استئونکروز زانو یک وضعیت استخوانی دردناک است که با گذشت زمان بدتر شده و می‌تواند روی تحرک فرد تاثیر بگذارد و منجر به آسیب شدید در زانو و ایجاد آرتروز زانو شدید شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی جلوی جریان خون به یکی از استخوان‌ها را بگیرد. علل ابتلا به این عارضه دردناک، شامل شکستگی زانو، دررفتگی زانو، پرتودرمانی و سوءمصرف الکل عنوان شده است. بیشتر افراد برای کاهش درد و بهبود تحرک، نیاز به جراحی و اغلب موارد تعویض مفصل زانو دارند.
اینکه این بیماری دردناک زانو دقیقا چیست، علل و علائم آن کدامند و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد و درمان کرد، مواردی هستند که در این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت. با ما همراه شوید.
استئونکروز زانو (نکروز آواسکولار زانو) چیست؟
استئونکروز زانو (Osteonecrosis) یا همان نکروز آواسکولار زانو (Avascular necrosis) زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی جریان خون را به بافت استخوانی مسدود کند. استخوان‌ها دائما در حال تغییر هستند، زیرا سیستم اسکلتی بافت استخوانی جدیدی را برای جایگزینی بافت استخوانی پیر می‌سازد.
اگر به این موضوع به عنوان یک چرخه نگاه کنید؛ بدن شما بافت جدیدی را می‌سازد تا جایگزین بافتی شود که در حال تجزیه و مرگ است. این الگو باید به درستی انجام شود تا استخوان‌ها سالم و قوی بمانند. خون، مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز استخوان‌ها برای سالم ماندن و بازسازی را حمل می‌کند. بدون جریان خون، سیستم اسکلتی نمی‌تواند بافت استخوانی جدید را با سرعت کافی بسازد. درنتیجه، استخوان در حال مرگ شروع به خرد شدن کرده و فرو می‌ریزد. این عارضه می‌تواند همه سنین و جنسیت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در سنین 30 و 40 سالگی اتفاق می‌افتد. نکروز آواسکولار می‌تواند بافت استخوانی را در هر مفصلی تحت تاثیر قرار دهد، اما به طور معمول لگن را هدف قرار می‌دهد. مفاصل دیگری که می‌توانند به استئونکروز مبتلا شوند عبارت‌اند از:
- مچ پا؛
- فک؛
- زانو؛
- بالای بازو و شانه‌ها؛
علل استئونکروز زانو
بیماری آواسکولار زمانی اتفاق می‌افتد که به استخوان جریان خونی نرسد یا این جریان خون، کم شود که ممکن است به دلایل زیر اتفاق افتد:
- ترومای مفصلی یا استخوانی: یک آسیب، مانند دررفتگی مفصل، می‌تواند به عروق خونی مجاور آسیب برساند. درمان‌های سرطان دارای پرتودرمانی نیز می‌توانند استخوان را ضعیف کرده و به رگ‌های خونی آسیب برسانند.
- رسوب چربی در رگ‌های خونی: چربی (لیپیدها) می‌تواند عروق خونی کوچک را مسدود کند. این عارضه جریان خون در استخوان‌ها را کاهش می‌دهد.
- بیماری‌های خاص: بیماری‌هایی مانند کم خونی داسی شکل و بیماری گوچر نیز می‌توانند جریان خون را در استخوان کاهش دهند. علاوه بر این، داروهای کورتونی که توسط افراد مبتلا به آسم و بیماران دارای آرتریت روماتوئید مصرف می‌شود، می‌تواند میزان خون‌رسانی به مفصل زانو را کاهش دهد.
گاهی اوقات علت استئونکروز زانویی که توسط تروما ایجاد نشده است به طور دقیق مشخص نیست. ژنتیک، استفاده بیش از حد از الکل، برخی از داروها و سایر بیماری‌ها هم می‌توانند در این عارضه نقش داشته باشند.
مطالعه بیشتر: روماتیسم مفصلی با آرتریت روماتئید چیست؟
علائم استئونکروز زانو
ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا متوجه علائمی شوید که نشان دهنده استئونکروز زانو است. در ادامه علائمی آورده شده که در طول زمان ظاهر می‌شوند و می‌توانند نشانه‌های نکروز آواسکولار زانو باشند:
- درد متناوب که با فشار دادن به استخوان و سپس برداشتن فشار ظاهر می‌شود و کاهش می‌باید.
- افزایش درد و سفت شدن مفاصل؛
- محدوده حرکتی کم؛
- لنگیدن؛
- مشکل در بالا رفتن از پله‌ها، ایستادن یا راه رفتن؛
- ورم زانو در بخش داخلی یا مقابل زانو؛
مطالعه بیشتر: علت ورم زانو و روش های درمان آن کدامند؟
نحوه تشخیص استئونکروز زانو
در طول معاینه فیزیکی، پزشک اطراف مفاصل بیمار را فشار داده و میزان حساسیت را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است مفاصل را در موقعیت‌های مختلف حرکت دهد تا ببیند آیا دامنه حرکت بیمار کاهش یافته است یا خیر.
بسیاری از شرایط می‌توانند باعث درد مفاصل شوند. آزمایش‌های تصویربرداری می‌توانند به تعیین منبع درد زانو کمک کنند. این آزمایشات شامل موارد زیر می‌شوند:
- اشعه X: این آزمایش می‌تواند تغییرات استخوانی را که در مراحل بعدی استئونکروز زانو رخ می‌دهد، آشکار کند. در مراحل اولیه این بیماری، اشعه ایکس معمولا هیچ مشکلی را نشان نمی‌دهد.
- ام آر آی و سی تی اسکن: با کمک ام آر آی و سی تی اسکن، تصاویر دقیقی از تغییرات اولیه استخوان مشاهده خواهد شد.
- اسکن استخوان: مقدار کمی از مواد رادیواکتیو به داخل ورید تزریق می‌شود. این ردیاب به قسمت‌هایی از استخوان‌ها می‌رود که آسیب دیده یا در حال بهبود هستند و به صورت نقاط روشن در صفحه تصویربرداری نشان داده می‌شود.
روش های درمان استئونکروز زانو
روش‌های درمانی این عارضه متنوع بوده و شامل موارد زیر می‌شوند:
دارودرمانی
در مراحل اولیه نکروز آواسکولار زانو، برخی داروها ممکن است به کاهش علائم کمک کنند:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن ممکن است به تسکین درد کمک کنند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی قوی‌تر با نسخه در دسترس هستند.
- داروهای پوکی استخوان: این نوع داروها ممکن است پیشرفت نکروز آواسکولار را کاهش دهند.
- داروهای کاهش دهنده کلسترول: کاهش میزان کلسترول و چربی در خون ممکن است به جلوگیری از انسداد عروقی که می‌تواند باعث درمان استئونکروز زانو شود، کمک کند.
- داروهایی که رگ‌های خونی را باز می‌کنند: ایلوپروست (ونتاویس) ممکن است جریان خون را در استخوان آسیب دیده افزایش دهد.
- رقیق‌کننده‌های خون: برای اختلالات لخته شدن خون، رقیق‌کننده‌های خون، مانند وارفارین می‌توانند از لخته شدن خون در عروق تغذیه کننده استخوان جلوگیری کنند.
تراپی
پزشک همچنین ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- استراحت: محدود کردن فعالیت بدنی یا استفاده از عصا برای چند ماه برای جلوگیری از وزن گرفتن مفصل ممکن است به کاهش آسیب استخوان کمک کند.
- ورزش و فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را برای کمک به حفظ یا بهبود دامنه حرکتی مفصل آموزش دهد.
- تحریک الکتریکی: جریان‌های الکتریکی می‌توانند بدن را تشویق به رشد استخوان جدید برای جایگزینی استخوان آسیب دیده کنند. از تحریک الکتریکی می‌توان در حین جراحی استفاده کرده و مستقیما آن را روی ناحیه آسیب دیده اعمال کرد. یا می‌توان آن را از طریق الکترودهای متصل به پوست تجویز کرد.
مطالعه بیشتر: کلینیک فوق تخصصی فیزیوتراپی
جراحی و سایر روش ها
از آنجایی که بیشتر افراد تا زمانی که نکروز آواسکولار زانو پیشرفت نکرده باشد، علائمی از خود بروز نمی‌دهند، ممکن است دکتر فوق تخصص زانو جراحی را توصیه کند. گزینه‌های پیش رو عبارت‌اند از:
- جراحی دبریمان آرتروسکوپی و میکروفرکچر زانو: در این نوع روش جراحی، بخش‌هایی که ریز هستند و از استخوان جدا شده‌‌اند را با روش آرتروسکوپی از محل آسیب برمی‌دارند تا مفصل به خوبی پاکسازی شود. میکروفرکچر یک تکنیک است که با کمک آن مغز استخوان را تحریک می‌کنند.
- رفع فشار هسته: جراح بخشی از لایه داخلی استخوان را برمی‌دارد. علاوه بر کاهش درد، فضای اضافی داخل استخوان باعث تولید بافت استخوانی سالم و رگ‌های خونی جدید می‌شود.
- پیوند استخوان و غضروف: روش جراحی پیوند استئوکندرال (پیوند استخوان یا غضروف انجام می‌شود) می‌تواند به تقویت ناحیه استخوانی که تحت تاثیر استئونکروز زانو قرار گرفته است کمک کند. پیوند بخشی از استخوان سالم است که از قسمت دیگری از بدن گرفته می‌شود.
- تغییر شکل استخوان (استئوتومی): در این روش، بخشی از استخوان را بر می‌دارند، این قسمت ممکن است در بالا یا در قسمت پایینی مفصلی باشد که وزن را تحمل می‌کند. با این اقدام، وزنی که روی استخوان آسیب دیده است، کم می‌شود. تغییر شکل استخوان ممکن است به تعویق تعویض مفصل زانو کمک کند.
- تعویض مفصل زانو: اگر استخوان آسیب دیده فرو ریخته باشد یا سایر روش‌های درمانی کمک کننده نباشد، جراح می‌تواند قسمت‌های آسیب دیده مفصل را با قطعات پلاستیکی یا فلزی جایگزین کند.
- درمان طب ترمیمی: آسپیراسیون و تمرکز مغز استخوان یک روش جدیدتر است که ممکن است به نکروز آواسکولار در مراحل اولیه کمک کند. در طی جراحی، جراح نمونه‌ای از استخوان مرده را برمی‌دارد و سلول‌های بنیادی گرفته شده از مغز استخوان را به جای آن قرار می‌دهد. این کار می‌تواند باعث رشد استخوان جدید شود.
سخن پایانی
در این مطلب در مورد بیماری استئونکروز زانو، دلایل ایجاد، روش های درمانی و نحوه تشخیص صحبت کردیم. لازم به ذکر است که گزینه‌های درمانی به وسعت و محل ناحیه استئونکروز، سن بیمار و سطح فعالیت بستگی دارد. توصیه می‌شود با یک فوق تخصص ارتوپدی که در درمان این عارضه مجرب است، مشورت کنید تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود.
