روماتیسم ستون فقرات، یک بیماری التهابی است که باعث می‌شود برخی از استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها) به یکدیگر متصل شوند؛ در نتیجه، انعطاف‌پذیری ستوان فقرات کاهش می‌یابد و حالت خمیده‌ای پیدا می‌کند. التهاب، ممکن است در بخش‌های دیگر بدن مانند چشم‌ها دیده شود. در ادامه، به علائم و دلایل ابتلا به این بیماری به‌صورت مفصل خواهیم پرداخت. همچنین درباره بهترین درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان نیز توضیح خواهیم داد.
روماتیسم ستون فقرات چیست؟
روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان، نوعی بیماری آرتریت است که ستون فقرات و گاهی مفاصل دیگر بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری خودایمنی، باعث التهاب مهره‌ها می‌شود و درد شدید و مزمن را به دنبال دارد. در موارد شدیدتر، ممکن است استخوان جدیدی تشکیل شود و بخش‌هایی از ستون فقرات را به یکدیگر متصل کند.
همچنین این بیماری می‌تواند باعث التهاب، درد و سفتی در بخش‌های دیگر بدن مانند شانه‌ها، لگن، دنده‌ها، پاشنه‌ها و مفاصل کوچک دست و پا شود. در برخی موارد، چشم‌ها نیز تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند. در موارد نادری، این بیماری ممکن است روی ریه‌ها و قلب نیز تأثیر بگذارد. اگر دنده‌ها نیز درگیر این بیماری شوند، ممکن است، تنفس عمیق دشوار شود. بهتر است بدانید، معمولاً روماتیسم ستون فقرات در زنان کمتر از مردان دیده می‌شود.
انواع روماتیسم ستون فقرات
متخصصان بسیاری، انواع روماتیسم ستون فقرات را به دو نوع محوری و محیطی دسته‌بندی می‌کنند. افراد بسیاری ممکن است به هر دو نوع دچار شوند. نوع محوری باعث التهاب در ستون فقرات و لگن می‌شود و کمردرد را به دنبال دارد. در نوع محیطی، التهاب در مفاصل و تاندون‌های خارج از ستون فقرات یا مفاصل ساکروایلیاک مشاهده می‌شود. در این نوع، مفاصل شانه‌ها، آرنج‌ها، دست‌ها، مچ‌ها، زانوها و پاها درگیر این بیماری می‌شوند.
علائم روماتیسم ستون فقرات چیست؟
علائم اولیه روماتیسم ستون فقرات عبارت‌اند از:
- سفتی و درد در ناحیه پایینی کمر در اوایل صبح که حداقل 30 دقیقه طول می‌کشد. شدت این علامت در طول روز یا با فعالیت‌های مختلف کاهش می‌یابد.
- دردی که افراد را شب‌ها از خواب بیدار می‌کند.
- درد در لگن و گاهی در پشت ران‌ها.
علائم شایع اسپوندیلیت آنکیلوزان ممکن است با علائم کمر درد اشتباه گرفته شوند. درد در کمردرد معمولاً کوتاه است؛ ولی درد ناشی از روماتیسم ستون فقرات برای مدتی طولانی احساس می‌شود. درد گردن، شانه، لگن و ران نیز از علائم این بیماری است که ممکن است به دلیل بی‌تحرکی بدتر شود. برخی از افراد ممکن است درد، سفتی و تورم را در زانو و مچ پاها نیز تجربه کنند. دشواری در خم شدن و چرخیدن علامت دیگر این بیماری است. سایر علائم روماتیسم ستون فقرات عبارت‌اند از:
- درد در پاشنه یا قوس پا؛
- درد و تورم در انگشت دست و پا؛
- مشکل در نشستن روی صندلی سفت؛
- درد قفسه سینه یا سفتی اطراف قفسه سینه که تنفس عمیق را دشوار می‌کند. گاهی فرد بیمار حتی پس از انجام فعالیت‌های غیر سنگین نیز دچار تنگی نفس می‌شود.
- درد ناشی از سرفه و عطسه؛
- التهاب روده. در صورت مشاهده اسهال یا مدفوع خونی به مدت بیش از دو هفته، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- خستگی شدید که خواب و استراحت کمکی به بهبود آن نمی‌کنند.
- افسردگی و استرس؛
- التهاب چشم که با نام یوئیت شناخته می‌شود. علائم اولیه آن، قرمز شدن چشم و احساس درد در چشم است. اگر دچار تاری دید، مگس‌پران و حساسیت به نور شده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.چه عواملی باعث روماتیسم ستون فقرات می‌شود؟
علت دقیق روماتیسم ستون فقرات مشخص نیست؛ ولی ژنتیک، نقشی کلیدی در ابتلا به این بیماری ایفا می‌کند. بیشتر افراد مبتلا به این بیماری، ژنی دارند که پروتئینی به نام HLA-B27 تولید می‌کند. این ژن در 95% از افراد مبتلا در قفقاز مشاهده شده است؛ بنابراین، همه افرادی که این ژن را دارند، به این مبیماری مبتلا نمی‌شوند.
به عقیده دانشمندان، ژن‌های دیگر یا عفونت باکتریایی ممکن است، احتمال ابتلای افراد مستعد به این بیماری را افزایش دهد. دانشمندان بیش از 60 ژن را که به این عارضه مرتبط هستند، شناسایی کرده‌اند. بهتر است بدانید، ارتباط این بیماری با پروتئین HLA-B27 در میان گروه‌های نژادی بسیار متفاوت است. می‌توان گفت بسیاری از افرادی که چنین ژنی دارند، هرگز به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.
البته فرضیه‌های دیگری نیز وجود دارد. در یک فرضیه، شکسته شدن سیستم دفاعی روده و وارد شدن باکتری‌های خاصی به جریان خون، دلیل ابتلا به این بیماری معرفی شده است. این باکتری‌ها منجر به ایجاد تغییراتی در واکنش سیستم ایمنی می‌شوند.
چه افرادی در معرض روماتیسم ستون فقرات هستند؟
داشتن ژن سازنده پروتئین HLA-B27، سابقه خانوادگی و عفونت‌های مکرر دستگاه گوارش، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. برخلاف انواع دیگر آرتریت و بیماری‌های روماتیسمی، این بیماری در افراد 17 تا 45 ساله مشاهده می‌شود. البته کودکان یا افراد مسن‌تر نیز ممکن است به آن مبتلا شوند.
روماتیسم ستون فقرات چه عوارضی به همراه دارد؟
در درجات شدید این بیماری، استخوان جدیدی شکل می‌گیرد و شکاف بین مهره‌ها را پر می‌کند؛ در نتیجه، مهره‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند و این بخش از ستون فقرات را سفت و انعطاف‌ناپذیر می‌کنند. همچنین این بیماری می‌تواند استخوان‌های قفسه سینه را سفت کند و ظرفیت ریه را کاهش دهد. عوارض دیگر روماتیسم ستون فقرات عبارت‌اند از:
- التهاب چشم (یوئیت): یوئیت، یکی از شایع‌ترین عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان محسوب می‌شود. فرد مبتلا به یوئیت، درد چشم، تاری چشم و حساسیت به نور را تجربه می‌کند.
- خستگی: این خستگی ناشی از افزایش نشانگرهای التهابی به نام سیتوکین‌ها در بدن است. خستگی ممکن است بدتر شود؛ زیرا بدن انرژی زیادی صرف می‌کند تا از التهاب جلوگیری کند.
- پوکی استخوان: در پوکی استخوان، تراکم استخوان به کمتر از حد طبیعی می‌رسد و خطر آسیب به ستون فقرات افزایش می‌یابد.
- شکستگی: استخوان‌های برخی از افراد در مراحل اولیه این بیماری، ضعیف‌تر می‌شوند و می‌شکنند. مهره‌های شکسته می‌توانند به طناب نخاعی و اعصاب درون ستون فقرات فشار وارد کنند و به آن‌ها آسیب برسانند.
- مشکلات گوارشی: در برخی موارد، روده‌ها نیز درگیر این بیماری می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهند بیش از 50 درصد از افراد مبتلا، دچار التهاب در روده هستند. التهاب در روده ،منجر به مشکلاتی مانند درد معده، زخم معده، اسهال و مشکلات هضم می‌شود. در موارد شدیدتر، فرد ممکن است به بیماری کرون مبتلا شود.
- مشکلات قلبی: این بیماری می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در آئورت (بزرگترین شریان بدن) شود. آئورت ملتهب ممکن است بزرگتر شود و عملکرد دریچه آئورت را مختل کند. اسپوندیلیت آنکیلوزان خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
- سندروم دم اسبی: در موارد نادر، سندروم دم اسبی باعث رشد استخوان می‌شود که منجر به فشار و تورم در انتهای طناب نخاعی می‌شود. درد، بی‌حسی، گزگز پاها و ناتوانی در راه رفتن از علائم سندروم دم اسبی به شمار می‌روند. اگر این سندروم درمان نشود، فرد ممکن است فلج شود.
تشخیص روماتیسم ستون فقرات
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان به‌ویژه در مراحل اولیه، بسیار شبیه علائم کمردرد است؛ بنابراین، بیشتر افراد درد را تحمل می‌کنند و به پزشک مراجعه نمی‌کنند. هیچ آزمایشی نمی‌تواند به‌طور قطع نشان دهد که شما مبتلا به این بیماری هستید؛ ولی چند روش تشخیص روماتیسم ستون فقرات وجود دارد که عبارت‌اند از:
- علائمی که تجربه می‌کنید. برای مثال، آیا درد، شما را در نیمه دوم شب بیدار می‌کند؟
- معاینه فیزیکی؛
- آزمایش خون که ممکن است التهاب را نشان دهد.
- عکسبرداری با اشعه ایکس یا ام‌آر‌آی؛
- سن شما. این بیماری در هر سنی قابل تشخیص است؛ ولی، در اغلب موارد، افراد پیش از 40 سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند.
میزان درد می‌تواند به پزشکان کمک کند تا این بیماری را تشخیص دهند. متخصص ارتوپد، چنین سؤالاتی از شما خواهد پرسید:
- آیا مفاصلی متورم و دردناک به‌ویژه اطراف ستون فقرات دارید و همیشه خسته هستید؟
- آیا صبح‌ها درد دارید و این درد برای چه مدتی ادامه پیدا می‌کند؟
پاسخ شما به این سؤالات به پزشک کمک می‌کند تا بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان را تشخیص دهد.
با آزمایش خون، می‌توان وجود ژن HLA-B27 را در افراد تشخیص داد. بیشتر افراد مبتلا، چنین ژنی دارند؛ ولی، بسیاری از افرادی که چنین ژنی دارند، به این بیماری مبتلا نیستند. می‌توان گفت اگر ژن HLA-B27 داشته باشید، ممکن است، نشانگر ابتلا به این بیماری باشید؛ ولی روش تشخیصی قطعی نیست.
روش‌های درمان روماتیسم ستون فقرات
برخی از درمان‌ها می‌توانند از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند و درد و سفتی را درمان کنند. ورزش و توجه به وضعیت بدن برای داشتن یک زندگی عادی از اهمیت بالایی برخوردار است. درمان قطعی روماتیسم ستون فقرات، هنوز پیدا نشده است؛ ولی، درمان‌های زیر ممکن است توسط پزشک تجویز شوند:
درمان‌های دارویی
مسکن‌ها مانند پاراستامول و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، معمولاً اولین داروهایی هستند که پزشک تجویز می‌کند. اگر داروهای ضد التهابی تأثیرگذار نباشند، داروهای دیگری برای تسکین درد روماتیسم ستون فقرات و محدود کردن اثرات آن تجویز می‌شود.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARD) مانند سولفاسالازین و متوترکسات، می‌توانند آرتریت پاها و بازوها را درمان کنند؛ ولی، معمولاً روی علائم ستون فقرات تأثیرگذار نیستند. این داروها می‌توانند التهاب را کاهش دهند و از آسیب به مفاصل جلوگیری کنند. گاهی اوقات، این داروها پس از چندین هفته، تأثیر می‌گذارند و سفتی و درد بیمار را به‌صورت قابل توجهی کاهش می‌دهند؛ بنابراین، درمان‌هایی طولانی‌مدت به شمار می‌روند. معاینه منظم و آزمایش خون برای نظارت بر تأثیر این داروها ضروری است.
درمانی‌های بیولوژیکی، جدیدترین درمان روماتیسم ستون فقرات محسوب می‌شوند که برای برخی از افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان بسیار مؤثر هستند. این داروها برای همه افراد مناسب نیستند. اگر وضعیت بیمار با داروهای ضد التهابی و فیزیوتراپی کنترل نشود، پزشک ممکن است این داروها را تجویز کند. به گروهی از درمان‌های بیولوژیکی، داروهای ضد TNF گفته می‌شود که عبارت‌اند از: اتانرسپت، آدالیموماب، ستولیزوماب پگول و گلیموماب.
استروئیدها به عنوان درمانی کوتاه‌مدت برای درمان عود کردن بیماری استفاده می‌شوند. این داروها معمولاً به مفاصل متورم یا عضلات تزریق می‌شوند.
همچنین می‌توان از استروئیدها برای درمان درد تاندون‌ها در پاشنه‌ها استفاده کرد. البته از آنجایی که تاندون‌ها را ضعیف می‌کنند، پزشک دوباره آن‌ها را تجویز نخواهد کرد. گاهی اوقات، ممکن است یک قرص استروئیدی به نام پردنیزولون به شما داده شود. اگر عوارضی مشاهده کردید، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی، بخش مهمی از درمان این بیماری محسوب می‌شود. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند برنامه‌ای از تمریناتی برای بهبود قدرت عضله‌ها و کمک به حفظ انعطاف‌پذیری در ستون فقرات و مفاصل دیگر تنظیم کند. تمرینات کمر و گردن از سفت شدن و خمیده شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند. فیزیوتراپ، ممکن است آب‌درمانی را نیز به شما توصیه کند. آب‌درمانی شامل تمرینات خاصی برای ستون فقرات، لگن و شانه‌ها در استخر آب گرم است.
جراحی
بیشتر افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات، نیازی به جراحی ندارند؛ ولی اگر مفاصل لگن و زانو به‌شدت آسیب دیده باشد، جراحی تعویض مفصل لگن و زانو ضروری است. این جراحی می‌تواند درد را از بین ببرد و انعطاف‌پذیری را افزایش دهد. اگر نگران خم شدن ستون فقرات خود هستید، این موضوع را با پزشک ارتوپد مطرح کنید. بهتر است بدانید، جراحی به علت این بیماری، بسیار نادر است؛ ولی می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به‌صورت قابل توجهی بهبود ببخشد.
آیا روماتیسم ستون فقرات خطرناک است؟
برخی از افراد مبتلا به این بیماری به دلیل متصل شدن استخوان‌های ستون فقرات و آسیب به دیگر مفاصل مانند لگن و زانوها، ممکن است به‌شدت ناتوان شوند. با درمان‌های جدید اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً تأثیر قابل توجهی روی امید به زندگی نمی‌گذارد؛ ولی فرد ممکن است با مشکلاتی مانند ضعیف شدن استخوان‌ها (پوکی استخوان)، شکستگی ستون فقرات، بیماری قلبی عروقی، عفونت قفسه سینه و در موارد نادر، بیماری کلیوی روبرو شود.
سخن آخر
روماتیسم ستون فقرات یک بیماری خودایمنی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی روزمره افراد تأثیر بگذارد. اگر بیماران به درجه شدیدی از اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا شده باشند یا بیماری به‌موقع درمان نشود، می‌تواند زندگی افراد را تهدید کند؛ بنابراین، هر چه سریع‌تر به مطب پزشکی معتبر مانند کلینیک ارتوپدی نیاوران مراجعه و درمان را شروع کنید. این کلینیک تمام تلاش خود را برای درمان و تسکین درد شما خواهد کرد. اگر سؤالی درباره این بیماری دارید، می‌توانید آن را در بخش نظرات این مطلب بیان کنید.
