سندروم دم اسبی یکی از بیماری‌های ستون فقرات و نخاع به شمار میرود. این سندروم یکی از موارد اورژانسی است؛ زیرا خطرات و عوارض بسیار شدیدی با آن همراه هستند که آسیب نخاعی یکی از آنها به شمار میرود. برای اینکه راجع به بیماری دم اسبی بدانید، ابتدا باید اطلاعاتی درمورد کمر درد های انتهای ستون فقرات داشته باشید که همراه با درد شدید هستند. آیا تا کنون این کمر دردهای شدید را تجربه کرده‌اید که درد آن غیرقابل تحمل باشد؟ این نوع درد اگر در ناحیه انتهایی ستون فقرات رخ دهد، مربوط به بیماری نخاعی است که دم اسبی نامیده میشود و باید آن را بسیار جدی گرفت. دلیل اهمیت پیدا کردن این سندروم، این است که ارتباط مستقیمی با نخاع دارد؛ پس همراه ما باشید تا راجع به این بیماری بیشتر صحبت کنیم و اطلاعات مفیدی راجع به دلایل رخ دادن آن، علائم آن و همچنین روش‌های درمانی به شما ارائه دهیم.
سندروم دم اسبی چیست؟
همه ما می‌دانیم که آسیب‌های وارده به نخاع چقدر خطرناک هستند، زیرا نخاع باعث میشود تا ذهن شما توانایی کنترل کردن حرکت جسمی شما را داشته باشد و با وارد شدن آسیب‌های جسمی به نخاع، این مقوله دچار اختلال دائمی یا موقتی خواهد شد.
نخاع در تمام طول ستون فقرات کشیده شده است که انتهای آن به شکل دم اسب است و به همین دلیل به آن ناحیه، دم اسبی می‌گویند.
عصب‌های نخاعی در انتهای نخاع، وظیفه کنترل حرکات لگن و پاها را دارند که با مغز ارتباط می‌گیرند و دستورات مغز را اجرا می‌کنند و زمانی که این عصب‌های نخاع تحت تاثیر فشارهای غیرعادی قرار گیرند، نمی‌توانند دستورات مغز را به درستی به اندام‌های لگنی و پاها ارسال کنند و در این امور اختلالات شدیدی رخ می‌دهد که با توجه به روند درمان یا عدم درمان، می‌توانند دائمی یا موقتی باشند.
زمانی که فشارهای غیرعادی به کمر وارد شود، یکی از عواملی که ممکن است رخ دهد تنگی کانال نخاعی است که باعث ایجاد فشار روی عصب‌های دم اسبی میشود و در نتیجه آن، بیماری دم اسبی رخ می‌دهد. زمانی که این اتفاق در بدن شما رخ دهد، عصب‌های شما سیگنال‌های درد بسیار شدیدی را ارسال می‌کنند که غیرقابل تحمل هستند و شما را مجبور می‌کنند که فورا به بیمارستان مراجعه کنید.
سوالی که مطرح میشود این است که آیا باید صبر کنیم تا این عصب‌ها فشرده شوند و محتمل درد شویم تا به سراغ درمان آن رویم؟
پاسخ مطمئنا خیر است، زیرا اگر مطالعه درستی روی وضعیت بیماری داشته باشید، می‌توانید به راحتی با دیدن علائم متوجه خطر این سندروم شوید و از رخ دادن آن درد شدید جلوگیری کنید و حتی روند درمانی خود را بسیار ساده‌تر پیش ببرید.
این بیماری نه تنها قابل پیش‌بینی است، بلکه روش‌های پیشگیری از آن هم وجود دارد که اگر شما موارد پیشگیری از آن را رعایت کنید، مطمئنا آن شخصی نخواهید بود که دچار سندروم دم اسبی میشود. این بیماری به ندرت رخ می‌دهد؛ زیرا به طور میانگین از هر 100 هزار نفر، یک نفر به این بیماری دچار میشود. دلایل رخ دادن این بیماری ارتباط زیادی با دلایل رخ دادن دیگر بیماری‌های ستون فقرات ندارد، ولی وجود دیگر بیماری‌ها میتواند باعث رخ دادن این سندروم شود.
علل سندروم دم اسبی چیست؟
مطمئنا برای چنین بیماری خطرناکی باید چندین دلیل واضح وجود داشته باشد، زیرا این بیماری به ندرت رخ می‌دهد و دلایل آن هم باید خاص باشند اما اینگونه نیست؛ چونکه دلایل این بیماری مربوط به بیماری‌هایی همچون عفونت استخوان یا بیماری‌های دیسک کمر است. درواقع این بیماری‌ها باعث میشوند تا فشار زیادی روی عصب‌های نخاعی ایجاد شود که در نهایت منجر به مبتلا شدن به سندروم CES خواهد شد. پس یکی از مهم‌ترین نکاتی که در اینجا باید به آن توجه کنید، این است که اگر هر کدام از دلایل و بیماری‌های زیر را دارا هستید، حتما به دنبال آزمایشات لازم برای بررسی دم اسبی باشید؛ زیرا این بیماری بسیار خطرناک است و عوارض آن شدید خواهند بود.
ضربه شدید به کمر
اولین دلیلی که باعث ایجاد فشار شدید روی عصب‌های نخاع در ناحیه دم اسبی میشود، ضربه‌هایی با فشار بالا است. این ضربه‌ها معمولا در تصادفات یا سقوط از ارتفاع رخ می‌دهند که باعث آسیب‌هایی به نخاع دم اسبی میشود و عضوهای پایینتر از کمر را فلج میکند. اشاره داشتیم که نخاع دم اسبی، وظیفه کنترل عضوهای پایینتر کمر را به عهده دارد که شامل لگن و پا و مثانه میشود.
عفونت ستون فقرات
استئومیلیت یا عفونت استخوان یکی از بیماری‌های شایع استخوان است که اگر در ستون فقرات رخ دهد، میتواند باعث ایجاد فشارهای غیرعادی روی کانال نخاعی در ناحیه دم اسبی شود. عفونت ستون فقرات میتواند یکی از دلایل اصلی این بیماری باشد؛ پس مهم است که اگر سابقه عفونت استخوانی را دارید، حتما از درمان آن مطمئن شوید تا باعث ایجاد بیماری‌های خطرناک‌تر همچون سندروم در ناحیه دم اسبی نشود.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی ستون فقرات
افزایش وزن زیاد
یکی از اصلیترین عوارض افزایش وزن زیاد، ایجاد فشار زیاد روی استخوان‌های نگهدارنده بدن است. جدا از زانوها که نگهدارنده اصلی وزن بدن هستند، ستون فقرات نیز نقش بسیار مهمی در این امر دارد و افزایش وزن زیاد، میتواند فشار وارده به ستون فقرات را افزایش دهد که در طی سالیان متمادی منجر به تنگی کانال نخاع خواهد شد.
تومورهای نخاع
تومورهایی که در کانال نخاعی ایجاد میشوند، توازن و شکل استخوان‌های اطراف نخاع را تغییر می‌دهند که منجر به مشکلات دیسکی و همچنین فشارهای زیاد روی نخاع میشود. این افزایش فشار به وسیله تومور نخاعی، باعث دررفتگی دیسک یا ایجاد فشار روی ریشه‌های عصبی نخاع میشود و از دلایل اصلی این بیماری به شمار میرود.
تنگی زیاد مجرای نخاع
تنگی زیاد مجرای نخاع میتواند دلایل مختلفی همچون وجود تومور، افزایش وزن و… داشته باشد که در موارد قبلی راجع به آنها صحبت کردیم، اما تنگی مجرای نخاع میتواند مادرزادی هم باشد که در این مورد نمیتوان علائم آن را تا زمانی که خیلی دیر است مشاهده کرد. پس به طور کلی باید این مسئله هر چند سال یکبار چک شود تا مطمئن بود نخاع و مجرای نخاع در وضعیت سالمی قرار دارند.
عوارض عمل‌های ستون فقرات
عمل‌هایی که روی ستون فقرات انجام میشود همیشه خطرناک نیستند، اما در مواردی به دلیل بیهوشی‌های زیاد یا حتی استفاده از ابزار زیاد، ممکن است باعث ایجاد ضربه‌هایی روی نخاع شود که نتیجه آن میتواند بسیار جبران ناپذیر باشد. علاوه بر احتمال وارد شدن ضربه، شما باید احتمال ایجاد عفونت در ستون فقرات را هم در نظر بگیرید و تمامی این‌ها این مورد را بازگو می‌کنند که کسانی که تحت عمل ستون فقرات بودهاند؛ باید پس از انجام عمل به دنبال بررسی وضعیت نخاع خود باشند تا مطمئن شوند که مورد خطرناکی آنها را تهدید نمی‌کند.
پارگی نخاع
پارگی نخاع در ناحیه دم اسبی، آخرین و خطرناک‌ترین دلیل ایجاد سندروم است که دلیل آن مرتبط با خود نخاع است. در این مورد دیگر نمیتوان از آن پیشگیری کرد یا به دنبال درمان موقتی بود؛ زیرا نخاع قطع شده به معنای فلج شدن است و زمانی که این قطعی نخاع در ناحیه دم اسبی رخ دهد، شما دیگر توانایی استفاده از اندام‌های پایینی خود را نخواهید داشت. پارگی نخاع به طور کلی دلهره‌آور است، زیرا در هر ناحیه‌ای که رخ دهد باعث فلج شدن قسمتی از بدن میشود؛ اما در نواحی دم اسبی باعث میشود تا شما نتوانید حرکت کنید که به خودی خود مشکلات شما را چندین برابر خواهد کرد.
برامدگی دیسک کمر
مشکلات مرتبط با دیسک کمر نیز از دلایل اصلی بیماری دم اسبی هستند که برامدگی دیسک کمر به دلیل فشار بالا، یکی از این دلایل است. زمانی که دیسک کمر برامده میشود، باعث ایجاد فشار و تنگی مجرای نخاع میشود که در ادامه منجر به فشار زیاد روی نخاع دم اسبی خواهد شد. مشکلات دیسک کمر باید فورا درمان شوند، زیرا در صورت عدم درمان آن باید با دررفتگی دیسک یا سندروم در ناحیه دم اسبی مواجه شوید.
مطالعه بیشتر: علت دیسک کمر
دررفتگی دیسک کمر
اصلیترین بیماری مرتبط با دیسک کمر که موجب بیماری دم اسبی میشود، دررفتگی دیسک کمر است که به آن فتق دیسک نیز می‌گویند. فتق دیسک یکی از بیماری‌های بسیار شایع در بین ایرانی‌ها است که در صورت عدم درمان باعث ایجاد مشکلات شدیدتری برای ستون فقرات و همچنین نخاع خواهد شد. به یاد داشته باشید که در صورت عدم درمان دیسک کمر، شما دچار دردهای شدیدی در ناحیه کمر در فعالیت روزمره خواهید شد و همچنین در ادامه آن باید با مشکلات نخاعی دست و پنجه نرم کنید.
سندروم دم اسبی چه علائمی دارد؟
سندرم کودا اکونیا چندین نشانه و علائم دارد که با توجه به آنها میتوان از خطر ابتلا به دم اسبی اطلاع پیدا کرد و پاسخ سریع‌تری به آن داشت. این نشانه‌ها بسیار واضح هستند و با متوجه شدن آنها میتوان به سادگی از خطرات بزرگ‌تر جلوگیری کرد و درمان را در زمان سریع‌تری شروع کرد تا نتایج درمان مثبت‌تر باشند.
اختلال در اندام جنسی
اشاره داشتیم که تمامی اندام‌های پایینتر از کمر تحت کنترل نخاع دم اسبی هستند و با آسیب دیدن ناحیه دم اسبی، شما مشکلاتی در اندام‌های پایینتر از کمر خواهید داشت که اندام جنسی یکی از این موارد است. نداشتن کنترل روی اندام جنسی و همچنین دریافت نکردن هیچ‌گونه حسی از آن میتواند از علائم سندروم باشد. اگر این مورد را همراه با کمر درد شدید مشاهده کردید، مطمئن باشید که شما در خطر این بیماری قرار دارید.
نداشتن کنترل روی مثانه
از اصلیترین نشانه‌های این بیماری، از دست دادن کنترل روی مثانه است. کنترل روی مثانه یعنی اختیار نگه داشتن ادرار یا ادرار کردن در زمان دلخواه که همراه با آسیب به نخاع دم اسبی، شما دیگر هیچ‌گونه اختیاری روی ادرار خود نخواهید داشت و توانایی کنترل آن را از دست خواهید داد.
نداشتن اختیار روی مدفوع
همانند مثانه، شما دیگر اختیار و کنترلی روی روده خود نخواهید داشت و نمیتوانید به خواست خود مدفوع کنید؛ حتی بدون اینکه متوجه آن شوید ممکن است این اتفاق رخ دهد. بسیار مهم است که در صورت مشاهده این مورد به دنبال آن باشید و آزمایشات و پیگیری‌های لازم را انجام دهید تا از وجود این بیماری اطمینان حاصل کنید.
احساس درد شدید در ناحیه پایین کمر
شوک‌های درد دار شدید در ناحیه انتهایی کمر که هم تراز با ناحیه دم اسبی است، اصلیترین نشانه سندرم دم اسبی است که نباید آن را با یک کمر درد ساده یکی دانست. میزان دردی که شما بر اثر این بیماری متحمل خواهید شد بسیار شدید است و نمیتوان آن را نادیده گرفت و با حس کردن این درد، شما تبدیل به یک مورد اورژانسی خواهید شد زیرا در خطر جدی قرار گرفته‌اید.
نداشتن هیچ‌گونه حسی در لگن و پاها
این عارضه در ابتدا به معنای فلج بودن نیست؛ بلکه یک نمونه ضعیف شده از فلج شدن در پایین تنه است، زیرا شما هنوز می‌توانید تا حدودی حس کنید اما به دلیل تحت فشار بودن نخاع در ناحیه دم اسبی، حواس شما دقیق نیستند یا شدت کافی را ندارند. پس میتوان گفت که در ناحیه پایینتر از کمر تا نوک انگشتان، کمبود شدت حواس یا نداشتن حواس به صورت کلی را تجربه خواهید کرد که یک نشانه قوی برای متوجه شدن این موضوع است که نخاع شما تحت فشار است. نداشتن حس را میتوان در ضربه‌های کوچک به پاها متوجه شد. حتی راه رفتن و نشستن نیز به شما نشان خواهند داد که هیچ‌گونه حسی در پاهای شما نیست. البته شدت نداشتن حس در پاها به مرور زمان بدتر میشود و تا زمانی پیش میرود که شما همانند یک فرد فلج نخاع، هیچ‌گونه حسی رو پاهای خود ندارید و اصلا از وجود آنها باخبر نخواهید بود.
از دست دادن قوای حرکتی به صورت کامل یا نیمه کامل
آخرین نشانه‌ای که همراه با سندروم دم اسبی مشاهده میشود، از دست دادن قوای حرکتی است که درصد آن وابسته به پیشرفت بیماری شما دارد. هرچقدر که شما از درمان سندروم جلوگیری کنید و آن را به تعویق بیندازید، راه رفتن برای شما مشکل‌تر خواهد شد و همچنین کنترل عضلات و حرکت‌های نیم تنه پایینی سختی بیشتری خواهد داشت.
نحوه تشخیص سندروم دم اسبی
برای تشخیص سندروم دم اسبی از تصویربرداری استفاده میشود که با استفاده از نتایج آن میتوان به صورت دقیق وضعیت نخاع دم اسبی را مشاهده کرد. برای تشخیص این بیماری، پزشک از بیمار میخواهد تا با استفاده از MRI تصاویری از ناحیه نخاع دم اسبی تهیه کند تا پزشک از آنها برای تشخیص بیماری استفاده کند. اگر عکس برداری MRI کافی نبود، از نخاع نگاری استفاده میشود که یک شیوه بخصوص برای تصویربرداری نخاع است. نتایج این دو آزمایش میتواند پزشک را مطمئن کند که مشکل نخاعی وجود ندارد یا اینکه بیمار به دم اسبی مبتلا شده است.
در ادامه اگر پزشک مشاهده کند که بیمار دچار این بیماری است از او میخواهد تا چندین حرکت فیزیکی مانند نشستن و راه رفتن انجام دهد تا متوجه کنترل بیمار روی پاهای خود شود. علاوه بر حرکات فیزیکی، پزشک میتواند از بیمار تست واکنشدهی نسبت به حس لامسه پاها را بگیرد تا متوجه شود که بیمار در چه وضعیتی قرار دارد. همچنین پزشک در ادامه سوالاتی راجع به سابقه خانوادگی بیمار در رابطه با مشکلات دیسک کمر و همچنین سابقه کنترل داشتن روی ادرار و مدفوع مطرح میکند تا به صورت کامل بتواند بیماری را تشخیص دهد.
روش های درمان سندروم دم اسبی
این بیماری درمانی قطعی دارد و با توجه به نظر پزشک روش درمان شما مشخص خواهد شد که در اکثر مواقع این روش درمان، جراحی خواهد بود. البته جدا از جراحی، پزشک فیزیوتراپی را نیز مطرح میکند که باعث میشود پس از عمل، به بیمار کمک کند تا به شرایط عادی بازگردد. طول درمان سندروم دم اسبی وابسته به شدت بیماری و همچنین نحوه درگیر شدن با بیماری است و نمیتوان برای آن از زمان دقیقی استفاده کرد، زیرا طول درمان فقط عمل جراحی نیست و مدت زمانی که بیمار دوباره به شرایط عادی باز می‌گردد مهم است. در درمان بیماری سندروم دم اسبی از داروها استفاده خاصی نمیشود؛ زیرا این یک بیماری خطرناک است و در اکثر موارد جراحی و فیزیوتراپی بهترین روش درمانی محسوب میشوند. جراحی سندرم دم اسبی با توجه به شرایط بیمار متفاوت است زیرا برای درمان آن 2 جراحی وجود دارد.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی فیزیوتراپی
جراحی برای دفع فشار وارده روی نخاع
فشار وارده روی نخاع، بر اثر تنگی کانال نخاعی یا عدم توازن مهره‌های کمر ایجاد میشود که در عمل برداشت فشار، پزشک با ابزارهایی که در دست دارد، میتواند تغییراتی در عصب‌ها و لامین‌های ستون فقرات ایجاد کند تا فشار از روی نخاع برداشته شود. این عمل جراحی برای مواردی استفاده میشود که نخاع دم اسبی آنها بر اثر ضربه‌های شدید تحت فشار قرار گرفته است.
مطالعه بیشتر: عمل تنگی کانال نخاع
جراحی برای برداشتن دیسک (دیسکتومی)
در متد دیگر از جراحی ستون فقرات، جراح برای عادی سازی وضعیت نخاع آسیب دیده، شروع به خارج کردن دیسک کمر میکند. در این روش جراحی که نیازمند دقت فراوانی است، پزشک با استفاده از ابزارهای پیشرفته شروع به برداشتن قسمتی از دیسک میکند که روی کانال نخاع فشار وارد کرده است. این عمل باعث میشود تا فشار وارده به نخاع کنترل شود و همچنین مشکلات دیسکی برطرف شوند. مواردی که تحت فشار زیاد طی سالیان متمادی بودهاند یا افزایش وزن داشته‌اند، بیشتر دچار مشکلات دیسکی میشوند و این روش جراحی بیشتر برای آنها مناسب است.
روش های پیشگیری از سندروم دم اسبی
یکی از موارد خجالت آمیز راجع به سندرم دم اسبی این موضوع است که شما در صورت پیشرفت در این بیماری، کنترل خود را روی ادرار و مدفوع از دست میدهید که میتواند منجر به اتفاقات ناخوشایندی برای شما شود. علاوه بر عدم کنترل روی اندام‌های شخصی، شما توانایی راه رفتن عادی را از دست خواهید داد که منجر به مشکلات بزرگتری برای شما میشود و روی حرفه کاری و زندگی عادی شما تاثیر بسیار زیادی خواهد داشت. بهترین راه حل همیشه پیشگیری از درمان است و برای سندروم دم اسبی نیز روش‌های پیشگیری بسیار ساده‌ای وجود دارد که فقط نیاز دارد که شما مسیر و نحوه زندگی خود را سالمتر و اصولی‌تر کنید.
اولین مورد این است که از انجام کارهای سنگین به صورت تک نفره خودداری کنید. به عنوان مثال یک میز را تنهایی جابهجا نکنید و اجسام سنگین را به تنهایی تکان ندهید، زیرا فشاری که به نخاع و دیسک خود وارد میکنید، بیش از حد خطرناک است. اکثریت کسانی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، کسانی بودهاند که در سال‌های میانسالی و جوانی شغلشان ملزم به جابهجا کردن اجسام بودهاند.
مورد دوم، داشتن روتین روزانه سالم است که در آن ورزش به مدت 1 ساعت وجود دارد و همچنین غذاهای مقوی در آن حضور دارند. اگر این دو مورد را رعایت کنید، مطمئن باشید که شما آن 1 نفر در 100 هزار نفر نخواهید بود.
کلام آخر
در این مقاله در مورد بیماری سندروم دم اسبی، نشانه‌ها، علل بروز و راه‌های درمان و پیشگیری گفتیم. بهترین راهکار برای درمان آن است که اصلا اجازه ندهید به بیماری مبتلا شوید و روش‌های پیشگیری را مد نظر داشته باشید. امیدواریم اطلاعات مورد نیاز در مورد این بیماری را کسب کرده باشید.
