آرتروز مچ پا چیست؟ علل، تشخیص و درمان

آرتروز، نوعی بیماری مفصلی است که در آن غضروفی که انتهای مفصل را می‌پوشاند، به تدریج از بین می‌رود. استئوآرتریت، اغلب به دلیل ساییدگی و تخریبی که با افزایش سن اتفاق می‌افتد، رخ می‌دهد. در این حالت، سرعت تخریب غضروف از سرعت ترمیم بیشتر می‌شود و غضروف به‌طور کامل تخریب می‌شود. در این مقاله از سایت کلینیک نیاوران در مورد آرتروز مچ پا صحبت می‌کنیم و در ادامه با علل، علائم، تشخیص و درمان ساییدگی مچ پا نیز آشنا می‌شویم. با ما همراه باشید.

آرتروز مچ پا چیست؟

آرتروز مچ پا یا استئوآرتریت (OA) یک بیماری مفصلی است که با درد و ناتوانی حرکتی همراه است. برای آشنایی بیشتر با این عارضه، بهتر است ابتدا با غضروف مفصلی و آناتومی مفصل مچ پا آشنا شویم.
غضروف مفصلی ماده‌ای قوی، انعطاف‌پذیر و لغزنده است و سطوح استخوانی که در مفاصل به هم می‌رسند را می‌پوشاند. این نوع غضروف برای محافظت از استخوان‌ها در برابر اصطکاک و ضربه طراحی شده و از برخورد آن‌ها به یکدیگر جلوگیری می‌کند.

در مچ پا، یک لایه نازک از غضروف مفصلی پایین استخوان درشت نی و استخوان نازک نی و بالای استخوان تالوس پا را می‌پوشاند. در بیماری آرتروز مچ پا، غضروف مفصلی با افزایش سن یا به دلایل دیگر فرسوده و تخریب می‌شود. غضروف فرسوده، به مرور زمان بیشتر تخریب می‌شود و در نتیجه ساییده‌شدن استخوان‌ها به یکدیگر بیماری آرتروز ایجاد می‌شود.

در این فرآیند، ممکن است بدن برای تولید سلول‌های جدید غضروفی، به منظور جبران سلول‌های از دست رفته تلاش کند اما سرعت تخریب از سرعت ترمیم بیشتر است و این تلاش‌ها تاثیرگذار نیست. از آنجایی که غضروف حاوی اعصاب نیست، تخریب غضروف، خود باعث درد مچ پا نمی‌شود، بلکه باعث ایجاد تغییراتی در استخوان‌های مفصل و سایر بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها می‌شود و این تغییرات باعث احساس درد و بروز سایر علائم آرتروز می‌شوند.

انواع آرتروز مچ پا

آرتروز از نوع مچ پا، نوعی بیماری التهابی است که انواع مختلفی دارد. در صورت ابتلا به این بیماری بهتر است نوع آن را بدانید، برخی از رایج‌ترین انواع آرتروز عبارتند از:

• آرتروز یا استئوآرتریت دژنراتیو؛
• آرتروز تروماتیک؛
• آرتروز واکنشی.

علائم آرتروز مچ پا

روند بیماری آرتروز، تدریجی است و درنهایت طی چند سال بدتر می‌شود. شناخت علائم و نشانه‌های آن، به تشخیص سریع و کنترل بیماری در مراحل اولیه منجر می‌شود. افراد مبتلا به آرتروز شدید مچ پا، حتی هنگام خواب شبانه نیز احساس درد و ناراحتی دارند، به همین دلیل کنترل علائم از اهمیت زیادی برخوردار است. علائم و نشانه‌های رایج این بیماری که ممکن است به صورت مقطعی یا به صورت مداوم احساس شوند، شامل موارد زیر است:

درد مچ پا

بیمار ممکن است در ناحیه ساق، پشت یا مچ پا احساس درد داشته ‌باشد. این درد ممکن است مبهم یا تیز و شدید باشد. همچنین ممکن است، مقطعی باشد یا به صورت درد مزمن خفیف همراه با دوره‌های درد شدید، احساس شود.

تورم مچ پا

در نتیجه تخریب لایه غضروفی، استخوان‌ها به یکدیگر ساییده می‌شوند و اصطکاک افزایش می‌یابد. در نتیجه مفصل مچ پا ممکن است در تلاش برای کاهش اصطکاک، مایع مفصلی بیشتری تولید کند و این مایع اضافی منجر به تورم مفصل می‌شود.

احساس سفتی مفصل

تورم مفصل و اصطکاک بین استخوان‌ها، باعث می‌شود تا مچ پا سفت و انعطاف‌ناپذیر شود. در نتیجه دامنه حرکتی مفصل کاهش می‌یابد، به طوری که حرکت و خم و راست کردن پا دشوار می‌شود.

کریپتوس مچ پا

شنیدن صدای تق تق هنگام خم و راست کردن پا، نشانه تخریب غضروف و اصطکاک زیاد بین استخوان‌ها است. به اینگونه صداها در پزشکی اصطلاحا “کریپتوس” می‌گویند. وجود کریپتوس بدون علائم دیگر دلیلی برای نگرانی نیست.

تغییر الگوی راه‌ رفتن

آرتروز پیشرفته می‌تواند، باعث شود که غضروف مچ پا به طور غیر‌یکنواخت، تخریب شود. در نتیجه استخوان‌ها و سایر ساختارهای مفصلی برای جبران زوال ناهموار جابجا می‌شوند و ممکن است الگوی راه‌رفتن فرد تغییر کند.

دلایل آرتروز مچ پا

پزشکان معتقدند، بیشتر افراد به دلیل افزایش سن به این بیماری مبتلا می‌شوند؛ اما عوامل دیگری هم ممکن است تاثیرگذار باشند. هرچند علت دقیق ابتلا به آرتروز مچ پا مشخص نیست. به طور کلی علل بروز این بیماری عبارتند از:

افزایش سن

خطر ابتلا به این عارضه با بالارفتن سن افزایش می‌یابد. ساییدگی و پارگی مفصل مچ پا در طول زمان، باعث نازک‌شدن غضروف و انعطاف‌پذیری کمتر آن می‌شود و آن را بیشتر مستعد ابتلا به آرتروز می‌کند. به همین دلیل افزایش سن اصلی‌ترین عامل ایجاد این مشکل، در نظر گرفته می‌شود.

آسیب‌های قبلی

مچ پا مستعد رگ به رگ‌ شدن، شکستگی و آسیب‌های دیگر است و مفصلی که آسیب ‌دیده است حدود 7 برابر بیشتر احتمال دارد به آرتروز مبتلا شود. در واقع، 70 تا 80 درصد موارد آرتروز مچ پا، ناشی از آسیب قبلی است؛ زیرا واردشدن آسیب می‌تواند منجر به تغییرات مفصلی و در‌نهایت بروز علائم این بیماری شود.

بیماری‌های زمینه‌ای

حدود 12 درصد از موارد بروز این عارضه، با یک بیماری زمینه‌ای مرتبط است. برای مثال روماتیسم مفصلی، آرتریت واکنشی، هموفیلی، هموکروماتوز، نقایص مادرزادی، تراز نامناسب مفصل، نکروز تالوس آواسکولار و استئوکندروز دیسکان، می‌توانند در طول زمان باعث بروز آرتروز شوند.

اعمال فشار زیاد به مفصل

افرادی که با کار، فعالیت‌های روزمره‌ یا ورزش به مچ پا فشار می‌آورند، بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز هستند.

اضافه وزن و چاقی

مچ پاها تا 5 برابر وزن بدن فرد را در حین راه‌رفتن تحمل می‌کنند و وزن اضافی، می‌تواند منجر به ساییدگی مفاصل و درد ناشی از آرتروز شود. علاوه بر این، ممکن است نحوه راه‌رفتن و ایستادن افرادی که چاق هستند برای جبران وزن اضافی، متفاوت باشد که احتمال ابتلا به آرتروز مچ پا را افزایش می‌دهد.

سابقه خانوادگی

احتمال ابتلای افراد به آرتروز تحت‌ تاثیر ژنتیک نیز هست، بنابراین فردی که والدینش آرتروز دارند بیشتر از سایرین به این بیماری مبتلا می‌شود.

عوارض آرتروز مچ پا

این نوع از آرتروز، باعث ایجاد یک سری تغییرات در مفصل و بافت‌های نرم اطراف آن می‌شود. زیرا هنگامی که غضروف مچ پا تخریب می‌شود، استخوان‌های زیرین، اصطکاک و ضربه بیشتری را تجربه می‌کنند. این عوارض و تغییرات شامل موارد زیر می‌شود:

• ایجاد خارهای استخوانی: استئوفیت یا خار استخوانی به رشد غیرطبیعی استخوان می‌گویند و ممکن است در نتیجه ابتلا به بیماری آرتروز روی استخوان‌های درشت نی، نازک نی یا تالوس مچ پا ایجاد ‌شوند. خارهای استخوانی سخت هستند و در مفصل مچ پا اصطکاک را افزایش می‌دهند که منجر به افزایش درد و تورم می‌شود.
• اسکلروز استخوان: ممکن است ترکیب استخوان‌هایی که در مفصل مچ پا قرار دارند با بروز آرتروز تغییر کرده و سفت شوند. این بیماری اسکلروز استخوان نامیده می‌شود.
• ضایعات استخوانی: وقتی غضروف تخریب می‌شود، ممکن است در استخوان‌ها کیست و ضایعات مغز استخوانی ایجاد شوند. ضایعات مغز استخوان مناطقی از تورم غیرطبیعی در سطح استخوان هستند.
• تورم: در شرایطی که فرد به این بیماری از پا مبتلاست، ترکیب و مقدار مایع مفصلی در مفصل تغییر می‌کند و افزایش می‌یابد. تجمع بیش از حد مایع مفصلی، باعث تورم و افزایش درد می‌شود.
• آسیب به بافت‌های نرم: این عارضه بافت‌های نرم اطراف را تحت فشار قرار می‌دهد. به عنوان مثال، تاندون‌ها و رباط‌ها می‌توانند کشیده شوند و آسیب ببینند که منجر به از دست‌دادن ثبات و عملکرد مچ پا و درد و سفتی مچ پا می‌شود.

تشخیص آرتروز مچ پا

برای تشخیص آرتروز مچ پا، مرحله اول مصاحبه با بیمار است و پزشک از او در مورد سابقه خانوادگی، مدت شروع و شدت علائم، الگوی درد و اینکه چه چیزی باعث کنترل یا تشدید درد می‌شود، می‌پرسد. سپس ارزیابی فیزیکی را شروع می‌کند و مچ پای بیمار را معاینه می‌کند. طی این فرآیند، متخصص پا هرگونه نشانه‌ای از تورم، نقاط درد، سفتی مفصل و میزان دامنه حرکتی را بررسی کرده و از بیمار می‌خواهد تا در اتاق قدم بزند. ممکن است پزشک برای تایید تشخیص انجام رادیولوژی، ام‌آرآی یا آزمایش خون را تجویز کند.

روش‌های درمان آرتروز مچ پا

درمان قطعی آرتروزمچ پا، امکان‌پذیر نیست و تنها می‌توان با روش‌های مختلفی روند تخریب را کاهش داد و درد را کنترل کرد. هدف این درمان‌ها کمک به حفظ عملکرد بیماران و انجام فعالیت‌های روزمره با درد کمتر است. هرچه درمان زودتر شروع شود، شانس حفظ عملکرد مفصل بیشتر خواهد بود. روش‌های درمان و کنترل این عارضه شامل موارد زیر است:

تغییر سبک زندگی

اصلاح شیوه زندگی بخش مهمی از فرآیند درمان و کنترل آرتروز مچ پا است. مهم‌ترین تغییری که یک بیمار می‌تواند در شیوه زندگی خود ایجاد کند، داشتن تغذیه سالم و ورزش است. از طرفی اجتناب از فعالیت‌های پر‌فشار و استراحت نیز ضروری است، به همین دلیل بهتر است انجام ورزش‌های سبک را مدنظر داشته ‌باشید.

کمپرس سرد و گرم

سفتی، گرفتگی و درد مچ پا را می‌توان با اعمال گرما بر روی مفصل آرام کرد. کمپرس یخ هم می‌تواند به بی‌حس شدن مفاصل و کاهش درد و التهاب کمک کند. دو الی سه بار در روز هر بار به مدت 20 دقیقه می‌توانید از کمپرس گرم یا سرد استفاده کنید.

کاهش وزن

مهم است که وزن خود را کنترل کنید، این بهترین کاری است که می‌توانید برای کنترل درد و علائم خود انجام دهید؛ زیرا افزایش وزن، فشار را روی مچ پا افزایش می‌دهد.

استفاده از وسایل کمکی

درج کفش‌های بالشتکی می‌تواند به ایجاد درد کمتر در مفصل و جلوگیری از آسیب مفاصل کمک کند و نوعی بریس به نام ارتز مچ پا به ثابت نگه ‌داشتن مفصل و کاهش فشار را از روی مچ پا کمک می‌کند. عصا یا واکر هم می‌تواند به کاهش فشار روی مفصل آسیب‌ دیده و بهبود تحرک و ثبات کمک کند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از روش‌های بسیار کارآمد برای درمان آرتروز است. در این روش، فیزیوتراپیست با توجه به وضعیت بیمار و شدت بیماری یک برنامه‌ درمانی طرح‌ریزی می‌کند. انجام این تمرینات به افزایش انعطاف‌پذیری، ثبات بیشتر، تقویت ماهیچه‌های پا و بهبود دامنه حرکتی مفصل کمک می‌کند. فیزیوتراپی یا به منظور جلوگیری و تعویق جراحی یا پس از جراحی و به منظور توانبخشی به بیمار تجویز می‌شود و روش‌های مختلفی مانند الکتروتراپی، شاک ویو، درمان‌های دستی و ماساژدرمانی را شامل می‌شود.

دارودرمانی

داروها بخش مهمی از روش‌های درمان آرتروز مچ پا هستند. زیرا می‌توانند به کاهش سرعت تحلیل استخوان، تسکین التهاب و کاهش درد کمک کنند. داروهای ضد انعقادی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، کورتیکواستروئیدهای خوراکی و مسکن‌هایی مانند استامینوفن، انواع داروهایی هستند که معمولاً در درمان آرتروز استفاده می‌شوند.

کرم‌های موضعی

اگر نمی‌توانید داروهای خوراکی را مصرف کنید یا داروهای خوراکی به کاهش درد کمک نکردند، می‌توانید مسکن‌های موضعی بدون نسخه مانند پمادها یا محلول‌ها را جایگزین کنید.

تزریق داخل مفصلی

تزریق استروئید به مفصل مچ پا می‌تواند حدود سه الی چهار ماه، باعث تسکین موقت درد و کاهش التهاب شود. این تزریق‌ها نباید به طور مکرر انجام شوند؛ زیرا به غضروف آسیب می‌زند؛ اما پزشکان انجام سه تزریق در سال را مجاز می‌دانند و بیشتر از آن ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته‌باشد.

جراحی

روش‌های انجام جراحی متنوع است و پزشک باید قبل از انجام جراحی با توجه به شدت آرتروز، روش مناسب را انتخاب کند و شما را در جریان فرآیند جراحی و خطرات و عوارض احتمالی بگذارد. روش‌های جراحی شامل جراحی آرتروسکوپی، جراحی فیوژن و تعویض کامل مفصل مچ پا است.

سؤالات متداول درباره آرتروز مچ پا

سوالات متداول بیماران درباره آرتروز مچ پا عبارتند از:

در چه صورتی برای درمان آرتروز مچ پا نیاز به جراحی است؟

اگر درد باعث ناتوانی و ایجاد اختلال در زندگی روزمره شما شود و به درمان‌های غیرجراحی هم پاسخگو نباشد، پزشک ممکن است جراحی را برای درمان آرتروز مچ پا توصیه کند.

آیا ورزش برای آرتروز مچ پا خوب است؟

انجام ورزش‌های سبکی مانند شنا یا دوچرخه‌سواری که به مفصل مچ پا فشار وارد نمی‌کند، برای آرتروز مچ پا خوب است. پیاده‌روی اگر با کفش مناسب انجام شود یک ورزش خوب برای افراد مبتلا به آرتروز است. همچنین بهتر است فعالیت‌های سنگین مانند دویدن، فوتبال یا تنیس را محدود کنید.

جمع بندی

آرتروز مچ پا نسبت به سایر انواع آرتروز، کمتر شناخته‌ شده است؛ اما افراد زیادی هستند که به دلایل مختلف مثل افزایش سن یا فشار زیاد، به این بیماری مبتلا می‌شوند. افراد مبتلا به این بیماری علائمی مانند درد شدید، کاهش دامنه حرکتی، تورم و التهاب و کریپتوس مفصل را تجربه می‌کنند. آرتروز می‌تواند عوارض زیادی به دنبال داشته‌ باشد، به همین دلیل بهتر است هرچه سریع‌تر برای درمان آن اقدام کنید.