یکی از عارضه‌های نادر اما خطرناکی که در بیماران مبتلا به نوروپاتی‌های محیطی مانند بیماران مبتلا به دیابت دیده می‌شود، بیماری مفصل شارکو است. در این بیماری، استخوان‌ها، بافت نرم اطراف و مفاصل پا و مچ پا تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. همچنین دقت کنید، این مشکل ممکن است در مراحل اولیه، هیچ علامتی نداشته باشد؛ اما به شکل ناگهانی خود را با درد شدید، زخم و عفونت پا نشان دهد.
در مفصل شارکو، استخوان‌ها ضعیف شده و درنتیجه ریسک شکستگی‌ها و تغییر شکل مفاصل بیشتر می‌شود. این بیماری اگر در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان نشود، درنهایت می‌تواند باعث تغییر شکل پا شود. تغییر ایجادشده در فرم و شکل پاها، خود می‌تواند باعث زخم‌های فشاری در پا و مچ پا شده و ریسک عفونت‌ها را بیشتر می‌کند. عوارض ناشی از پای شارکو، می‌تواند آن‌قدر جدی شود که درنهایت بیمار مجبور به قطع عضو شود. بااین‌حال می‌توان با تشخیص و درمان زودهنگام، از بسیاری از این عوارض پیشگیری کرد. در ادامه، با علائم و روش‌های درمان بیماری مفصل شارکو، بیشتر آشنا می‌شویم.
مفصل شارکو یا مفصل نوروپاتیک چیست؟
مفصل شارکو، تغییرات ایجادشده در استخوان‌ها و مفاصل پا و مچ پا است که به دنبال آن شاهد از دست دادن حس در عضو درگیر هستیم. به دلیل این‌که از دست رفتن حس و آسیب به سلول‌های عصبی، نقش مهمی در ابتلا به بیماری مفصل شارکو دارد، به این بیماری مفصل نوروپاتیک هم می‌گویند.
مفصل شارکو اغلب با بیماری‌هایی مانند دیابت، سیفلیس، سیرنگومیلی، اسپینا بیفیدا و آسیب‌های نخاعی ناشی از تروما و آسیب‌ها، همراهی دارد. مشخصه مشترک تمام این بیماری‌ها، نوروپاتی محیطی، یعنی تخریب نورون‌ها و اعصابی است که اطلاعات عصبی را از اندام‌ها، به مغز و نخاع منتقل می‌کنند. هنگامی‌که این اعصاب آسیب می‌بینند، بیمار درد ناشی از تخریب استخوان‌ها و مفاصل را احساس نمی‌کند. یکی از دلایل تشخیص دیرهنگام این بیماری، همین مورد است.
علل ایجاد مفصل شارکو
عوامل زیادی در ابتلا به مفصل شارکو نقش دارد و نمی‌توان یک دلیل مشخص را برای آن نام برد. بااین‌حال، برخی شرایط و بیماری‌ها، می‌توانند شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
یکی از این مشکلات، آسیب‌ها، شکستگی‌ها و پیچ‌خوردگی‌هایی هستند که تشخیص داده و درمان نمی‌شوند. این حالت در افرادی دیده می‌شود که مبتلا به نوروپاتی‌های محیطی هستند. در نوروپاتی محیطی، بیمار درد ناشی از آسیب و التهاب در استخوان‌ها و مفاصل خود را احساس نمی‌کند؛ به همین دلیل، این آسیب‌ها تشخیص داده نمی‌شوند. نوروپاتی محیطی یکی از عوارض اصلی دیابت است. از سایر بیماری‌ها و مشکلاتی که می‌توانند باعث نوروپاتی محیطی شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
• سوءمصرف الکل یا مواد مخدر
• عفونت‌ها
• بیماری‌ها یا آسیب‌های نخاعی
• بیماری پارکینسون
• عفونت با ویروس HIV، ایدز
• سیفلیس
عدم درمان آسیب‌ها و شکستگی‌ها، درنهایت باعث آسیب بیشتر، زخم و عفونت می‌شود. برای مثال، پای شارکو، یکی از عوارضی است که در بیماران مبتلا به دیابت، به دنبال پیوند عضو دیده می‌شود؛ زیرا در پیوند اعضا، برای پیشگیری از پس زدن بافت پیوندی، داروهایی به بیمار داده می‌شود. یکی از عوارض جانبی این داروها، از دست رفتن بافت استخوانی، شکستگی‌ها و آسیب‌های جزئی به مفاصل و استخوان‌ها است. بیماران دیابتی، به علت ابتلا به نوروپاتی محیطی، متوجه این آسیب‌ها نمی‌شوند.
بیماری مفصل شارکو، ممکن است در اثر عفونت‌ها یا جراحی، در بیمارانی که مستعد ابتلا به آن هستند، دیده شود. بدشکلی پاها، یکی از عوارض بیماری پای شارکو است. این بدشکلی‌ها، ممکن است در قوس پا، مچ پا و یا انگشتان پا دیده شوند.
مطالعه بیشتر: علت درد کف پا چیست؟
علائم و نشانه‌های بیماری پای شارکو
مفصل شارکو، ممکن است در مراحل اولیه، هیچ علامتی نداشته باشد. از نشانه‌های اولیه آن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• قرمزی در مفاصل پا و مچ پا
• احساس‌گرمی در مفاصل پا و مچ پا
• تورم مفصلی
تشخیص مفصل شارکو در مراحل اولیه بیماری، می‌تواند بسیار مشکل باشد. ازیک‌طرف، در بسیاری از موارد در مراحل اولیه هیچ علامتی دیده نمی‌شود؛ حتی آزمایش‌ها و روش‌های تصویربرداری هم ممکن است در مراحل اولیه طبیعی باشند. همچنین، علائم مفصل شارکو در مراحل اولیه، شباهت زیادی با سایر بیماری‌ها و مشکلات مفصلی دارد. این موراد تشخیص پای شارکو را برای پزشک ارتوپد بسیار سخت می‌کند.
در ادامه، با پیشرفت بیماری، ممکن است علائمی مانند تغییر شکل پاها دیده شود. فروافتادن قوس میانی پا (که اغلب به آن کف پای راکر می‌گویند)، ناپایداری مچ پا و پاشنه پا، از این ناهنجاری‌ها هستند.
علائم ناشی از مفصل شارکو را می‌توان در سه مرحله دسته‌بندی کرد:
- مرحله 1 (مرحله حاد): درد، قرمزی مشخص، تورم و گرمی مفصل، از علائم این مرحله از بیماری است. تصویربرداری با اشعه ایکس، ممکن است در مراحل اولیه، التهاب بافت نرم را نشان دهد. با گذشت چند هفته، ممکن است آسیب‌های استخوانی در تصویربرداری با اشعه ایکس مشخص شوند.
- مرحله 2 (مرحله تحت حاد): در این مرحله، علائم التهاب مفصل مانند قرمزی، تورم و گرمی مفصل کمتر می‌شود. در تصویربرداری با اشعه ایکس، می‌توان شواهد ترمیم زودهنگام را مشاهده کرد.
- مرحله 3 (مرحله مزمن): در این مرحله می‌توان شواهد ترمیم ناقص، عدم چسبندگی و تغییر شکل دائمی را مشاهده کرد.
مطالعه بیشتر: علت داغ شدن کف پا چیست؟
راه‌های درمان مفصل شارکو
تشخیص به‌موقع و درمان پای شارکو در مراحل اولیه، می‌تواند از تغییر شکل و ناهنجاری‌های بعدی جلوگیری کند. در درمان این مشکل، سه هدف دنبال می‌شود:
- کاهش وزن و فشار واردشده به مفصل آسیب‌دیده
- درمان شکستگی‌ها و آسیب‌های استخوانی و مفصلی، از طریق روش‌هایی مانند گچ‌گیری
- پیشگیری از شکستگی‌ها و آسیب‌های بعدی
درمان مفصل شارکو به دو روش جراحی و روش‌های غیر جراحی انجام می‌شود. درمان آن ممکن است تا چندین ماه طول بکشد.
درمان مفصل شارکو به روش‌های غیر جراحی
اولین و مهم‌ترین درمان، استراحت و برداشتن وزن از پای آسیب‌دیده است که به آن «تخلیه بار» می‌گویند. در مراحل اولیه بیماری پای شارکو، برداشتن فشار به جلوگیری از التهاب کمک می‌کند و از بدتر شدن وضعیت و ایجاد تغییر شکل در پا، جلوگیری می‌کند. ممکن است پزشک برای برداشتن وزن از پا و جلوگیری از حرکت آن، مدتی پا را در گچ قرار دهد. می‌توان از عصا، واکر یا ویلچر، برای جلوگیری از وارد آمدن وزن بر روی پای آسیب‌دیده استفاده کرد. با کاهش تورم پا، گچ چندین بار عوض می‌شود. گچ تا زمانی که علائم التهاب، یعنی قرمزی، تورم و گرمی مفصل برطرف نشده است، روی پا می‌ماند.
پس از برداشتن گچ، به بیمار توصیه می‌شود از کفش‌های مخصوصی استفاده کند. این کفش‌ها که با نام کفش‌های ارتوپدی هم شناخته می‌شوند، نقاط فشار بر پاها و کف پا را کاهش می‌دهند تا از آسیب‌دیدگی و زخم‌های مکرر جلوگیری شود. ممکن است پزشک به شما توصیه کند تا برای پیشگیری از عوارض و مشکلات آینده، تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنید.
درمان مفصل شارکو به روش جراحی
جراحی برای آن دسته از بیمارانی که دارای ناهنجاری‌های شدید مچ پا و پا هستند، توصیه می‌شود. این دسته از بیماران در معرض خطر بالای ایجاد زخم پای شارکو و دچار ناپایداری در مفاصل پا و مچ پا هستند. علاوه بر این موارد، اگر تغییر شکل ایجادشده در پاها، استفاده از بریس‌ها، کفش‌های ارتوپدی و وسایل کمکی را دشوار کند، ممکن است پزشک روش جراحی را به بیمار توصیه کند. پس از جراحی، بیمار باید برای مدت طولانی از قرار دادن وزن کامل روی پای درگیر، خودداری کند.
مراقبت دائمی از پاها و پوشیدن کفش‌های مخصوص، برای جلوگیری از عود بیماری، برای تمام بیماران مبتلابه مفصل شارکو الزامی است. آموزش بیمار و اعضای خانواده، در مورد مراقبت‌های پیشگیرانه از پا و علائمی که باید مراقب آن‌ها بود، بخش مهمی از پروسه درمان بیماری و پیشگیری از مشکلات احتمالی آینده است.
احتمال عود و بازگشت علائم بیماری پس از درمان وجود دارد. به همین دلیل، به بیماران مبتلا به پای شارکو توصیه می‌شود تا به‌طور مرتب توسط پزشک ویزیت شوند. از دیگر نکاتی که بیماران مبتلا به مفصل شارکو باید رعایت کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هرروز پاهای خود را به‌دقت بررسی کنید. به دنبال تورم، قرمزی، شواهد زخم و عفونت، یا گرمی مفاصل باشید. بین انگشتان پا را هم چک کنید.
- هرروز پاهای خود را بشویید.
- همیشه جوراب و کفش بپوشید.
همان‌طور که گفتیم، بهبودی ممکن است چندین ماه طول بکشد. مدت‌زمان بهبودی پس از جراحی ممکن است دو برابر مدت‌زمان معمول، برای افرادی باشد که پای غیردیابتی دارند.
جمع‌بندی
در این مطلب به این سؤال پاسخ دادیم که مفصل شارکو چیست و علائم و راه‌های درمان آن را بررسی کردیم. عدم درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به ناهنجاری‌ها و تغییر شکل دائمی پا شود. درمان آن نیز، به دو روش جراحی و غیر جراحی انجام می‌شود. درمان جراحی، تنها به آن دسته بیمارانی توصیه می‌شود که دچار ناهنجاری‌های شدید هستند یا توانایی استفاده از کفش‌های مخصوص را ندارند. اساس درمان غیر جراحی مفصل شارکو، کاهش فشار بر پا و استفاده از ابزارهای کمکی، مانند عصا و پوشیدن کفش‌های مخصوص است.
