خارش کف پا، احساسی ناخوشایند و گاه طاقت‌فرسا است که اغلب به دلیل پوست خشک ایجاد می‌شود. همچنین می‌تواند به دلیل بیماری‌های پوستی مانند عفونت قارچی یا اگزما، یا حتی چیزی به‌ظاهر نامرتبط مانند بیماری‌های کبدی، دیابت و پسوریازیس باشد.
خاراندن ممکن است باعث تسکین موقت شود، اما متأسفانه، می‌تواند منجر به عفونت باکتریایی نیز شود که باعث خارش بیشتر می‌شود. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و درمان خارش کف پا می‌پردازیم. همچنین، راهکارهایی برای پیشگیری از این عارضه را ارائه خواهیم داد.
انواع خارش کف پا کدامند؟
انواع مختلفی از خارش کف پا وجود دارد که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. چهار دسته کلی آن عبارت‌اند از:
- مشکلات پوستی مانند عفونت‌های قارچی، بیماری‌های پوستی، خشکی پوست، پسوریازیس
- مشکلات سیستم عصبی مانند نوروپاتی یا آسیب به اعصاب، زونا
- مشکلات عمومی بدن مانند بیماری‌های کبدی و کلیوی، کم‌کاری تیروئید، بارداری و داروها
- مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی، استرس و اضطراب
علائم خارش کف پا کدامند؟
علائم خارش کف پا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پوسته‌پوسته شدن و ترک‌خوردگی پا به دلیل خشکی و تحریک پوست کف پا
- ایجاد تاول‌هایی روی کف پا
- قرمزی و ملتهب شدن پوست
- فلسی‌شدن و ایجاد پوسته‌های مرده
- تورم ناحیه کف پا
- ایجاد لکه‌های قرمز یا تیره‌رنگ التهابی
- ایجاد بثورات یا جوش‌های چرکی
- احساس سوزش یا گزگز در کف پا
مطالعه بیشتر: تشخیص بیماری از کف پا
علت خارش کف پا چیست؟
خارش پا می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. به‌طورکلی علت خارش کف پا را می‌توان به ۹ مورد اصلی تقسیم‌بندی کرد:
پوست خشک (Dry Skin)
خشکی پوست رایج‌ترین علتی است که باعث خارش کف پا شود و می‌تواند ناشی از شرایط محیطی یا عوامل سبک زندگی باشد. رطوبت کم، دماهای سرد، کمبودهای تغذیه‌ای، استفاده از پاک‌کننده‌های خشن‌پوست و افزایش سن می‌توانند عامل اصلی خشکی پوست پا شوند. پاهای شما فاقد غدد چربی برای تولید روغن برای مرطوب نگه‌داشتن پوست هستند و پوست پا ضخیم‌تر از سایر قسمت‌های بدن شما هست.
عفونت‌های قارچی (Fungal Infections)
پای ورزشکار یک عفونت قارچی شایع و بسیار مسری است که باعث ایجاد بثورات خارش‌دار، تغییر رنگ و پوسته‌پوسته شدن تمام پا یا فقط پوست بین انگشتان پا می‌شود. نوع حاد پای ورزشکار باعث ایجاد بثورات رنگی و ملتهب همراه با تاول می‌شود. خاراندن می‌تواند تاول‌ها را بترکاند و باعث تحریک بیشتر شود.
اگزما (Eczema)
اگزما (یا atopic dermatitis) باعث التهاب و ترک‌خوردگی پوست همراه با خارش شدید و با تاول‌های ریز می‌شود. علت این موضوع ناشناخته است. محققان معتقدند ژنتیک و عوامل محیطی مانند حساسیت یا تحریک ناشی از مرطوب ماندن یا خشکی بیش از حد پوست در اثر گرمای زیاد یا رطوبت کم در این امر نقش دارند.
پسوریازیس (Psoriasis)
پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که باعث پوسته‌پوسته شدن و خشکی پوست می‌شود. این بیماری می‌تواند بسیار خارش‌دار باشد و در هر جایی از بدن، از جمله پاها ظاهر شود. در فرد مبتلا به پسوریازیس، سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به سلول‌های پوست حمله می‌کند. پوسته‌ها و بثورات پوستی زمانی ایجاد می‌شوند که بدن فرد، سلول‌های پوستی بیش از حدی را در پاسخ به این حمله تولید می‌کند.
درماتیت تماسی (Contact Dermatitis)
درماتیت تماسی یک نوع بثورات بی‌رنگ، خارش‌دار و اغلب تاول‌دار است که به دلیل تماس پوست شما با یک محرک یا آلرژن (ماده‌ای که باعث ایجاد آلرژی می‌شود) ایجاد می‌شود. این التهاب پوستی می‌تواند ناشی از تماس با موادی که به آنها حساسیت دارید، مانند مواد شوینده یا چسب یا مواد شیمیایی موجود در کفش یا مواد شیمیایی موجود در محصولات پوست و ناخن و… باشد.
گال (Scabies)
گال توسط کنه‌های ریز که در پوست فرومی‌روند، ایجاد می‌شود. شما می‌توانید در هر قسمتی از بدن از جمله کف پا دچار گال شوید. این بیماری باعث ایجاد بثورات شدید خارش‌دار می‌شود که می‌تواند شبیه لکه‌ها یا برجستگی‌های قرمز کوچک و خطوط نازک و مواج باشد.
بیماری کبد (Liver Disease)
انسداد مجاری صفراوی می‌تواند باعث تجمع اسیدهای صفراوی در خون و خارش موضعی در کف پا همچنین خارش در جاهای دیگر، مانند کف دست یا حتی در تمام بدن شود. توصیه می‌کنیم از خاراندن خودداری کنید، زیرا می‌تواند باعث تحریک شود. خاراندن بیش از حد ممکن است حتی منجر به عفونت شود.
نوروپاتی (Neuropathy)
اگر نوروپاتی دارید، ممکن است احساس خارش داشته باشید که با خاراندن برطرف نمی‌شود. این نوع خارش در اثر آسیب به سیستم عصبی مرکزی یا محیطی ایجاد می‌شود و مربوط به خود پوست نیست.
بیماری کلیوی (Kidney Disease)
بیماری کلیوی باعث تجمع مواد زائد در خون شده و منجر به بثورات پوستی خارش‌دار می‌شود. این نوع خارش به‌عنوان خارش اورمیک شناخته می‌شود و معمولاً کف پا را درگیر می‌کند. همچنین می‌تواند روی کف دست شما نیز رخ دهد.
مطالعه بیشتر: علت درد کف پا
علت خارش کف پا در شب چیست؟
اگر بخواهیم شایع‌ترین علت خارش کف پا در شب را ذکر کنیم، قطعاً تجمع هیستامین و مشکلات کبدی ناشی از آن، خواهد بود. هیستامین یک ماده شیمیایی است که توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به آلرژن‌ها و سایر محرک‌ها آزاد می‌شود.
زمانی که هیستامین آزاد می‌شود، می‌تواند باعث علائمی مانند خارش، قرمزی و تورم شود. مشکلات کبدی می‌تواند باعث تجمع هیستامین در خون شود. این به این دلیل است که کبد مسئول فیلترکردن سموم از خون است. زمانی که کبد به‌درستی کار نمی‌کند، سموم می‌توانند در خون جمع شده و باعث تجمع هیستامین شوند.
آیا بارداری موجب خارش پا می شود؟
بله خارش کف پا یکی از عوارض شایع بارداری است که حدود ۲۰ درصد از زنان باردار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در بیشتر موارد، خارش پا در دوران بارداری خفیف است و پس از زایمان به طور خودبه‌خود از بین می‌رود. بااین‌حال، اگر خارش شدید باشد یا با علائم دیگری مانند زردی پوست و چشم، حالت تهوع و استفراغ یا درد شکم همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
چگونه از خارش کف پا جلوگیری کنیم؟
برای پیشگیری از خارش کف پا، موارد زیر را توصیه می‌کنیم:
مراقبت از پوست
- مرطوب نگه‌داشتن پوست
- استفاده از صابون‌های ملایم برای شستن پاها
- حمام خنک یا ولرم
- پوشیدن جوراب‌های نخی و عدم استفاده از جوراب‌های پشمی
- استفاده از کفش‌های باکیفیت با قابلیت تنفسی بالا
- استفاده از رطوبت ساز در اتاق‌خواب
درمان مشکلات زمینه‌ای
- درمان عفونت‌های قارچی
- درمان بیماری‌های پوستی اگزما یا درماتیت
- کنترل بیماری‌های داخلی مانند دیابت یا مشکلات کبدی
تغییر در سبک زندگی
- کاهش استرس
- مصرف غذاهای سرشار از ویتامین A و E مانند میوه‌ها و سبزیجات
- نوشیدن آب کافی
- اجتناب از خاراندن
کمبود چه ویتامین هایی موجب خارش کف پا می شوند؟
خارش کف پا می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و کمبود ویتامین‌ها فقط یکی از این عوامل است. کمبود ویتامین A، ویتامین B کمپلکس، ویتامین E و ویتامین D چهار ویتامینی هستند که کمبود آنها می‌تواند باعث خشکی پوست، اگزما، ترک‌خوردگی و پوسته‌پوسته شدن و خارش شود. توصیه می‌کنیم این منابع غذایی را حتماً در رژِم غذایی خود بگنجانید:
- جگر، هویج، سیب‌زمینی شیرین، اسفناج و کلم‌پیچ سرشار از ویتامین A
- گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات و سبزیجات برگ سبز سرشار از ویتامین B کمپلکس
- بادام، تخمه آفتاب‌گردان، آووکادو، اسفناج و روغن‌های گیاهی سرشار از ویتامین E
- ماهی، زرده تخم‌مرغ، شیر غنی شده و قارچ سرشار از ویتامین D
مطالعه بیشتر: انواع بیماری های پا
روش های درمان خارش کف پا
درمان خارش کف پا به علت آن بستگی دارد. در اینجا چند روش کلی برای درمان این عارضه آورده شده است:
درمان‌های خانگی
- استفاده از محلول آب‌نمک (۲ قاشق نمک + آب) و قراردادن پاها در آن به مدت یک ربع تا نیم ساعت
- استفاده از مخلوط ۲ لیوان جو دو سر با ۱ لیوان جوش‌شیرین + آب
درمان‌های دارویی
- استفاده منظم از کرم‌ها، لوسیون‌ها و پمادهای موضعی برای جلوگیری از ترک‌خوردن، آبرسانی پوست و متعادل‌کردن PH (اسیدیته) پوست و محافظت از پوست در برابر خشکی و عرق برای درمان عفونت‌های ناشی از اگزما
- استفاده از داروهای ضدقارچ و کورتیکواستروئیدهای موضعی برای درمان عفونت‌های قارچی
- استفاده از کرم‌ها و لوسیون‌های حاوی رتینوئیدها، اسید سالیسیلیک و/یا کورتیکواستروئیدها برای درمان خارش کف پای ناشی از پسوریازیس (خود پسوریازیس قابل‌درمان نیست)
- استفاده از کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا موضعی و محصولات موضعی تسکین‌دهنده مانند لوسیون کالامین برای درمان خارش کف پای ناشی از درماتیت تماسی
- استفاده از کرم‌های موضعی حاوی کرم پرمترین ۵ درصد یا لوسیون مالاتیون ۵/۰ درصد یا ایورمکتین خوراکی برای درمان خارش کف پای ناشی از گال (توسط پزشک باید تجویز شود)
- استفاده از پاک‌کننده‌های ملایم و غیر خشک‌کننده، اجتناب از محیط‌های گرم و دوش‌گرفتن خنک برای درمان خارش کف پای ناشی از بیماری‌های کبدی و استفاده از پریوالیت (cholestyramine) یا ریفادین (rifampicin)
ازآنجایی‌که خارش نوروپاتیک یک مشکل پوستی نیست، کرم‌های موضعی و سایر داروهای ضد خارش کمکی نمی‌کنند. داروهایی مانند نورونتین (گاباپنتین) یا داروهای ضدافسردگی خاص ممکن است به بهبود علائم شما کمک کنند. برخی افراد تزریق بوتاکس را نیز مفید می‌دانند.
برای درمان خارش کف پای ناشی از بیماری‌های کلیوی هم مؤثرترین راه این است که مطمئن شوید خود بیماری کلیوی درمان شده است. همچنین مهم است که از خاریدن خودداری کنید و از محرک‌های احتمالی مانند گرما و صابون‌ها و پاک‌کننده‌های خشن دوری کنید.
طب سنتی
- استفاده از گیاهان دارویی مانند آلوئه‌ورا و بابونه
چه زمانی برای درمان خارش کف پا به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت بروز موارد زیر، باید برای درمان خارش کف پا به پزشک مراجعه کنید:
- خارش شدید و مداوم
- خارش همراه با علائم دیگر مانند قرمزی، تورم، تاول، درد یا بثورات پوستی
- خارش بدون علت مشخص
- خارش در افراد مبتلا به بیماری‌های خاص مانند دیابت، مشکلات کبدی یا بیماری‌های پوستی
- بارداری
جمع‌بندی
خارش کف پا یک مشکل شایع است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله عفونت‌های قارچی، خشکی پوست، آلرژی‌ها یا شرایط پوستی خاص باشد. در بیشتر موارد، خارش در کف پا خفیف و به‌راحتی قابل‌درمان است. حفظ بهداشت پوست، استفاده از محصولات مرطوب‌کننده و پوشش مناسب پاها می‌تواند به کاهش خارش کمک کند. با رعایت نکات پیشگیرانه و در صورت نیاز، با مراجعه به پزشک می‌توانید از این عارضه جلوگیری کرده و آن را درمان کنید.
