دیسک‌های بین مهره‌ای، نقش بسیار مهمی در ستون فقرات دارند. جذب ضربات ناگهانی، پشتیبانی از قسمت فوقانی بدن و ممکن کردن دامنه وسیعی از حرکات، از جمله وظایف دیسک‌های بین مهره‌ای است. در صورت بیرونزدگی دیسک و بیرون آمدن برخی از مواد درونی آن‌ها، ممکن است به ریشه‌های عصبی در ناحیه ستون فقرات فشار وارد شده و علائمی مانند کمر درد، پا درد و علائم حسی و حرکتی در اندام تحتانی ایجاد شود. در ادامه با علائم، علل و روشهای درمان جراحی و غیر جراحی پارگی دیسک کمر بیشتر آشنا می‌شویم.
پارگی دیسک کمر چیست؟
دیسک‌ها، بالشتک‌هایی هستند که در میان مهره‌ها در ستون فقرات قرار دارند. مهره‌ها، استخوان‌های درشتی هستند که از قاعده جمجمه تا استخوان دنبالچه امتداد داشته و ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. دیسک از دو بخش خارجی و هسته ساخته شده است. بخش خارجی دیسک، فیبروزی و سخت‌تر از هسته بوده و آن را در بر گرفته است. گاهی ممکن است دیسک بین مهره‌ها به سمت بیرون جابه‌جا شده و علائمی مانند درد و بی‌حسی و ضعف را ایجاد کند. به این شرایط پارگی دیسک کمر می‌گویند. در واقع، پارگی دیسک، به معنای ایجاد پارگی در هسته دیسک و در نتیجه بیرونزدگی بخشی از مواد هسته و وارد آمدن فشار به کانال نخاعی است. فشار وارد شده به کانال نخاعی باعث ایجاد علائمی، مانند درد کمر و درد سیاتیکی می‌شود. این علائم می‌توانند خودبه‌خود یا با انواع درمان‌های غیرجراحی بهبود پیدا کنند، اما در برخی موارد مانند پارگی شدید دیسک کمر، ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد. مدت زمان درمان پارگی دیسک کمر بدون جراحی بین چهار تا شش هفته خواهد بود.
پارگی دیسک کمر چه علائمی دارد؟
پارگی دیسک در هر محلی از ستون فقرات ممکن است رخ دهد اما احتمال وقوع پارگی دیسک کمر مهره پنجم و سپس دیسک‌های گردنی بیشتر از سایر مهره‌ها است. نشانه‌‌های پارگی دیسک کمر، تا حدود زیادی به محل و سایز بیرونزدگی دیسک بستگی دارد. در صورتی که پارگی دیسک، باعث فشار بر ریشه اعصاب در ستون فقرات نشود، ممکن است تنها باعث کمر درد خفیف شود. این دسته از پارگی‌های دیسک در اغلب موارد باعث ایجاد علامت خاص دیگری نمی‌شوند.
در صورتی که در اثر پارگی دیسک کمر، ریشه اعصاب تحت فشار قرار بگیرند، ممکن است نشانه‌هایی مانند درد، بی‌حسی و ضعف در مسیر آن عصب ایجاد شود. کمردرد به تنهایی نمی‌تواند نشانه‌ای قطعی از پارگی دیسک باشد. کشیدگی و گرفتگی عضلات، رباط‌ها و تاندون‌ها نیز می‌توانند باعث کمر دردهایی گاه شدید شوند. اما کمر درد که همراه با درد در یکی یا هر دو پا باشد، به احتمال زیاد در اثر پارگی دیسک کمر ایجاد شده است. از علائم شایعی که در اثر پارگی دیسک کمر ایجاد می‌شود، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- درد در کمر و پاها (اغلب یک پا)
- احساس سوزن‌سوزن شدن در پاها
- ضعف در پاها
همچنین لازم به ذکر است که درد ناشی از پارگی دیسک کمر در هنگام خم شدن و نشستن تشدید می‌شود. در هنگام سرفه کردن و نشستن در دستشویی نیز ممکن است درد سیاتیکی ناشی از پارگی دیسک کمر تشدید شود.
مطالعه بیشتر: علت کمر درد چیست
چه عواملی باعث پارگی دیسک کمر می‌شوند؟
با افزایش سن، مایع ژله‌ای درون دیسک آب خود را از دست داده و خشک‌تر می‌شود. همچنین، قسمت فیبروزی و خارجی دیسک نیز مقاومت و سختی خود را از دست داده و دیسک دچار تغییر شکل یا بیرونزدگی می‌شود. دیسک‌هایی که دچار تغییر شکل شده یا مقاومت و سختی خود را با افزایش سن از دست داده‌اند، در ریسک بیشتر برای پارگی در اثر انجام فعالیت‌های معمول روزانه قرار دارند. همچنین اگر بیرونزدگی دیسک در نزدیکی ریشه‌های عصبی باشد، این اعصاب نیز تحت تاثیر قرار گرفته و ملتهب می‌شوند. پارگی دیسک کمر، اغلب باعث وارد آمدن فشار و التهاب در اعصاب سیاتیک شده و به همین دلیل درد و بی‌حسی در پاها ایجاد می‌شود.
پارگی دیسک کمر بیشتر در چه نقاطی اتفاق می‌افتد؟
پارگی دیسک بیشتر در قسمت پایینی کمر اتفاق می‌افتد، زیرا مهره‌های این قسمت از ستون فقرات، وظیفه تحمل تمام وزن قسمت فوقانی بدن را بر عهده داشته و در معرض آسیب بیشتری قرار دارند. پارگی دیسک پنجم کمر از شایع‌ترین دلایل مراجعه به پزشک در این زمینه است. بعد از پارگی دیسک کمر، دیسک‌های گردنی در ریسک بیشتری برای پارگی قرار دارند. با این حال باید توجه داشت که تمام دیسک‌های بین مهره‌ای در ریسک پارگی و بیرونزدگی قرار دارند.
تشخیص پارگی دیسک کمر چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص پارگی دیسک کمر بر اساس علائم و روشهای تصویربرداری مانند سی تی اسکن و MRI انجام می‌شود. ممکن است علائم ناشی از پارگی دیسک به حدی واضح باشد که تنها با معاینه و شرح حال، پزشک تشخیص قطعی پارگی دیسک کمر را بدهد. همچنین پزشک ممکن است برای بررسی دیسک دچار پارگی، درخواست انجام یکی از روشهای تصویربرداری را داشته باشد. باید توجه داشت که از سنین میانسالی به بعد ممکن است دیسک‌های بین مهره‌ای در MRI یا CT اسکن به شکل غیرطبیعی دیده شوند، اما این دیسک‌ها اغلب باعث ایجاد علامت خاصی نشده و درمان خاصی نیز نیاز ندارند.
راه‌های پیشگیری از پارگی دیسک کمر
با اصلاح سبک زندگی و برخی عادات نادرست، می‌توان تا حدود زیادی از ابتلا به پارگی دیسک کمر پیشگیری کرد:
- ترک سیگار: مصرف سیگار می‌تواند تخریب و تغییر شکل دیسک‌ها را سرعت ببخشد.
- ورزش منظم: یکی از دلایل پارگی دیسک کمر، ضعیف بودن عضلات این بخش از بدن است. ورزش‌هایی که باعث تقویت عضلات پشت و عضلات حمایت‌کننده از ستون فقرات می‌شوند، در پیشگیری از پارگی دیسک کمر مؤثرند.
- کفش مناسب و نپوشیدن کفش‌های پاشنه بلند: کفش‌های پاشنه بلند باعث قرار گرفتن ستون فقرات در وضعیت نامناسبی می‌شوند و می‌توانند علت پارگی دیسک کمر باشند.
- اصلاح وضعیت بدن: داشتن پوسچر مناسب در هنگام نشستن، قدم زدن و خوابیدن، فشار و کشیدگی وارد شده به ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
- وزن مناسب: اضافه وزن باعث وارد آمدن فشار بیشتر به ستون فقرات می‌شود. داشتن وزن مناسب در پیشگیری از ابتلا به پارگی دیسک کمر مؤثر است.
پارگی دیسک کمر چگونه درمان می‌شود؟
برای درمان پارگی دیسک کمر، ابتدا روشهای غیر جراحی امتحان می‌شوند. در صورت عدم بهبود علائم با این روش‌ها، ممکن است نیاز به انجام جراحی وجود داشته باشد. از راه‌های درمان پارگی دیسک کمر بدون جراحی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- ورزش‌های اصلاحی: اگر پارگی دیسک کمر خفیف باشد، با انجام برخی حرکت‌های اصلاحی قابل درمان است.
- داروها: می‌توان از داروهایی مانند مسکن‌ها، ضد التهاب‌ها و شل‌‌کننده‌های عضلانی برای کاهش درد و تخفیف سایر علائم استفاده کرد.
- فیزیوتراپی: یک فیزیوتراپیست، می‌تواند به شما ورزش‌هایی را برای کاهش فشار بر اعصاب، شل کردن عضلات و بهبود دامنه حرکات آموزش دهد.
- تزریق نزدیک ستون فقرات: در این روش داروهای استروئیدی، مستقیماً به قسمت درگیر در ستون فقرات تزریق می‌شوند. این داروها خاصیت ضدالتهابی داشته و باعث کاهش درد و علائم ناشی از تحت‌فشار قرار گرفتن ریشه‌های عصبی می‌شوند.
درمان پارگی دیسک کمر با جراحی
در ۹ نفر از هر ۱۰ فرد مبتلا، مراقبت‌های پارگی دیسک کمر تا حد زیادی اثربخش بوده و بدون نیاز به جراحی، درد و علائم آن برطرف خواهد شد. اما گاهی ممکن است به دلایلی مانند کهنه شدن پارگی دیسک کمر و … نیاز به انجام جراحی باشد. تکنیک‌های بسیاری برای انجام جراحی پارگی دیسک کمر وجود دارد:
- دیسککتومی: گاهی تنها راه حل پارگی دیسک کمر، خارج کردن کامل دیسکی است که دچار پارگی شده است.
- لامینکتومی: حذف بخشی از استخوان‌های اطراف دیسک مبتلا و افزایش اندازه کانال نخاعی برای کاهش فشار بر ریشه‌های عصبی تحت تأثیر قرار گرفته، می‌تواند به ترمیم پارگی دیسک کمر کمک کند.
- جراحی دیسک مصنوعی: در این روش یک دیسک مصنوعی جایگزین دیسکی می‌شود که دچار پارگی شده است.
- فیوژن مهره‌ها: در این روش برای درمان پارگی فتق دیسک کمر، دو یا تعداد بیشتری از مهره‌ها بهم متصل و فیکس می‌شوند.
کلام پایانی
با وجودی که این بیماری می‌تواند تا حد زیادی زندگی روزانه فرد مبتلا را از روال طبیعی خارج کند، اما خوشبختانه پارگی دیسک کمر قابل درمان است و روشهای بسیار متنوعی برای آن در دسترس است. کافی است با یک پزشک حاذق و متخصص مشورت کرده و مناسب‌ترین روشی را که با سبک زندگی شما هماهنگ است، انتخاب کنید.
