آیا زمانی که از تختخواب بلند می‌شوید، سفتی و درد شدیدی را در پاشنه پای خود احساس می‌کنید؟ گاهی این درد هیچ‌وقت کاهش نمی‌یابد و راه رفتن را دشوار می‌کند. هیچ چیزی به اندازه درد پا نمی‌تواند زندگی عادی شما را تحت تأثیر قرار دهد. اگر در بخش پایینی پاشنه خود احساس درد می‌کنید، بهتر است به مطب پزشکی مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است به التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) مبتلا شده باشید.
با توجه به دلیل و میزان التهاب، ممکن است درمان‌های بدون جراحی در تسکین درد شما تأثیرگذار باشند؛ ولی در موارد شدیدتر، جراحی تنها درمان ممکن است. دردی که پس از استراحت یا بی‌تحرکی احساس می‌شود، از مهم‌ترین علائم این بیماری به شمار می‌رود. در این مطلب، شما را با فاشیای پلانتار بیشتر آشنا خواهیم کرد و به علائم، دلایل ابتلا، نحوه تشخیص و روش‌های درمان این بیماری به‌صورت مفصل خواهیم پرداخت.
التهاب کف پا یا فاشیا پلانتار چیست؟
التهاب کف پا، یکی از متداول‌ترین مشکلات ارتوپدی محسوب می‌شود. فاشیای کف پا، رباطی تارمانند و ضخیم است که پاشنه پا و بخش جلویی پا را به یکدیگر متصل می‌کند. این رباط ضربه‌گیر در راه رفتن به شما کمک می‌کند. رباط فاشیای کف پا فشار زیادی را در طول روز تحمل می‌کند. فشار بیش از حد می‌تواند به رباط آسیب برساند و آن را پاره یا ملتهب کند. التهاب یا پارگی فاشیای کف پا ممکن است باعث ایجاد علائمی مانند درد کف پا و سفتی در پاشنه پا شود.
علائم التهاب فاشیای کف پا
مهم‌ترین علامت این بیماری، درد در بخش پایینی پاشنه پا و در برخی اوقات، در بخش میانی پا است. معمولا درد در یکی از پاها احساس می‌شود؛ ولی ممکن است درد را در هر دو پا نیز احساس کنید. درد التهاب فاشیای کف پا با گذشت زمان بدتر می‌شود. این درد ممکن است مزمن یا ناگهانی باشد. درد معمولا زمانی که اولین قدم را پس از بیدار شدن از خواب یا پس از نشستن و دراز کشیدن طولانی‌مدت برمی‌دارید، شدیدتر از زمان‌های دیگر است.
علائم دیگر التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) عبارت‌اند از:
- احساس سوزش در بخش پایینی پا که تنها برخی از افراد آن را تجربه می‌کنند.
- سفتی پاشنه که بالا رفتن از پله‌ها را دشوار می‌کند.
- معمولا درد هنگام انجام فعالیت‌های روزمره احساس نمی‌شود.
دلایل التهاب کف پا
ابتلا به التهاب کف پا معمولا نتیجه ابتلا به خار پاشنه نیست. در گذشته، پزشکان تصور می‌کردند خار پاشنه باعث ایجاد درد در افرادی که به فاشیا پلانتار مبتلا شده‌اند، می‌شود؛ ولی اکنون می‌دانیم که چنین تصوری صحیح نیست و افراد به دلیل کشیده شدن بیش از اندازه رباط یا استفاده بیش از اندازه از رباط به این بیماری مبتلا می‌شوند. البته پارگی بافت فاشیا نیز می‌تواند دلیل ایجاد درد باشد. همچنین ممکن است به علت ساختار پای خود، مستعد ابتلا به این بیماری باشید.
دلایل ابتلا به التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) عبارت‌اند از:
- دویدن بیش از حد؛
- پیاده‌روی بیش از حد؛
- پوشیدن کفش نامناسب و پاشنه بلند؛
- فرود بد پس از پرش؛
- صافی کف پا؛
- قوس زیاد پا؛
- سفتی تاندون آشیل؛
- گرم نکردن پیش از انجام فعالیت؛
- پابرهنه راه رفتن برای مدتی طولانی یا روی سطحی سفت؛
- افزایش وزن که باعث افزایش فشار به فاشیا می‌شود.
چه کسانی بیشتر در معرض فاشیای کف پا قرار دارند؟
افراد فعال در سنین چهل تا هفتاد سالگی در خطر ابتلا به التهاب کف پا قرار دارند. زنان کمی بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین زنان باردار نیز به‌ویژه در اواخر دوران بارداری خود به این بیماری مبتلا می‌شوند. اگر شرایط زیر را دارید، در معرض خطر فاشیای کف پا قرار دارید:
- اضافه وزن که باعث می‌شود فشار بیشتری به رباط‌های فاشیای پلانتار وارد شود. اگر افزایش وزن ناگهانی داشته باشید، بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارید.
- برای مدتی طولانی می‌دوید.
- مجبور هستید برای مدتی طولانی در محل کار بایستید و راه بروید. برای مثال، در کارخانه یا رستوران کار می‌کنید.
- دارای مشکلات ساختاری پا مانند قوس زیاد پا و صافی کف پا هستید.
- دچار سفتی تاندون آشیل هستید؛ سفتی تاندون‌هایی که ماهیچه‌های ساق پا را به پاشنه پا متصل می‌کنند.
- اغلب کفش‌هایی نامناسب یا با کفی نرم می‌پوشید.
تشخیص فاشیای کف پا
برای تشخیص التهاب کف پا، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک، حساسیت پا و محل دقیق درد را بررسی می‌کند تا مطمئن شود درد پا علامت بیماری دیگری نیست. همچنین به فاشیای پلانتار فشار می‌آورد تا ببیند آیا درد بدتر می‌شود یا بهتر. پزشک، قرمزی و تورم پا را نیز بررسی می‌کند. قدرت ماهیچه‌ها و سلامت اعصاب نیز با بررسی واکنش غیر ارادی، توان عضلانی، حس لامسه و بینایی، هماهنگی و تعادل ارزیابی می‌شود.
آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا MRI نیز می‌توانند اطلاعات مهمی درباره ساختار و بافت‌های درون پا نشان دهند. پزشک برای اینکه مطمئن شود بیماری یا آسیب دیگری مانند شکستگی استخوان باعث ایجاد درد در پا نمی‌شود، آزمایش‌های تصویربرداری را به شما توصیه خواهد کرد.
تصاویر اشعه ایکس برای بررسی بافت‌های نرم مناسب نیستند؛ ولی به پزشک کمک می‌کنند شکستگی استخوان، خار پاشنه و سایر بیماری‌ها را مشاهده کند. تصاویر ام‌آرآی نیز برای مشاهده ضخیم شدن فاشیای کف پا یا تورم در بافت‌ها مناسب هستند. از تصویربرداری اولتراسوند نیز برای مشاهده تجمع کلسیم در بافت یا بخش‌هایی که ضخیم شده‌اند، استفاده می‌شود.
دکتر فوق تخصص خار پاشنه – کلینیک تخصصی درمان خارپاشنه
روش‌های درمان التهاب کف پا
درمان‌های خانگی مانند استراحت، کمپرس یخ، بریس و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن معمولا اولین روش‌های درمان التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) محسوب می‌شوند. با استفاده از کمپرس یخ برای 15 تا 20 دقیقه، 3 یا 4 بار در روز می‌توان تورم را کاهش داد.
اگر این روش‌ها نتوانستند درد را تسکین دهند، تزریق کورتیکواستروئید به‌صورت مستقیم به بخش آسیب‌دیده از رباط می‌تواند به کاهش درد کمک کند. پزشک از تصویر اولتروسوند کمک خواهد گرفت تا بهترین مکان را برای تزریق تعیین کند. همچنین پزشک می‌تواند کورتیکواستروئید را روی پوست پا بمالد و از یک جریان الکترویکی بدون درد استفاده کند تا استروئید از پوست عبور کند و به ماهیچه برسد. سایر روش‌های درمان این بیماری عبارت‌اند از:
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی، یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) محسوب می‌شود. فیزیوتراپی می‌تواند به کشش فاشیای پلانتار و تاندون آشیل شما کمک کند. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند تمریناتی برای تقویت ماهیچه‌های پا به شما آموزش دهد. این تمرینات به شما کمک می‌کنند تعادل خود را هنگام راه رفتن حفظ کنید و فشار روی فاشیای کف پا را کاهش دهید.
شوک‌درمانی
اگر هنوز درد را احساس می‌کنید و درمان‌های دیگر کمکی به تسکین درد نمی‌کنند، پزشک ممکن است شوک‌درمانی را به شما توصیه کند. در این درمان، از امواج صوتی برای تحریک رباط پاشنه‌های پا استفاده می‌شود. البته بهتر است بدانید، زخم، تورم، درد و بی‌حسی از عوارض جانبی این درمان محسوب می‌شود.
تمرینات کششی
تمرینات کششی ملایم می‌توانند به تسکین و حتی پیشگیری از التهاب کف پا کمک کنند. کشش ساق پا و فاشیای کف پا، عضلات را شل می‌کند و درد پاشنه پا را کاهش می‌دهد. بهتر است برای مدتی از انجام برخی ورزش‌ها مانند دویدن خودداری کنید تا فاشیای پلانتار زمان کافی برای بهبود را داشته باشد. ورزش‌هایی مانند شنا و ورزش‌های دیگری که فشار کمی به رباط پاشنه وارد می‌کنند به شما اجازه می‌دهند بدون بدتر شدن درد پاشنه‌هایتان، ورزش کنید.
زمانی که ورزش می‌کنید، تمرینات کششی را انجام دهید تا درد دوباره عود نکند. پیش از شروع ورزش نیز، کشش را فراموش نکنید. تمرینات کششی برای بهبود التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) بسیار آسان هستند. تنها به یک صندلی و یک فوم رولر نیاز دارید. گاهی اوقات، نیازی به این دو وسیله نیست و تنها یک بطری آب یخ کافی است.
جراحی
اگر درد التهاب کف پا شدید است و روش‌های پیشین نتوانستند آن را در 6 تا 12 ماه درمان کنند، پزشک ممکن است عمل جراحی را به شما توصیه کند. از آنجایی که جراحی ممکن است منجر به درد مزمن و آسیب عصبی شود، بهتر است ابتدا روش‌های درمانی پیشین امتحان شود.
اگر حتی پس از کشش مداوم، به‌سختی می‌توانید پای خود را حرکت دهید، پزشک ممکن است جراحی رسسیون عضلات دوقلو را به شما پیشنهاد کند. در این جراحی، طول عضله ساق پا افزایش می‌یابد تا انعطاف‌پذیری پا افزایش و فشار روی فاشیای کف پا کاهش یابد. تحقیقات نشان می‌دهد این جراحی می‌تواند عملکرد پا را بهبود ببخشد و درد را در افرادی که دارای اضافه وزن هستند کاهش دهد.
در جراحی رسسیون فاشیای پلانتار، بخشی از رباط فاشیای پلانتار بریده می‌شود تا فشار کاهش یابد و به تبع آن، التهاب نیز کاهش یابد. در این جراحی، گاهی ممکن است فاشیای پلانتار از استخوان پاشنه جدا شود. این جراحی به‌صورت آندوسکوپی یا جراحی باز انجام می‌شود.
پیشگیری از التهاب کف پا
چند تغییر در سبک زندگی می‌تواند در پیشگیری از التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) به شما کمک کند:
- کفش‌های مناسب بپوشید و کفش‌های ورزشی کهنه خود را دور بیندازید.
- اگر دونده هستید، پس از 650 تا 800 کیلومتر دویدن، کفش ورزش جدیدی بخرید.
- ورزش‌هایی مانند شنا یا دوچرخه‌سواری انجام دهید.
- با دویدن بسیار و مداوم، از فاشیای پلانتار خود بیش از اندازه کار نکشید.
- کشش ساق پا، تاندون آشیا و فاشیا پلانتار را قبل از ورزش فراموش نکنید.
- تمام تلاش خود را انجام دهید تا وزنی ایده‌آل داشته باشید. اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید تا فشار روی فاشیای پلانتار کاهش یابد.
سئوالات متداول درباره التهاب کف پا یا فاشیا پلانتار
اگر به بیماری التهاب کف پا مبتلا هستید، ممکن است سؤالات زیادی داشته باشید؛ بنابراین، در این بخش، به سؤالات متداول بیماران درباره التهاب کف پا پاسخ می‌دهیم. اگر نتوانستید پاسخ سؤال خود را در این بخش پیدا کنید، به مطب پزشکی معتبر مانند پزشکان کلینیک پا نیاوران مراجعه کنید تا پاسخ‌های دقیق‌تری بگیرید.
آیا فاشیای کف پا و خار پاشنه یکسان هستند؟
خار پاشنه، استخوانی قلاب شکل است که می‌تواند روی استخوان پاشنه یا کالکانئوس پا ایجاد شود. این بیماری، همانند التهاب کف پا، ممکن است به علت فشار طولانی مدت روی پاها ایجاد شود. جراح ارتوپد می‌تواند خار پاشنه را با اشعه ایکس تشخیص دهد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند خار پاشنه باعث ایجاد درد در پا می‌شود؛ ولی، چنین تصوری اشتباه است و خار پاشنه اغلب علائمی ندارد.
دلایل ابتلا به خار پاشنه مشابه التهاب کف پا است. برخی از دلایل عبارت‌اند از: پوشیدن کفش‌های نامناسب و کهنه، اضافه وزن، آرتریت و راه رفتن نادرست. اگر به فاشیای کف پا مبتلا باشید، احتمال ابتلا به خار پاشنه افزایش می‌یابد. خار پاشنه بدون جراحی درمان نمی‌شود؛ ولی، از آنجایی که فرد مبتلا درد و علائمی دیگری ندارد، جراحی نیاز نیست. شما می‌توانید علائم خار پاشنه را همانند فاشیای کف پا با استراحت، یخ، دارو و کفی‌های مناسب کاهش دهید.
چه زمانی برای التهاب کف پا باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر درمان‌های خانگی مانند استراحت و کمپرس یخ را امتحان کرده‌اید یا داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن نمی‌توانند درد شما را کاهش دهند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت درد پاشنه پایتان مشخص شود. ممکن است بیماری‌های دیگری باعث ایجاد درد در پاشنه پا می‌شوند.
آیا التهاب کف پا به خودی خود برطرف می‌شود؟
فاشیای پلانتار می‌تواند به‌خودی‌خود از بین برود؛ ولی، ممکن است یک سال طول بکشد. اگر برای درمان فاشیای کف پا اقدام نکنید، ممکن است دچار عوارض مختلفی شوید. بهتر است هر چه زودتر، به پزشک مراجعه کنید و درمان را بلافاصله شروع کنید.
سخن آخر
بسیاری از افراد برای کاهش درد التهاب کف پا یا فاشیای پلانتار نیازی به جراحی ندارند و فیزیوتراپی، درمان‌های خانگی و داروها می‌توانند به بهبود وضعیت آن‌ها کمک کنند. درمان ممکن است چندین ماه یا چندین سال طول بکشد و گاهی جراحی بهترین روش برای رهایی از درد است. مهم نیست چه روشی را انتخاب می‌کنید، علائم بیماری خود را نادیده نگیرید.
اگر التهاب کف پا درمان نشود، ممکن است دچار عوارض دردناک‌تری مانند درد مزمنی شوید که شما را از انجام فعالیت‌های روزمره باز می‌دارد. ممکن است نحوه راه رفتن خود را برای کاهش درد پاشنه پا تغییر دهید که منجر به مشکلات زانو، پا، کمر و لگن خواهد شد. اگر از درد پاشنه پا رنج می‌برید، به کلینیک ارتوپدی نیاوران مراجعه کنید تا مؤثرترین روش‌ها برای درمان این بیماری به شما توصیه شود.
