نقرس یک بیماری مزمن و التهابی (نوعی آرتروز بسیار حاد) است که به طور عمده به دلیل افزایش سطح اسید اوریک در خون ایجاد می‌شود. این بیماری با تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل و بافت‌های محیط آنها همراه است که باعث التهاب، درد و تورم مفاصل می‌شود. افراد مبتلا به نقرس معمولاً با حملات دردناک ناگهانی در مفاصل خود مواجه می‌شوند، به طور خاص در مفصل بزرگ پا، معمولاً انگشتان پا و مچ پا این حملات و دردها رخ می‌دهد.
این بیماری که در اصطلاح عمومی به بیماری ثروتمندان نیز شهرت دارد، معمولاً در افرادی که دارای عوامل خطر از جمله ژنتیکی، مصرف بیش از حد الکل، چاقی، مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی پورین (یک ترکیب شیمیایی است با ترکیب پیریمیدین با ایمپیدازول ایجاد می‌شود) و دیگر عواملی همچون بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون بالا هستند، شایع‌تر است.
با توجه به روند پیچیده و دردناک بیماری نقرس و اثرات آن بر کیفیت زندگی افراد، شناخت بیشتر از علائم، عوامل خطر و روش‌های درمانی ضروری است. در این مقاله، ابتدا بررسی می‌کنیم که انواع بیماری نقرس چیست و پس از آن به بیان علائم، راه درمان، عوامل خطر ابتلا به آن و عوارض ابتلا به این بیماری می‌پردازیم.
انواع بیماری نقرس کدامند؟
متاسفانه بیماری نقرس در چندین شکل و نوع ظاهر می‌شود و افراد را درگیر خود می‌سازد. در ادامه برخی از انواع بیماری نقرس را بررسی می‌کنیم:
- نقرس حاد: این نوع نقرس معمولاً با حملات ناگهانی شدید درد و التهاب در یک یا چند مفصل ظاهر می‌شود، به ویژه در مفصل بزرگ پا (مچ پا)، انگشتان پا، زانو، مچ دست و مچ کف دست شاهد درد و التهاب هستیم. این حملات معمولاً شبانه رخ می‌دهند و با درد شدید، تورم، قرمزی و حساسیت در محل تخلخل اسید اوریک همراه هستند
- نقرس مزمن: در افرادی که نقرس حاد را تجربه می‌کنند و درمان مناسب را نمی‌گیرند، به احتمال زیاد بیماری به شکل نقرس مزمن تبدیل شود. در این حالت، به جای حملات ناگهانی درد، التهاب مفاصل به طور مداوم و مزمن ادامه دارد و ممکن است با آسیب به مفاصل و بافت‌های محیطی آنها همراه باشد
- نقرس توفاسه (توفوسی): این یک شکل شدیدتر و نادرتر از نقرس است که معمولاً با حملات شدید و پی‌درپی نقرس حاد همراه است. در این حالت، حملات نقرس به صورت مکرر و پی در پی رخ می‌دهند و اغلب آسیب دائمی به مفاصل و بافت‌های محیطی آنها از جمله مفصل انگشت شست و پاشنه پا، را به همراه دارد
آیا بیماری نقرس ارثی است؟
متاسفانه بیماری نقرس ارثی است و اگر یکی از والدین به این بیماری مبتلا شوند، احتمال آنکه فرزندان هم درگیر بیماری نقرس شوند، زیاد است. این بیماری به طور عمده به دلیل وجود ژنتیک‌های خاص در افراد ایجاد می‌شود که باعث افزایش سطح اسید اوریک در خون و در نتیجه تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل و بافت‌های محیط آنها می‌شود.
عوامل ژنتیکی تأثیر مستقیمی بر فعالیت آنزیم‌هایی که در فرآیند تولید یا دفع اسید اوریک نقش دارند، دارند. برخی از این عوامل احتمال دارد باعث افزایش تولید اسید اوریک در بدن شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است کاهش دفع اسید اوریک از بدن را به همراه داشته باشند.
همچنین، فعالیت ژن‌ها تأثیر مستقیمی بر واکنش بدن به مواد غذایی مانند پورین‌ها (موادی که اسید اوریک را افزایش می‌دهند) خواهند داشت.
به طور کلی، افرادی که تاریخچه خانوادگی نقرس دارند، بیشتر احتمال مبتلا شدن به این بیماری را دارند. با این حال، عوامل محیطی مانند نوع رژیم غذایی، مصرف الکل، چاقی، بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون بالا نیز بر ابتلا و توسعه بیماری نقرس تاثیرگذار هستند.
علائم نقرس کدامند؟
خوب است بدانید که علائم بیماری نقرس در هر فردی ممکن است متفاوت و متنوع باشد و بسته به شدت حمله و نوع بافت‌هایی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، علائم مختلفی در افراد مبتلا، بروز کند. البته به طور کلی علائم این بیماری در بیشتر موارد قابل مشاهده نیست و زمانی که به طور ناگهانی دچار حملات درد می‌شوید که بین 5 تا 7 روز احتمال طول کشیدن آن وجود دارد، علائم مشخص خواهند شد. در ادامه برخی از علائم شایع بیماری نقرس را بررسی می‌کنیم:
- درد ناگهانی: دردناک ناگهانی، معمولاً در مفاصلی مانند مفصل بزرگ پا (مچ پا)، انگشتان پا، زانو، مچ دست و مچ کف دست رخ می‌دهد. این درد معمولاً در شب شدیدتر است و در برخی موارد، به شدت افزایش می‌یابد
- تورم و قرمزی: معمولا محل تخلخل اسید اوریک متورم و قرمز می‌شود. این تورم و قرمزی اغلب در محل مفصلِ درگیر و متأثر از بیماری، بیشتر از همه قابل مشاهده است
- حساسیت به لمس: محل مفصل درگیر به نقرس در بیشتر موارد به لمس حساسیت نشان می‌دهد
- کاهش محدودیت حرکت: به دلیل درد و تورم، افراد مبتلا به نقرس ممکن است دچار محدودیت در حرکت مفصل متأثر شوند.
- تب (در برخی موارد): در برخی از حالات، حملات نقرس ممکن است با تب همراه باشند.
- توده‌های سخت: در برخی موارد، توده‌های سخت که به دلیل تجمع کریستال‌های اسید اوریک در بافت‌های نرم مثل پوست و بافت زیرپوستی شکل می‌گیرند، مشاهده می‌شود
علائم نقرس در آزمایش خون
در نقرس، کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل و بافت‌های محیط آنها جمع شده و باعث التهاب، درد و تورم مفاصل می‌شود. آزمایش خون می‌تواند علائم و نشانه‌های مختلفی از وضعیت نقرس را مشخص مکند. برخی از این علائم شامل موارد زیر است:
- اسید اوریک: اندازه‌گیری سطح اسید اوریک در خون یکی از نشانه‌های مهم ابتلا به بیماری نقرس است؛ زیرا با افزایش اسید اوریک در خون، احتمال آنکه به نقرس دچار شده باشید، زیاد است
- سرعت رسوب پروتئین (ESR): این آزمایش میزان التهاب را در بدن نشان می‌دهد. افزایش سرعت رسوب پروتئین ممکن است نشانه‌ای از وجود التهاب در بدن، از جمله در التهابات نقرسی، باشد.
- پروتئین (CRP): این آزمایش نیز میزان التهاب را اندازه می‌گیرد. افزایش CRP نیز یکی از احتمالات وجود التهابات نقرسی است
- اگر مقدار ADA در بدن افزایش یابد نشانگر آن است که واکنش‌های التهابی دیگری در نقاط مختلف بدن رخ داده است و ممکن است نقرس، یکی از علل این التهابات باشد
علت ابتلا به بیماری نقرس چیست؟
در طول این مقاله توضیح دادیم که بیماری نقرس اغلب به دلیل افزایش سطح اسید اوریک در خون ایجاد می‌شود. اسید اوریک، یک ماده طبیعی است که در بدن به عنوان محصول پایانی تجزیه پورین‌ها، که یک نوع ماده موجود در بعضی از مواد غذایی است، تولید می‌شود. عوامل زیر می‌توانند منجر به افزایش سطح اسید اوریک در بدن و در نتیجه ابتلا به بیماری نقرس شوند:
- ژنتیک
- رژیم غذایی نامناسب: مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی پورین، مانند گوشت قرمز، ماهی، خرما، نخود و آجیل‌ها
- مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل، به ویژه نوعی از الکل که با تولید اسید اوریک مرتبط است
- چاقی: چاقی به طور مستقیم با افزایش سطح اسید اوریک در خون مرتبط است
- بیماری‌های مزمن: برخی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا و افزایش کلسترول
عواملی که خطر ابتلا به نقرس را افزایش می دهند
در قسمت قبل از دلایل ابتلا به نقرس گفتیم. از این رو می‌توان گفت که موارد زیر خطر ابتلا به این بیماری بسیار دردناک را افزایش می‌دهند:
- چاقی
- ژنتیک
- بیماری‌هایی مثل دیابت، فشار خون بالا، افزایش کلسترول
- رژیم غذایی ناسالم
- مصرف نادرست الکل
- سن و جنسیت خصوصا اینکه آقایان بیشتر از خانم‌ها به این بیماری دچار می‌شوند و هرچه سن بالاتر رود، احتمال ابتلا به آن بیشتر است
- مصرف برخی از داروهایی که مانع از دفع اورات خون شوند
- ضربه به مفاصل و آسیب‌دیدن آنها
- ابتلا به بیماری‌هایی که تب از عوارض جدی آنهاست
- مصرف کم آب که باعث کم‌آبی بدن شود
عوارض بیماری نقرس
متاسفانه افرادی که نقرس دارند، عوارض متعددی را تجربه می‌کنند که شایعترین آنها عبارت‌اند از:
- التهاب و درد شدید در مفاصل، به خصوص در مفصل بزرگ پا (مچ پا)
- تورم و قرمزی در محل مفاصل درگیر شده و اطراف آن
- حساسیت به لمس در مفاصل تحت تاثیر نقرس
- توده‌های سخت در پوست و همچنین بافت‌های پراز مایع زیرپوستی
- کاهش محدودیت حرکت و اختلال در عملکرد مفاصل
- سنگ کلیه و عفونت‌های کلیه به علت تجمع اسید اوریک
- افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی مانند بیماری عروقی و سکته قلبی
- افزایش خطر بروز بیماری‌های مرتبط با فشار خون بالا
- مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب به دلیل درد مداوم و اختلال در روند زندگی روزمره
- آسیب به بافت‌های مفصلی و عدم بهبودی در طولانی‌مدت به دلیل تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل
چگونه از مبتلا شدن به نقرس جلوگیری کنیم
برای جلوگیری از ابتلا به بیماری نقرس، می‌توان اقداماتی انجام داد که به کاهش سطح اسید اوریک در بدن و کنترل فاکتورهای خطر مرتبط با بیماری نقرس کمک کند. برخی از راهکارهایی که می‌توانید برای جلوگیری از نقرس اتخاذ کنید عبارت‌اند از:
- تغییر رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی کمتری که حاوی پورین هستند و همچنین، مصرف میوه‌ها و سبزیجات با قند طبیعی (بدون افزودن قند) و مصرف میوه‌های غنی از ویتامین C
- تغییرات در سبک زندگی: فعالیت‌های ورزشی منظم و کاهش استرس می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری نقرس کمک کند
- درمان بیماری‌های مزمن: درمان بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون بالا نیز در کاهش خطر ابتلا به نقرس موثر است
- مراقبت از کلیه‌ها: مراقبت منظم از کلیه‌ها و جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه می‌تواند از عوارض جانبی جدی بیماری نقرس جلوگیری کند
- کنترل وزن
بیماری نقرس چگونه تشخیص داده می شود
با انجام آزمایش‌های خون که در قسمت مربوط به نشانه‌های نقرس در آزمایش خون توضیح دادیم و همچنین برخی از آزمایشات تصویربرداری مانند رادیوگرافی، اورتراسونوگرافی و MRI با توجه به صلاحدید پزشک برای تشخیص و تجسم بهتر آسیب‌های مفاصل و بافت‌های محیطی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
روش های درمان بیماری نقرس
درمان بیماری نقرس شامل مدیریت حملات حاد و کنترل سطح اسید اوریک در خون به منظور کاهش خطر حملات آتی و کنترل علائم بیماری است. روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
- دارودرمانی
- مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، و دیکلوفناک
- کلشی سین (Colchicine) برای کنترل التهابات حاصل از حملات نقرس
- مهارکننده‌های استخوان‌های آلوپورینول (Allopurinol) برای کاهش سطح اسید اوریک در خون و کاهش خطر حملات آتی نقرس
- پروبنسید (Probenecid) برای افزایش دفع اسید اوریک از طریق ادرار
- فبوکسوستاد (Febuxostat) داروی مهارکننده تولید اسید اوریک
- تغییرات در رژیم غذایی و مصرف ویتامین C
- ورزش
مهم است که همواره قبل از شروع هر نوع درمان، با پزشک خود مشورت کنید تا درمان مناسب و مطابق با شرایط شما تجویز شود.
چه زمانی در اثر ابتلا به بیماری نقرس به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائمی از جمله درد ناگهانی، تورم، و قرمزی در مفاصل، به ویژه در مفصل بزرگ پا، انگشتان پا، یا مچ دست را به صورت ناگهانی تجربه کنید و این علائم برای چند روز ادامه پیدا کند، احتمال دهید که به نقرس دچار شدید از این رو لازم است تا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله به معرفی بیماری نقرس، روش درمان، علائم بیماری، علت بروز نقرس و همچنین روش تشخیص این بیماری پرداختیم. اگر شما یا اعزای خانواده دچار این بیماری دردناک هستید، حتما برای مدیریت درد و تسریع در روند بهبودی آن، به فوق تخصص ارتوپد یا متخصص روماتولوژی مراجعه کنید.
