همه افراد به طور طبیعی در قسمت گردن، قسمت بالایی پشت و پایین کمر، دارای قوس در ستون فقرات هستند. در واقع همین انحناها هستند که شکل S مانند و خاص ستون فقرات ما را ایجاد می‌کنند. اما این قوس‌های طبیعی در ستون فقرات، نقش‌های دیگری را هم برعهده دارند:
- جذب شوک و ضربات ناگهانی
- تحمل وزن سر
- تراز کردن سر با لگن
- تثبیت ساختار و ساختمان ستون فقرات
- کمک به حرکات ستون فقرات و خم شدن
اگر انحنای ستون فقرات در قسمت کمر، بیشتر از حد طبیعی خود باشد، به آن لوردوز یا گودی کمر می‌گویند. گودی کمر می‌تواند باعث وارد شدن فشار بیش از حد به ستون فقرات و ایجاد علائمی مانند درد و ناراحتی برای بیمار شود. این مسئله اگر به خوبی و به موقع درمان نشود، می‌تواند بر توانایی حرکت بیمار هم تأثیر بگذارد.
درمان گودی کمر به علت و شدت آن بستگی دارد. برای مثال اگر گودی کمر شما در حالتی که خم می‌شوید، برطرف می‌شود، می‌توان آن را با فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی برطرف کرد؛ اما اگر در این شرایط هم گودی کمر دارید، باید حتماً برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید. در ادامه این مطلب با علل، تشخیص و شیوه درمان آن بیشتر آشنا می‌شویم.
گودی کمر یا لوردوز چیست؟
همان‌طور که اشاره شد، ستون فقرات سالم به طور طبیعی از جلو به عقب کمی قوس برمی‌دارد. قسمت تحتانی ستون فقرات در ناحیه کمر، دارای انحنای خفیف روبه جلو و قسمت بالایی پشت (نخاع سینه‌ای) دارای انحنای ملایم به سمت عقب است. این منحنی‌ها شوک ناشی از حرکات ناگهانی، در اثر فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، پریدن و دویدن را جذب می‌کنند. قوس‌های ستون فقرات، نقش مهمی در حفظ ثبات و محافظت از ستون فقرات برعهده دارند.
به انحنا و قوس بیش از حد ستون فقرات در ناحیه کمر، لوردوز یا گودی کمر می‌گویند. این مشکل می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تأثیر خود قرار دهد. گودی کمر بیش از حد و تأثیر آن بر ستون فقرات ممکن است به قدری زیاد باشد که علاوه بر ایجاد ناراحتی و درد برای بیمار، بر توانایی راه رفتن او هم اثر می‌گذارد. به همین دلیل درمان سریع گودی کمر در همان مراحل اولیه یا تشخیص و درمان آن در زمان مناسب و با روش صحیح برای پیشگیری از عوارض جدی مانند مشکل در راه رفتن، اهمیت دارد.
مطالعه بیشتر: علت کمر درد چیست
آیا گودی کمر ارثی است؟
در مواردی لوردوز در کودکان می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به برخی از بیماری‌های ژنتیکی باشد که از پدر مادر به فرزند منتقل می‌شود. با این حال علت قوس کمر، بیشتر به وضعیت و عادات بد زندگی و علل محیطی باز می‌گردد.
انواع گودی کمر
می‌توان گودی کمر را به 5 نوع کلی تقسیم بندی کرد:
- مرتبط با وضعیت: اضافه وزن، عادات نامناسب و ضعف عضلات پشت و شکم، از علل این نوع لوردوز است.
- لوردوز مادرزادی/تروماتیک: این نوع از لوردوز در اثر بیماری‌های مادرزادی و تروما و آسیب ایجاد می‌شوند.
- لوردوز ناشی از جراحی لامینکتومی: این جراحی برای درمان دیسک کمر و سایر بیماری‌های ستون فقرات انجام می‌شود. یکی از عوارض احتمالی این جراحی گودی کمر است.
- لوردوز عصبی و عضلانی
- لوردوز ثانویه به مشکلات مفصل لگن
مطالعه بیشتر: دیسک کمر چیست و چگونه به وجود می آید
علائم گودی کمر
شایع‌ترین علامت لوردوز، درد عضلانی است. وقتی ستون فقرات شما به طور غیرطبیعی قوس پیدا می‌کند، ماهیچه‌های شما در جهات مختلف کشیده می‌شوند و در نتیجه دچار اسپاسم و گرفتگی می‌شوند. محدودیت حرکت، یکی دیگر از علائم جدی قوس کمر است. به جلو متمایل شدن شکم و عقب رفتن باسن از دیگر علائم گودی کمر است. در افراد مبتلا به گودی پشت کمر، پس از دراز کشیدن، فاصله زیادی بین کمر و سطح تشک وجود دارد. این علامت می‌تواند نشانه ابتلا به لوردوز باشد. برخی از علائم ناشی از لوردوز، نشانه درگیری عصب است و باید به آن‌ها توجه ویژه داشت. در صورت مشاهده هریک از علائم زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- بی حسی
- مور مور
- دردهای شوک مانند الکتریکی
- بی‌اختیاری ادراری و اشکال در کنترل مثانه
- ضعف و خستگی
- مشکل در حفظ کنترل عضلات
علت گودی کمر چیست؟
برخی از شرایط و بیماری‌ها، می‌توانند با تأثیر منفی بر ساختار و یکپارچگی ستون فقرات، لوردوز را ایجاد یا شدت آن را بیشتر کنند. از میان این علل، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- التهاب دیسک بین مهره‌ای
- کیفوز یا همان قوز کمر: داشتن قوز، می‌تواند برای حفظ تعادل ستون فقرات، بر انحنای آن در قسمت کمر اثر بگذارد.
- چاقی: برخی از افرادی که اضافه وزن شدید دارند، ممکن است در طول زمان و برای حفظ تعادل بدن، شکل ستون فقرات آن‌ها تغییر کند.
- پوکی استخوان: در پوکی استخوان، تراکم بافت استخوانی کمتر شده و استخوان‌ها آسیب‌پذیر و شکننده می‌شوند. پوکی استخوان می‌تواند با تأثیر بر استحکام ستون فقرات و آسیب‌پذیر کردن مهره‌ها، بر یکپارچگی ستون فقرات اثر بگذارد.
- اسپوندیلولیستزیس: اسپوندیلولیستزیس، شرایطی است که در آن یک مهره، روی مهره دیگر می‌لغزد.
- آکندروپلازی: یکی از شایع‌ترین علل کوتولگی، آکندروپلازی است. این بیماری می‌تواند باعث گودی کمر نیز بشود.
- استئوسارکوم: استئوسارکوم یک سرطان استخوان است که به طور معمول در استخوان ساق پا نزدیک زانو، استخوان ران نزدیک زانو یا استخوان بالای بازو نزدیک شانه ایجاد می‌شود. درگیری ستون فقرات به دنبال این بیماری، می‌تواند خود را به شکل لوردوز و گودی ستون فقرات کمر نشان دهد.
مشکلات لگن و آسیب‌های وارد شده به ستون فقرات، از دیگر علل احتمالی ابتلا به گودی کمر هستند. این علائم به خصوص در کودکان و سنین پایین‌تر اهمیت بالاتری دارد.
عوارض گودی کمر کدامند؟
اگر قوس کمر بیش از اندازه باشد، می‌تواند مشکلات بسیاری را ایجاد کند و عوارض بسیاری مانند درد گردن، درد کمر، درد بازو و حتی بی‌حسی و ضعف در بازوها و پاها داشته باشد.
تشخیص گودی کمر
برای تشخیص گودی کمر، پزشک از علائم شما سؤال کرده و سپس معاینه دقیقی انجام می‌دهد. در طول معاینه، پزشک از شما می‌خواهد تا به جلو و پهلو خم شوید. هدف از معاینه برای تشخیص گودی کمر، بررسی موارد زیر است:
- انعطاف‌پذیری ستون فقرات
- دامنه حرکتی ستون فقرات
- هم راستا بودن قسمت‌های مختلف ستون فقرات
پزشک ممکن است در طول شرح حال، سؤالاتی مانند سؤالات زیر را از شما بپرسد:
- چه زمانی انحنای غیرطبیعی کمر، توجه شما را به خود جلب کرد؟
- آیا گودی کمرتان در حال بدتر شدن است؟
- آیا قوس و منحنی کمرتان تغییر شکل داده است؟
- آیا درد دارید؟ اگر درد دارید، محل درد کجاست؟
اگر پزشک به ابتلای شما به لوردوز و گودی غیرطبیعی کمر شک کند، پس از گرفتن شرح حال کامل و معاینه فیزیکی، انجام برخی تست‌ها و روش‌های تصویربرداری، مانند عکس‌برداری با اشعه ایکس را درخواست می‌کند. می‌توان زاویه دقیق انحنای ستون فقرات را با کمک این روش‌ها بدست آورد. پزشک از این اطلاعات برای رد و یا تأیید ابتلای شما به گودی کمر کمک می‌گیرد. داده‌های حاصل از این روش‌ها، باید با توجه به قد، وزن، سن و توده بدنی تفسیر شوند.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی ستون فقرات
روش‌های درمان گودی کمر
همان‌طوری که گفتیم، درمان لوردوز و گودی کمر، در مواردی ضروری است که باعث ایجاد درد شدید و ناتوانی برای بیمار شود. همچنین روش درمان قوس کمر، به شدت و عامل آن بستگی دارد. در اغلب بیماران، نیازی به درمان وجود ندارد.
برخی از درمان‌هایی که می‌توان به کار برد، شامل موارد زیر است:
- دارو، برای کاهش درد و تورم
- فیزیوتراپی روزانه، برای تقویت عضلات و دامنه حرکتی
- کاهش وزن، برای کمک به وضعیت بدن
- بریس، در کودکان و نوجوانان
- جراحی، درمان گودی کمر شدید با نگرانی در باره درگیری عصبی
- مکمل‌های غذایی مانند ویتامین D
ستون فقرات یکی از ارکان اصلی در حرکات و انعطاف‌پذیری بدن ما هستند. به همین دلیل، حفظ سلامت آن بسیار مهم است.
مطالعه بیشتر: فیزیوتراپی
مناسبترین روش خوابیدن برای افرادی که گودی کمر دارند
با داشتن وضعیت بدنی مناسب در هنگام خوابیدن، می‌توانید ناراحتی ناشی از این مشکل را حداقل کنید. بهتر است روی کمر خود بخوابید و بالشی را زیر زانوی خود بگذارید تا ستون فقرات در وضعیت مناسبی قرار گیرد. اگر روی پهلوی خود می‌خوابید، بالشی را بین زانوهای خود بگذارید تا فشار کمتری به ستون فقرات شما وارد شود. همچنین از خوابیدن روی شکم خود خودداری کنید؛ زیرا، می‌تواند علائم شما را بدتر کند.
ورزش و حرکات اصلاحی برای گودی کمر
پیش از انجام هر گونه حرکت اصلاحی برای درمان این مشکل، حتما با پزشک یا فیزیوتراپیستی معتبر مشورت کنید. حرکات اصلاحی مناسب برای لوردوز عبارتاند از:
- حرکت پلانک: برای انجام حرکت پلانک، روی شکم خود دراز بکشید و بدن خود را با کمک ساعد و انگشتان پای خود بالا ببرید. سعی کنید خط صافی را از سر تا انگشتان پای خود ایجاد کنید. در این حالت به مدت 5 الی 10 ثانیه بمانید و این حرکت را 8 الی 10 بار تکرار کنید. اگر نمی‌توانید این حرکت را انجام دهید، زانوهای خود را روی زمین بگذارید؛ ولی، به خاطر داشته باشید که زانوها نباید وزن شما را تحمل کنند
- کشش فلکسور باسن: بایستید و بازوهای خود را به‌آرامی روی باسن خود بگذارید. سپس یکی از پاها را به جلو ببرید و زانوی خود را خم کنید. مطمئن شوید که پای پشتی صاف است. به پای جلویی خود فشار وارد کنید تا کششی را در پای عقبی خود احساس کنید. در این حالت به مدت 15 ثانیه بمانید و این حرکت را 3 الی 5 بار در روز تکرار کنید. اگر این حرکت باعث ایجاد درد می‌شود، از انجام آن خودداری کنید
- حرکت پل: برای انجام حرکت پل، روی کمر خود دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید تا کف پاهایتان روی زمین قرار گیرند. بازوهای خود را در کنار بدن خود روی زمین نگه دارید و باسن خود را تا جایی که می‌توانید از روی زمین بلند کنید. در این حالت به مدت 5 الی 10 ثانیه بمانید و سپس باسن خود را به‌آرامی به پایین بیاورید. 5 الی 10 ثانیه صبر کنید و سپس این حرکت را تکرار کنید. اگر فشاری را در گردن یا شانه‌های خود احساس می‌کنید، این حرکت را انجام ندهید
- حرکت کرانچ شکمی: برای انجام این حرکت، روی کمر خود دراز بکشید، زانوهای خود را خم کنید و کف پاها را روی زمین بگذارید. از عضلات مرکزی خود استفاده کنید و بخش بالایی بدن خود را به سمت زانوهای خود بکشید. در این حرکت، لازم نیست بخش بالایی بدن خود را به‌صورت کامل بلند کنید؛ ولی، سر و شانه‌های شما باید از زمین فاصله بگیرند. این حرکت را 20 بار تکرار کنید و پس از دهمین حرکت، 30 الی 60 ثانیه استراحت کنید
رژیم غذایی مناسب برای گودی کمر
وزن اضافی می‌تواند باعث شود که لگن به سمت جلو مایل شود و گودی کمر را افزایش دهد. پزشکان توصیه می‌کنند که افرادی که دچار این مشکل هستند، باید کالری و چربی رژیم غذایی خود را کاهش دهند. رژیم غذایی این افراد باید شامل فیبر میوه‌ها، سبزیجات و غلات تازه، چربی‌های سالم، پروتئین‌های گیاهی، ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد. همچنین شکر تصفیه‌شده و محصولات حیوانی سرشار از چربی اشباع‌شده این رژیم غذایی باید بسیار کم باشند.
همچنین با نوشیدن آب نیز می‌توانید به حفظ سلامت کمر خود کمک کنید؛ زیرا، آب نقش مهمی را در انتقال مواد مغذی، حذف مواد زائد، متابولیسم چربی و کاهش احتباس آب ایفا می‌کند.
چه زمانی برای گودی کمر به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دچار کمردرد شده‌اید، بهتر است به پزشک معتبری مانند پزشکان کلینیک نیاوران مراجعه کنید. اگر درد به دردی مزمن تبدیل شده است، گودی کمرتان افزایش یافته است یا علائمی مانند بی‌حسی یا ضعف را مشاهده می‌کنید، به‌هیچ‌وجه این علائم را نادیده نگیرید؛ زیرا، این علائم ممکن است نشانه بیماری خطرناک‌تری باشند. اگر روش‌های خانگی و حرکات اصلاحی نمی‌توانند کمکی به بهبود علائم شما کنند، حتما به پزشک مراجعه کنید.
جمع‌بندی
لوردوز یا همان گودی کمر ممکن است در ابتدا چندان جدی گرفته نشود، اما اگر در درمان آن تعلل کنید، دچار علائم گودی کمر شدید خواهید شد که می‌تواند باعث مشکلات جدی مانند مشکل در راه رفتن و درد برای بیمار شود. این بیماری، به عللی مانند آسیب، علل ژنتیکی و سبک زندگی نامناسب ایجاد می‌شود. تشخیص و درمان به موقع این بیماری از عوارض بعدی، فشار بر ستون فقرات و درگیری اعصاب کمر جلوگیری خواهد کرد.
