجام غربالگری در صورت داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان اقداماتی هستند که برای جلوگیری از ابتلا به تومور نخاعی انجام می‌شوند.
جمع‌بندی
در این مقاله از نیاوران کلینیک راجع به بیماری تومور نخاعی، انواع و عوارض آن، روش‌های تشخیص و روش‌های درمان آن صحبت کردیم و توضیح دادیم که با انجام چه کارهایی می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. امیدواریم با مطالعه آن به تمام اطلاعات مورد نیاز خود دست پیدا کرده باشید.
