استئوکندریت دیسکان یکی از بیماری‌های رایجی است که اغلب در کودکان و نوجوانان و حتی در افراد میانسال رخ می‌دهد و می‌تواند به دلایل مختلفی ازجمله نرسیدن خون کافی به استخوان ایجاد شود. از آن جایی که سالم بودن استخوان‌ها مهم‌ترین رکن برای راه رفتن است، بسیار مهم است که هر چه سریع‌تر اقدام به درمان این بیماری کنید. در ادامه سعی کردیم شما را با علل بروز این بیماری، روش‌های درمان و همچنین روش‌های پیشگیری از آن آشنا کنیم.
استئوکندریت دیسکان چیست؟
استئوکندریت دیسکان (Osteochondritis dissecans) نوعی بیماری است که مفاصل، اغلب زانو را در کودکان و نوجوانان درگیر می‌کند. همچنین می‌تواند مفاصل دیگری مانند آرنج و مچ پا را هم تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بخش کوچکی از استخوان به دلیل کمبود خون شروع به جدا شدن از ناحیه اطراف خود می‌کند. در نتیجه، تکه کوچک استخوان و غضروف پوشاننده آن شروع به ترک خوردن و شل شدن می‌کنند. این وضعیت معمولا فقط یک مفصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد، با این حال، برخی از کودکان می‌توانند اختلالات استئوکندریت را در چندین مفصل نشان دهند.
در بسیاری از موارد این بیماری در کودکان، استخوان و غضروف آسیب‌دیده، خود به خود بهبود می‌یابد، به خصوص اگر کودک هنوز در حال رشد باشد. در نوجوانان این عارضه می‌تواند اثرات شدیدتری داشته باشد؛ از این رو اگر کودک یا نوجوان شما با این بیماری مواجه شد، حتما زمان را از دست ندهید و برای درمان او به پزشک متخصص مراجعه کنید تا با توجه به شرایط و شدت بیماری، روند درمان را شروع کند.
علل ایجاد استئوکندریت دیسکان
علت دقیق این عارضه ناشناخته است، اما ممکن است شامل موارد زیر از مهم‌ترین دلایل بروز این بیماری باشد:
- ایسکمی: محدودیت تامین خون باعث کمبود استخوان از مواد مغذی ضروری می‌شود. محدودیت عرضه خون معمولا به دلیل برخی مشکلات عروق خونی یا مشکلات عروقی ایجاد می‌شود. استخوان دچار نکروز آواسکولار شده که به دلیل کمبود خون ایجاد می‌شود. ایسکمی معمولا همراه با سابقه تروما رخ می‌دهد.
- عوامل ژنتیکی: این اختلال دردناک گاهی اوقات بیش از یک عضو خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این ممکن است نشان‌دهنده یک استعداد ژنتیکی ارثی باشد. در واقع اگر یکی از والدین یا اقوام درجه یک به این بیماری مبتلا شده باشند، احتمال ابتلای سایر اعضای آن خانواده نیز وجود دارد.
- استرس مکرر و فشار به استخوان یا مفصل: این مورد می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به اختلالات استئوکندریت را افزایش دهد. مفاصل افرادی که ورزش‌های رقابتی انجام می‌دهند بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد.
از دیگر دلایل ایجاد این بیماری می‌توان به برخورد ضربه‌های پی در پی به زانو، شلی لیگامانی، انحراف محور زانو که به صورت ژنو وارم (ژنو والگوم)، مشاهده می‌شود، صدمات وارد شده به منیسک و… اشاره کرد.
مطالعه بیشتر: استئوکندرال زانو چیست؟
علائم بیماری استئوکندریت دیسکان
استئوکندریت دیسکان (OCD) می‌تواند در مفاصل مختلف ازجمله مفصل ران و مچ پا رخ دهد، اما 75 درصد موارد زانو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم و نشانه‌های OCD که باید دکتر فوق تخصص زانو آنها را بررسی کند، عبارت‌اند از:
- التهاب، تورم و درد در مفصل؛
- گرفتن و قفل شدن مفصل در حین حرکت؛
- کاهش دامنه حرکتی در مفصل؛
- ضعف در مفصل؛
- لنگیدن؛
- افیوژن یا جمع شدن غیرطبیعی مایع در ناحیه مفصل که منجر به تورم می‌شود.
- درد به خصوص بعد از فعالیت بدنی؛
- سفتی زانو پس از یک دوره عدم فعالیت؛
چه افرادی بیشتر در معرض استئوکندریت دیسکان هستند؟
استئوکندریت دیسکان می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما بیشتر این بیماری در پسران اتفاق می‌افتد و اغلب پسران نوجوانی را که بسیار فعال هستند، درگیر می‌کند. البته در ورزشکاران، به ویژه ژیمناستیک کارها و بازیکنان بیسبال و افراد میانسال نیز احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد.
عوارض اختلالات استئوکندریت
بدون درمان این بیماری، مانند هر بیماری دیگری که درمان آن را شروع نکنید، ممکن است عوارضی رخ دهد. این عوارض شامل درد، اختلال عملکردی، تورم مکرر مفصل و تشکیل قطعات شل می‌شوند. حدود 5 درصد از بیماران میانسال مبتلا به استئوآرتریت، استئوکندریت دیسکان را در سنین پایین‌تر تجربه می‌کنند. همچنین مبتلایان به این بیماری ممکن است در معرض ابتلا به آرتروز هم باشند.
مطالعه بیشتر: آرتروز زانو چیست؟
نحوه تشخیص استئوکندریت دیسکان
در معاینه فیزیکی، پزشک روی مفصل آسیب‌دیده فشار می‌آورد و حساسیت یا ورم مفصل را بررسی می‌کند. در برخی از موارد، پزشک می‌تواند ضایعه شلی را در مفصل بیمار احساس کند. پزشک سایر ساختارهای اطراف مفصل مانند رباط‌ها را نیز بررسی می‌کند. پزشک همچنین از بیمار می‌خواهد که مفصل خود را در جهات مختلف حرکت دهد تا ببیند آیا مفصل می‌تواند به آرامی در دامنه حرکت طبیعی خود حرکت کند یا خیر.
پزشک ممکن است یک یا چند مورد از آزمایشات زیر را تجویز کند:
- اشعه ایکس: اشعه ایکس می‌تواند ناهنجاری‌هایی را در استخوان‌های مفصل نشان دهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی، MRI می‌تواند تصاویر دقیقی از بافت‌های سخت و نرم، ازجمله استخوان و غضروف، ارائه دهد. اگر عکس‌برداری با اشعه ایکس طبیعی به نظر می‌رسد، اما اگر بیمار هنوز علائم داشته باشد، پزشک ممکن است MRI را تجویز کند.
- توموگرافی کامپیوتری یا CT اسکن: این تکنیک تصاویر اشعه ایکس گرفته شده از زوایای مختلف را برای تولید تصاویر مقطعی از ساختارهای داخلی ترکیب می‌کند. سی تی اسکن به پزشک اجازه می‌دهد تا استخوان را با جزئیات بالا ببیند که می‌تواند به تعیین محل قطعات شل در مفصل کمک کند.
مطالعه بیشتر: ورم زانو نشانه چیست؟
روش های درمان استئوکندریت دیسکان
درمان استئوکندریت دیسکان برای بازگرداندن عملکرد طبیعی مفصل آسیب‌دیده و تسکین درد و همچنین کاهش خطر استئوآرتریت در نظر گرفته شده است. هیچ درمان واحدی برای همه افراد متبلا به صورتیکسان کار نمی‌کند و جواب نمی‌دهد؛ اما به طور کلی، روش‌های درمان استئوکندریت دیسکان زانو، آرنج و استئوکندریت دیسکان مچ پا شامل موارد زیر می‌شوند:
تغییر سبک زندگی
در بیشتر موارد، استئوکندریت دیسکان در کودکان و نوجوانان به خودی خود بهبود می‌یابد، به خصوص زمانی که بدن هنوز در حال رشد باشد. استراحت و پرهیز از انجام ورزش‌های شدید تا زمانی که علائم برطرف شود، اغلب درد و تورم را تسکین می‌دهد.
درمان غیر جراحی
اگر علائم بعد از مدت زمان مشخصی فروکش نکنند، پزشک ممکن است استفاده از عصا، آتل یا گچ گرفتن مفصل آسیب‌دیده را برای مدت کوتاهی توصیه کند.
به طور کلی، بیشتر کودکان در طی یک دوره 2 تا 4 ماهه استراحت و درمان غیر جراحی، احساس بهتری پیدا می‌کنند و با بهبود علائم می‌توانند به همه فعالیت‌هایشان برگردند.
درمان جراحی
در صورت بروز موارد زیر، پزشک ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- درمان غیر جراحی نتواند درد و تورم را کاهش دهد.
- ضایعه از استخوان و غضروف اطراف جدا شده و داخل مفصل حرکت کند.
- ضایعه خیلی بزرگ بوده و قطری بیش از یک سانتی‌متر داشته باشد.
تکنیک‌های جراحی متفاوتی برای درمان وجود دارد:
- سوراخ کردن ضایعه برای ایجاد مسیرهایی که عروق خونی جدید بتوانند وارد ناحیه آسیب‌دیده شوند این کار باعث ترمیم استخوان اطراف می‌شود
- نگه داشتن ضایعه در جای خود با تثبیت داخلی (مانند پین و پیچ).
- اتوگرافت استئوکندرال: جایگزینی ناحیه آسیب‌دیده با یک قطعه استخوان و غضروف جدید (پیوند استخوان). این کار می‌تواند به بازسازی استخوان و غضروف سالم در ناحیه آسیب‌دیده کمک کند.
به طور کلی، عصا برای حدود 6 هفته پس از درمان جراحی و پس از آن یک دوره 2 تا 4 ماهه فیزیوتراپی برای بازیابی قدرت و حرکت در مفصل آسیب‌دیده لازم است.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی فیزیوتراپی
.راه های پیشگیری از استئوکندریت دیسکان
از آنجایی که علت بروز این بیماری ناشناخته است، اجتناب از آن دشوار می‌شود. به کودکانی که در ورزش بسیار فعال هستند، می‌توان آموزش داد که چگونه احتمال آسیب‌دیدگی خود را کاهش دهند. این آموزش شامل یادگیری تکنیک‌های مناسب ورزش می‌شود. همچنین شامل استفاده از وسایل حفاظتی و شرکت در تمرینات قدرتی و پایداری است.
سخن پایانی
استئوکندریت دیسکان فقط در ناحیه زانو رخ نمی‌دهد و ممکن است در ناحیه مچ پا و آرنج نیز دچار این عارضه شوید. ضمن اینکه کودکانی که فعالیت‌های سنگین دارند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند، پس باید مراقبت‌های جدی در ساعات فعالیت خود داشته باشند تا دچار این عارضه نشده و از انجام کارهای روزمره در بزرگسالی عاجز نشوند. در صورت بروز هرکدام از علائمی که نشان دهنده این بیماری است، توصیه می‌شود که حتما با پزشک متخصص و حاذق مشورت کنید تا بهترین روش درمان را برای شما تجویز کند.
