آرتروز به معنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی و بدنبال آن تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت در مفصل است. آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت Osteoarthritis شایع ترین نوع آرتریت است.
در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود. آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است ولی به معنای استئوآرتریت هم بکاربرده میشود. در فارسی بجای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه “ساییدگی مفصل” هم استفاده میشود.
مطالعه بیشتر: آرتروز زانو چیست؟
آشنایی با ساختمان مفصل
مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار میگیرند. مفصل باعث میشود قسمت های مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان ها در مفصل به علت کششی است که از طریق عضلات به آنها اعمال میشود.
دو انتهای استخوان ها در جایی که با هم مفصل میشوند به وسیله پرده بافتی محکمی پوشیده شده که به آن کپسول مفصلی میگویند.
در اطراف کپسول مفصلی نوارهای بافتی محکمی قرار دارند که به آنها لیگامان یا رباط میگویند و مسئول پایدار کردن مفصل هستند.
غضروف یک بافت سخت ولی صاف و قابل انعطاف است که روی انتهاهای استخوان ها در محلی که در کنار هم قرار میگیرند را میپوشاند.
مطالعه بیشتر: استخوان
علت تغییر شکل استخوان چیست؟
علت‌های مختلفی در بروز تغییر شکل استخوان نقش دارند. از مهم‌ترین دلایل تاثیرگذار در بروز این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ارث و ژنتیک
یکی از عوامل موثر در بروز این بیماری ارث و ژنتیک است. احتمال ابتلای افرادی که یکی از نزدیکان درجه یک آنها به این بیماری مبتلاست، 25 تا 45 درصد بیشتر از سایر افراد است. اگر یکی از اعضای خانواده شما به این بیماری مبتلا باشد، ممکن است در آینده شما هم یکی از افراد مبتلا به این بیماری باشید.
افزایش سن
یکی دیگر از علت‌های به وجود آمدن تغییر شکل در استخوانها افزایش سن است. به ندرت پیش می‌آبد که فردی کمتر از 40 سال سن داشته باشد و استخوان‌هایش تغییر شکل پیدا کنند.
شرایط محیطی
تحقیقات نشان می‌دهد که شرایط مختلفی نیز میتواند در تغییر ظاهری استخوانها نقش داشته باشد. از عوامل محیطی تاثیرگذار در بروز این بیماری میتوان به مواردی مانند بالا و پایین رفتن زیاد از پله‌ها، افزایش وزن و واردشدن فشار به مفاصل، راه رفتن زیاد در مسیرهای شیب‌دار و پوشیدن مداوم کفش‌های غیراستاندارد و نامناسب اشاره کرد.
جنسیت
تحقیقات پزشکان حاکی از آن است که درصد ابتلا به بیماری تغییر شکل استخوانها در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. بدن خانم‌ها بیشتر از بدن آقایان در ترمیم و بازسازی استخوانها دچار اختلال میشود.
ابتلا به بیماری‌های استخوانی
استخوان‌های افرادی که با بیماری‌هایی مانند آرتروز، آرتریت، پوکی استخوان، تومور استخوانی و شکستگی لگن درگیر هستند، به مروز زمان دچار تغییر شکل میشوند.
آشنایی با بیماری های آرتروز و آرتریت
بیماری آرتروز (Arthrosis) یا ساییدگی مفصل بیماری است که در آن غضروف‌های موجود در مفاصل به دلیل افزایش سن، انجام فعالیت‌های بدنی به شکل غیراصولی، انجام کارهای سنگین و حرکات ورزشی نادرست از بین می‌روند. در چنین شرایطی مفاصل با قرار گرفتن تحت فشار شرایط لازم برای تخریب و از بین رفتن غضروف‌ها را ایجاد میکنند.
بیماری آرتریت (Arthritis) بیماری است که در آن مفاصل به دلیل عفونت یا مشکلات خودایمنی دچار التهاب میشود. در بیماری آرتروز فرد با انجام فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، دویدن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها دچار درد شدیدی میشود؛ اما در بیماری آرتریت درد ناشی از التهاب مفاصل بیشتر در زمان استراحت و شب‌ها افزایش پیدا میکند. بسیاری از بیماران مبتلا به آرتریت صبح‌ها با درد مفصل‌هایشان از خواب بیدار میشوند.
علل موثر در پیشرفت آرتروز چیست؟
- سن : با بالا رفتن سن آرتروز هم بیشتر میشود. میتوان گفت ساییدگی مفصلی جزئی طبیعی از روند پیری است که در همه انسان ها با افزایش سن ایجاد میشود ولی سن شروع آن در انسان های مختلف متفاوت است.
- ژنتیک : در بعضی انسان ها بطور ژنتیکی و خانوادگی استعداد بروز آرتروز بیشتر است
- چاقی : ساییدگی مفاصل ران و زانو در افراد چاق بیشتر و زودتر ایجاد میشود و این به علت نیروهای زیادی است که در افراد چاق به علت نیروی وزن به مفصل وارد شده و موجب تخریب زودرس آن میشود.
- جنس : آرتروز در زنان بیشتردیده میشود.
- آسیب قبلی به مفصل : عفونت های قبلی در مفصل، شکستگی هایی که قبلا در مفصل ایجاد شده است، آسیب های لیگامانی که بر اثر حوادث قبل در مفصل بوجود آمده و مفصل را ناپایدار کرده اند و یا تغییر شکل استخوان های اطراف مفصل میتوانند موجب تشدید بروز آرتروز شوند.
- شغل : فعالیت های بدنی شدید به علت شغل خاص و یا انجام ورزش خاص میتواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده و موجب بروز آرتروز یا ساییدگی مفصل شوند
مطالعه بیشتر: کمر درد شدید نشانه چیست؟
علت آرتروز یا ساییدگی مفصل چیست؟
در طول روز و به علت فعالیت های بدنی مفاصل بدن بطور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و این ضربات مرتبا آسیب هایی را به آنها بخصوص به غضروف مفصلی وارد میکنند. بدن این آسیب ها را تا جایی که میتواند ترمیم میکند. پس در طول زندگی مفاصل بدن دائما در یک فرآیند آسیب و ترمیم قرار دارند.
گاهی اوقات شدت آسیب های وارده به مفصل بیش از قدرت ترمیم بدن است و یا به عللی قدرت ترمیم بدن کاهش یافته و نمیتواند آسیب های معمولی را مرتبا ترمیم کند. در این موارد غضروف مفصلی بتدریج خرابتر و خرابتر میشود و این شروع آرتروز است.
بیشتر بخوانید : آرتروز لگن
بیماری پاژه چیست و چگونه موجب تغییر شکل استخوانها می شود؟
بیماری پاژه یا استئویت دفورمان به‌عنوان یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل ابتلا به تغییر شکل استخوان، بیماری مزمنی است که بیشتر در افراد مسن بروز پیدا میکند و با ایجاد اختلال در نحوه رشد و ترمیم استخوانها موجب تغییر شکل و خمیدگی آنها میشود. این بیماری ممکن است تمام استخوان‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما استخوان‌های بلند پا، ستون فقرات، لگن و جمجمه بیشتر از سایر استخوانها با این بیماری درگیر میشوند.
از مهم‌ترین علائم بیماری پاژه میتوان به مواردی مانند بدشکلی استخوانها به دلیل رشد غیرطبیعی آنها، شکستگی استخوان‌های ضعیف، کاهش شنوایی، بزرگ شدن و ضخامت غیر طبیعی استخوانها، درد و سفتی مفاصل، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن نواحی درگیر، سردرد و غیره اشاره کرد.
تغییر شکل استخوان چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان بعد از بررسی کامل تاریخچه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی او، برای تشخیص تغییر شکل استخوان از آزمایش‌ها و روش‌های زیر استفاده میکنند:
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح آنزیم آلکالین فسفاتاز
- استفاده از اشعه ایکس و پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای گرفتن عکس از استخوانها و تشخیص آسیب‌هایی مانند آرتروز، آرتریت و استخوان‌های تغییر شکل یافته
- سی‌تی‌اسکن یا اسکن توموگرافی کامپیوتری برای دیدن تصویری دقیق از جزئیات استخوانها
- سنجش تراکم استخوانها برای تشخیص پوکی استخوان
- اسکن استخوان رادیونوکلوئید برای تعیین محل تومورهای استخوانی و تشخیص شکستگی‌ها و ترک‌های ریز استخوانی
- بیوپسی یا برداشت نمونه‌های بافت استخوانی و بررسی آن زیر میکروسکوپ
- بیوپسی سوزنی و وارد کردن سوزن به استخوان
- بیوپسی باز و جراحی پوست برای بریدن یا خراشیدن نمونه‌ای از بافت استخوان
تغییر شکل استخوان چه عوارضی را به همراه دارد؟
تغییر شکل استخوان در اثر بیماری‌های آرتروز، آرتریت، پوکی استخوان، تومور استخوانی و… عوارض متعددی به همراه دارد. این عوارض در افراد مختلف به شکل‌های گوناگونی بروز پیدا میکند. در برخی از افراد تغییرات ظاهری استخوانها کاملا واضح است و در برخی دیگر تغییرات جزئی‌تر هستند. از مهم‌ترین عوارض ناشی از ابتلا به بیماری تغییر شکل استخوان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
شکننده شدن و بدشکلی استخوانها
مهم‌ترین عوارضی که فرد مبتلا به این بیماری با آن مواجه میشود، شکننده شدن و بدشکلی استخوانها است. با ضعیف شدن استخوان رگ‌های خونی بیشتری در اطراف آن ایجاد شده و با کوچک‌ترین آسیبی، استخوان دچار خونریزی شدیدی میشود.
بروز آرتروز در نواحی آسیب‌دیده
وقتی استخوانها دچار تغییرشکل میشوند، به استخوان‌های مجاور خود فشار وارد میکنند. با وارد شدن فشار به استخوانها مفاصل به مرور زمان تحلیل رفته و از بین می‌روند و در نهایت فرد به آرتروز مبتلا میشود.
ایجاد مشکل در اعصاب استخوانها
وقتی استخوانها دچار تغییر شکل میشوند، به اعصاب موجود در درون استخوان آسیب وارد میشود. به‌عنوان مثال اگر تغییر شکل استخوان در اثر ابتلا به بیماری پاژه باشد و حجم استخوان بزرگ شود، رگ‌های عصبی فشرده شده و علائمی مانند گزگز، ضعف و درد شدید بروز پیدا میکند.
نارسایی قلبی
در مواردی که استخوان با تغییر شکل شدیدی همراه هستند، قلب با تحمل فشار بیشتری خون را به سمت بخش‌های آسیب‌دیده پمپاژ میکند. وارد شدن فشار بیش از حد به قلب به مرور زمان باعث بروز نارسایی قلبی میشود.
ابتلا به بیماری سرطان استخوان
یکی دیگر از عوارض پیدایش تغییر در شکل استخوانها که فقط 1 درصد از مبتلایان به این بیماری به آن دچار میشوند، بیماری سرطان استخوان است. در سرطان استخوان یک بافت غیر طبیعی یا یک تومور در استخوان تشکیل میشود.
روش های درمان تغییر شکل استخوان
برای درمان عارضه تغییر شکل در استخوان از دو روش شامل درمان غیرجراحی و درمان با جراحی استفاده میشود. اینکه افراد مبتلا کدام یک از این روش‌ها را برای درمان بیماری خود استفاده کنند، کاملا به نظر دکتر ارتوپد آنها بستگی دارد. پزشک با بررسی علائم بیمار بهترین روش را برای درمان او انتخاب میکند. در ادامه راجع‌به هر یک از این روش‌های درمانی توضیح خواهیم داد.
درمان غیر جراحی تغییر شکل استخوان
در روش غیرجراحی پزشک ممکن است با توجه به علائم بیمار برای کاهش دردهای خفیف ناشی از آرتریت، آرتروز و بیماری پاژه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن تجویز میشود. در مواقعی که در بیماری تغییر شکل استخوان، پا یا لگن درگیر میشود، پزشکان از عصا و دستگاه‌های کمکی مانند بریس‌های ارتوپدی استفاده میکنند. این دستگاه‌ها مانع از وارد شدن فشار بیشتر به استخوانها میشوند.
درمان تغییر شکل استخوان با جراحی
اگر تغییر شکل در استخوانها به حدی باشد که زندگی روزمره فرد با مشکلات جدی مواجه شود، پزشک با بررسی علائم و بنا به تشخیص خود از روش‌های جراحی شامل تثبیت داخلی و استئوتومی برای درمان او استفاده میکند. اگر تغییر شکل در استخوانها به شکستگی‌ها ربط داشته باشد، روش تثبیت داخلی گزینه مناسبی برای درمان است.
در این روش ابتدا استخوان تغییرشکل یافته را در تراز طبیعی خود قرار می‌دهند و سپس با استفاده از ابزارهایی شامل پین، پیچ، سیم یا صفحات فلزی در جای خود ثابت نگه می‌دارند. روش استئوتومی بیشتر برای جراحی لگن و مفاصل زانو کاربرد دارد و با کاهش وزن روی بخش آسیب‌دیده منجر به بهبود عملکرد و کاهش درد میشود.
چگونه از مبتلا شدن به مشکلات مفصلی جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از مبتلا شدن به مشکلات مفصلی و تغییر شکل استخوان از انجام اعمال زیر غافل نشوید:
- انجام روزانه ورزش و حرکات کششی برای تقویت مفاصل
- داشتن تحرک کافی
- پیاده‌روی روزانه
- استفاده از رژیم غذایی مناسب
- توجه به تناسب اندام و کاهش وزن
- پوشیدن کفش‌های مناسب و استاندارد
- استفاده از کمربند طبی و مچ‌بند مناسب
- برنداشتن اجسام سنگین
- کشیدن کار کمتر از مفاصل
- عدم نشستن در پشت میز
- کنترل و مدیریت استرس و دوری از اضطراب بی‌جا
- درمان بیماری کم‌خونی
- مصرف ماهی، میوه، حبوبات و سبزیجات
- بهبود کیفیت خواب
- استفاده از مکمل‌های امگا 3
- استفاده از مکمل‌های حاوی مواد معدنی و ویتامین‌های D، A، C و E
جمع‌بندی
در این مقاله راجع‌به علت تغییر شکل استخوان شامل ارث و ژنتیک، افزایش سن، جنسیت، ابتلا به بیماری‌های آرتروز، آرتریت و پاژه صحبت کردیم و در ادامه درباره روش‌های تشخیص تغییر شکل در استخوانها و عوارض این بیماری، روش‌های درمان استخوان‌های تغییرشکل یافته و نحوه جلوگیری از مبتلا شدن به مشکلات مفصلی توضیح دادیم. افراد مبتلا به این بیماری برای تشخیص علت و درمان مشکل خود باید به یک دکتر ارتوپد مجرب مراجعه کنند. امیدواریم از مطالعه این مقاله نهایت استفاده را برده باشید.
